تولید سمّی در ابعاد نانومتری برای مرگ و میر آفات انباری/ آینده رشته گیاه‌پزشکی در خطر است؟
خبرگزاری علم و فناوری آنا، گیاه‌پزشکی از آن دسته رشته‌هایی است که با وجود کاربردی بودن نیاز مبرم جامعه، بخش کشاورزی و تولید است، همچنین درآمدزایی قابل توجه به‌دلیل تبلیغات کاذب روی چند رشته خاص در گروه علوم تجربی ناشناخته مانده، در حالی که این رشته از جذابیت و شرایط شغلی بسیار خوبی برخوردار است.
رشته گیاه‌پزشکی ضلع سوم مثلث طلایی پزشکی و دامپزشکی است، چراکه همانگونه که موجودات زنده اعم از انسان یا دام نیازمند مراقبت و درمان هستند، گیاهان نیز به آفات و بیماری‌ها دچار شده و به پزشک و مراقبت‌های مخصوص به خود نیاز دارند.
گیاه‌پزشکی علمی است که اگر سرمایه‌گذاری بیشتری از سوی نهاد‌های مربوط برای معرفی و بیان جنبه‌های مختلف و گستره و فواید این رشته صورت گیرد، مطمئناً شاهد رونق رشته و تربیت نیروی متخصص موردنیاز بخش کشاورزی، تغذیه و در نتیجه حصول سلامت عمومی جامعه و کاهش بیماری‌های مربوط به این حوزه خواهیم بود.
{$sepehr_key_1577}
خبرنگار آنا در همین باره گفت‌و‌گویی با مریم شاه‌نظری مدرس دانشگاه بین‌المللی آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، محقق و پژوهشگر حوزه گیاه‌پزشکی و حشره‌شناسی انجام داده است که در پی می‌آید:
استفاده از فناوری نانو در صنعت کشاورزی
آنا: ضمن معرفی مختصری از سابقه کاری خود بگویید.
شاه‌نظری: دانشجوی دکتری حشره‌شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان زیست‌بوم فناوری و نوآوری هستم.
سابقه کاری اینجانب در این رشته با توجه به فعالیت گذشته‌ام در مبحث فناوری نانو به دوره کارشناسی مهندسی گیاه‌پزشکی برمی‌گردد.
خوشبختانه از دوران دانش‌آموزی با فناوری نانو آشنایی پیدا کردم و با توجه به اینکه علاقه شدیدی به محیط زیست و گیاهان داشتم، با ورود به رشته گیاه‌پزشکی دنبال استفاده از فناوری نانو در صنعت کشاورزی شدم، این مبحث بهانه‌ای شد تا بیشتر روی آفات و همچنین سموم تأثیرگذار بر آنها مطالعه کنم و در پی تولید سمومی باشم که در عین تأثیرگذاری بالا، آلودگی کمتری را در صنعت کشاورزی و سایر صنایع وابسته به کشاورزی داشته و درآمدزا باشد.
به همین دلیل در پایان‌نامه کارشناسی ارشد روی تولید یک سم در ابعاد نانومتری روی آوردم که موجب مرگ و میر آفات انباری می‌شد.
این مورد شروع یک مسیر جدید در زندگی حرفه‌ای‌ام و منجر به راه‌اندازی شرکت دانش‌بنیان زیست‌بوم فناوری و نوآوری «همت» شد، اکنون در دوره دکتری با کار روی طرح‌های تحقیقاتی در حال توسعه مبحث تولید سموم ایمن هستم.
آنا: درباره رشته تحصیلی خود و جذابیت‌های آن توضیح دهید.
شاه‌نظری: گیاه‌پزشکی علم حمایت از محصول، علم مدیریت بیماری و آفات گیاهی علمی حامی محیط زیست و ضامن سلامت جامعه و درآمدزا برای جوانان خلّاق است که در این مصاحبه تلاش خواهم کرد تا جذابیت‌ها، بازار کار و آینده شغلی این رشته را بیان کنم.
جذابیت‌های رشته مهندسی گیاه‌پزشکی
با توجه به اینکه سرزمین وسیع ایران با اقلیم متنوع و گونه‌های غنی گیاهی است، گیاه‌پزشکی به‌عنوان رشته‌ای که می‌تواند در زمینه گیاهان و کشاورزی بومی شناخت آفات و بیماری‌ها، شناخت گونه‌های گیاهی و جانوری و مشکلات رشد و پرورش آنها کمک کند در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
علاوه بر آن، یک گیاه‌پزشک می‌تواند با علاقه‌ای که به طبیعت دارد و شناختی که در زمینه‌های حشره‌شناسی، بیماری‌شناسی، بیوشیمی، زیستی و آماری دارد و با اطلاعات وسیع و گسترده‌ای که در این رشته کسب می‌کند، به اکوسیستم کشور کمک کند تا سلامت گونه‌های گیاهی کشور فراهم شود که این خود مقدمه‌ای بر سلامت جامعه است، چراکه سلامت جامعه با سلامت محصولات کشاورزی پیوند خورده و حتی با سلامت طبیعت نیز مرتبط است.
