بررسی نسبت جایزه اسکار و سیاستگذاری سینما در یک اثر پژوهشی

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، اثرات فرهنگی اجتماعی سیاسی و اقتصادی متنوع سینما و نقش بی‌بدیل آن در نظام حکمرانی فرهنگی رسانه‌ای کشور‌ها سبب شده مطالعه این هنر صنعت از منظر مؤلفه‌های حکمرانی و سیاست‌گذاری ضرورت یابد.

سینما به‌طورکلی واجد کارکرد‌های متعدد فرهنگی و اجتماعی همچون انتقال ارزش‌های فرهنگی بازنمایی و نقد مسائل اجتماعی و گفتمان سازی است و می‌تواند به‌عنوان بازوی کمکی حاکمیت در حل مسائل مربوط به حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نقش مهمی ایفا کند؛ به‌عبارت‌دیگر سینما این قابلیت را دارد که به طرح مسئله و ارائه راه‌حل در حوزه‌های مهم فرهنگی اجتماعی سیاسی بپردازد و براساس توانایی اثرگذاری عمیقی که می‌تواند با استفاده از ابزار هنر بر مخاطبانش داشته باشد به کاهش معضلات جامعه کمک کند.

این هنر صنعت نقش مهمی در نظام حکمرانی فرهنگی و اجتماعی کشور‌ها و نیز حکمرانی فرهنگی جهانی ایفا می‌کند همواره یکی از ابزار‌های مهم غرب در سلطه و تهاجم فرهنگی نسبت‌ به دیگر کشور‌ها استفاده از فیلم و سینما به‌عنوان حامل‌های فرهنگی بوده‌است.

بااین‌حال مطالعه و پژوهش درمورد سینما از منظر مؤلفه‌های یادشده تا حد زیادی مورد غفلت قرار گرفته و بسیاری از مطالعات انجام‌شده صرفاً معطوف به ابعاد هنری سینما است.

 ضرورت مطالعه سینما به مثابه ابزار سیاستگذاری

حکمرانی و سیاست‌گذاری هنر صنعت سینما در ایران فاقد منطق و چارچوب کارکردی ـ نهادی مطلوب است علاوه بر چالش‌ها و نقص‌های درون‌نهادی همچون ابهام مأموریت‌ها و فربهی ساختاری که اثربخشی و کارایی برخی نهاد‌ها را با اختلال مواجه کرده، فقدان نقشه جامع کارکردی نهادی و نیز تشتت و تعارض بین‌نهادی نیز به مشکلات افزوده است.

مطالعه و بررسی حکمرانی و سیاست‌گذاری صنعت سینما در کشور‌های مختلف جهان می‌تواند به شکل‌گیری ایده‌های نوآورانه برای بهبود و ارتقای عملکرد نهاد‌های سینمای ایران کمک شایان توجهی کند.

مطالعه نظام حکمرانی و سیاست‌گذاری سینما در کشور‌های مختلف می‌تواند به شکل‌گیری ادبیات حکمرانی و سیاست‌گذاری درمورد سینمای ایران کمک شایانی کند و منشأ ایده‌های سیاستی بدیع و نوآورانه‌ای قرار گیرد که البته باید با اقتضائات فرهنگ اسلامی ایرانی نیز سازگار باشد.

مرکز انتشارات، آموزش و پزوهش بنیاد سینمایی فارابی اخیراً در قالب دپارتمان سینما و حکمرانی چند عنوان کتاب در همین راستا منتشر کرده است. ان مجموعه پزوهشی به مطالعه و ارائه گزارش توصیفی از حکمرانی و سیاستگذاری سینما در چهار کشور آمریکا، انگلستان، ترکیه و چین می‌ردازد همچنین به علت نقش راهبردی جشنواره‌ها در حمرانی سینما، دو جشنواره کن و جایزه اسکار (از منظر مؤلفه‌های مرتبط با حکمرانی و سیاست‌گذاری) نیز مورد مطالعه تفصیلی قرا گرفته اند.

معیارانتخاب این دو رویداد سینمایی به عنوان موضوع این کتاب ها، مؤلفه‌هایی همچون قدمت اهمیت و تنوع رویکرد مورد توجه بوده‌است. در مطالعه جشنواره‌ی کن و جایزه اسکار مؤلفه‌هایی همچون تاریخچه جشنواره ساختار سازمانی جایگاه و کارکرد‌های آن در نظام حکمرانی مدل تأمین مالی سازمان رویکرد‌های محتوایی و سوگیری‌های ایدئولوژیک و سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است.

کتابی برای شناخت آکادمی اسکار؛ از شکل‌گیری تا اثرگذاری 

«آکادمی علوم و هنر‌های تصاویر متحرک» سازمانی غیرانتفاعی است که در سال ۱۹۲۷ و با ۳۶ عضو اصلی شکل گرفت. این سازمان دو سال پس‌از شکل‌گیری خود اقدام به راه‌اندازی جایزه‌ای سینمایی به نام اسکار کرد که امروز یکی از معتبرترین جوایز سینمایی است. آکادمی اسکار برخلاف دوره‌های اولیه که فقط به رشته‌های بازیگری و کارگردانی جایزه اهدا می‌کرد امروزه سعی دارد بسیاری از بخش‌های صنعت سینما را در بربگیرد و بسیاری از حرفه‌ها در این صنعت جوایزی اهدا کند.

آکادمی، ۱۷ رشته مجزا (به‌اضافه دو گروه اعضای بزرگ و همراهان و همکاران) دارد که هرکدام از افراد دخیل در صنعت سینما باید در رشته‌های تخصصی خود عضو آکادمی شوند. عضویت در آکادمی آسان نیست و افراد برای عضویت باید مراحل پیچیده‌ای را طی کنند.

اگر فرد برنده جایزه اسکار باشد خودبه‌خود به عضویت آکادمی درمی‌آید، اما سایر افرادی که برنده نشده‌اند باید ازسوی دو نفر از اعضای آکادمی که در همان رشته خودشان به عضویت آکادمی درآمده‌اند حمایت شوند. برای مثال اگر نویسنده‌ای می‌خواهد عضو آکادمی شود باید دو نویسنده دیگر از او حمایت کنند. همچنین افراد از شاخه‌های دیگر آکادمی نمی‌توانند حامی‌ای این فرد برای عضویت در آکادمی شوند.

پس‌از این حمایت، هیئت‌مدیره آکادمی سابقه این افراد را بررسی می‌کند و اگر مطابق با استاندارد‌های بالای آکادمی بود از آنها دعوت می‌شود تا به عضویت آکادمی در بیایند. یکی از عناصر برجسته در ساختار آکادمی «هیئت نمایندگان» آن است. هیئت نمایندگان شامل پنجاه و چهار نفر است؛ سه نماینده از هر کدام از هفده رشته آکادمی به‌همراه سه نماینده از اعضای گروه بزرگ. اکثر اعضای هیئت‌مدیره آکادمی از این نمایندگان انتخاب می‌شوند و مدیریت آکادمی را برعهده می‌گیرند.

آکادمی اسکار در هرسال شرایط پذیرش در اسکار را در همه رشته‌های مسابقه خود اعلام می‌کند و یک کتابچه راهنما دارد.

برای شناخت کارکرد‌های اسکار در نظام حکمرانی سینما می‌توان آنها را به دو بخش کارکرد‌های آن در نظام حکمرانی سینمای آمریکا و سینمای جهان تقسیم کرد و ابزار‌هایی که آکادمی به‌کار می‌گیرد، به سه دسته ابزار‌های مرتبط با سیاست‌گذاری (پذیرش آثار، بخش‌ها و جوایز، عضویت و اعطای جوایز) ابزار ارائه خدمت (ابعاد رسانه‌ای) و ابزار‌های تسهیل‌گری (جشن اسکار و سایر جوایز آکادمی) تقسیم می‌شود. آکادمی با استفاده از این ابزار‌ها در بخش ملی به کارکرد‌های تنوع‌گرایی حمایت از بخش‌های مختلف سینما، برندسازی، شبکه‌سازی، تقویت نگاه صنعتی به سینما، ذائقه‌سازی و حمایت از سینماگران تازه‌کار دست یافته است.

آکادمی اسکار در طول حدود یک قرن فعالیت در بخش بین‌المللی نیز تا حد زیادی کارکرد‌هایی همچون نمایش ارزش‌های آمریکایی، تنوع‌گرایی، ذائقه‌سازی، برندسازی، استانداردسازی، جهت‌دهی به جریان‌های مطلوب، شبکه سازی و افزایش تعداد مخاطبان را محقق کرده‌است. این جایزه سینمایی هرچند در دل ساختار به‌ظاهر نخبه گرا و دموکراتیک آکادمی قرار گرفت ولی به‌دلیل پیوند‌های وثیق و عمیقی که با هالیوود و البته جامعه آمریکا دارد کاملاً بازتاب‌دهنده‌ی فرهنگی است که در این جامعه و سینمای آن جریان دارد از کاستی‌های این دو رنج می‌برد و مزایای هر دوی آنها را داراست.

واکاوی زیر وبم اسکار در یک کتاب

این موارد درکتاب «جایزه اسکار و آکادمی علوم و هنر‌های سینما از منظر حکمرانی و سیاستگذاری سینما» به قلم زینب ابراهیم‌زاده به تفصیل بررسی شده است. کتاب در ۹ فصل به موضوعاتی همچون سوگیری‌ها، مدل تامین مالی، کارکرد‌های اسکار در نظام حکمرانی سینما، جایگاه و جانمایی نسبت به سایر اجزای نظام حکمرانی، بنیان‌گذاران و مالکان، ساختار سازمانی، جوایز و شرایط پذیرش آثار، اسکار از منظر آمار و ارقام و ساختار سازمانی می‌پردازد.

این کتاب که در ۵۰۰ نسخه و ۱۱۹ صفحه منتشر شده است، دارای زیرعنوان‌هایی، چون بازیگران پیش رو در کسب جایزه اسکار، درآمد تبلیغاتی اسکار، شیوه رای‌گیری، مداخله رسمی و مستقیم محتوایی و سوگیری‌های اقتصادی نیز هست.

علاقه‌مندان به سینما و فعالان این عرصه که قصد آشنایی عمیق‌تری با آکادمی اسکار و ضوابط و شرایط اهدای جوایز آن دارند می‌توانند از مخاطبان بالقوه این کتاب باشند که در سال ۱۴۰۳ و با قیمت ۱۰۰ هزار تومان در بنیاد سینمایی فارابی منتشر شده است.