دانش گیاه‌پزشکی به جای معالجه انسان به حفظ گیاهان اعم از گیاهان زراعی، زینتی و درختان میوه می‌پردازد و آنچه گیاه را رنج می‌دهد و به سلامت گیاه صدمه می‌زند را بررسی و درمان می‌کند.
همانگونه که اشاره شد، ایران سرزمینی با اقلیم گسترده و تنوع آب و هوایی است که عوامل بسیاری سبب شده تا شرایط زیستی کشور دستخوش تغییر شوند، ازجمله تغییرات الگو‌های بارش، گرمایش جهانی و ... که غیرمستقیم با عوامل انسانی در ارتباط هستند و طغیان آفت‌ها و ظهور آفات جدید که ناشی از تنش‌های آبی و عوامل انسانی همچون به‌کارگیری سموم نابجا با دوز‌های زیاد است و گاهی نه‌تنها آفت را سرکوب نمی‌کند و از بین نمی‌برد؛ بلکه سبب طغیان آفت می‌شود که در این زمینه نقش یک گیاه‌پزشک به طور جدی مطرح می‌شود.
یک گیاه‌پزشک با اطلاع از نوع گونه مهاجم و شناخت چگونگی زیست‌گونه مهاجم اعم از بیماری یا حتی گونه‌های گیاهی غیربومی که سبب آسیب‌های جدی به اکوسیستم می‌شوند، می‌توانند بر کنترل جمعیت آفات و گیاهان غیربومی اثرگذار باشند.
یک گیاه‌پزشک فعال و علاقه‌مند که بین رشته‌ای عمل کرده باشد، می‌تواند با تولید کود‌ها و سم‌های ایمن بر پایه گیاهی علاوه بر سلامت گیاهان و محصولات کشاورزی بر سلامت جامعه تأثیرگذار باشد، چراکه همانگونه که میل جامعه به سمت استفاده از محصولات ارگانیک و سالم می‌رود، نیاز است کشاورزان به سمت تولید محصولات ارگانیک و سالم گام بردارند تا پاسخگوی این نیاز باشد.
البته تجربه کشاورزان در این زمینه بسیار گرانبهاست، اما نیاز به مشاوره با یک متخصص می‌تواند بر کنترل آفات با استفاده از سموم موردنیاز و کم کردن هزینه و همچنین استفاده از کود‌های ایمن به تولید این نوع محصولات برسند.
ناگفته نماند با آگاه شدن مردم از میزان تأثیر کود‌ها و سموم کشاورزی بر ظهور بیماری‌هایی همچون سرطان و بیماری‌های آلرژیک نیاز به تولید محصولات ارگانیک و سالم بیش از پیش افزایش یافته، اینجاست که دانش گیاه‌پزشکی به عنوان علمی پیشرو مطرح می‌شود.
به عبارت بهتر دانشجوی رشته گیاه‌پزشکی با آفات و بیماری‌هایی که در انبار‌ها و سیلو‌ها امکان پرورش دارند و همچنین با علف‌های هرز مزارع که به گیاهان و محصولات جانبی آنها صدمه می‌زنند آشنا شده و نحوه استفاده از سموم مختلف، نحوه سم‌پاشی و سایر روش‌های کنترل آفات که در اولویت استفاده از سموم است را یاد می‌گیرد.
همچنین یک گیاه‌پزشک با آنچه یک گیاه از آن رنج می‌برد شامل سرمازدگی، گرمازدگی، کمبود مواد غذایی خاک و ... آشناست و راه درمان آن را می‌داند و نحوه جلوگیری از این آسیب‌ها را فرامی‌گیرد و به خوبی می‌داند در وهله نخست با کنترل زراعی، بهداشتی و سایر مراقبت‌ها و روش‌های مربوط آفات را کنترل کند و در آخر با استفاده از دوز مناسب سموم، کنترل نهایی را انجام دهد تا گیاهی با بقایای سموم کمتر روانه بازار مصرف شود.
رشته گیاه‌پزشکی آینده شغلی دارد؟
آنا: آینده شغلی و گستره فعالیت رشته گیاه‌پزشکی را چگونه می‌بینید و چه بازار کاری را برای این رشته می‌توان متصور بود؟
شاه‌نظری: آینده شغلی رشته گیاه‌پزشکی بسیار روشن است و به‌دلیل مباحث جدید با رویکرد‌های فناورانه که پیش روی این رشته قرار گرفته، عملاً به‌لحاظ بازاریابی در این دریای بیکران حرف و مشاغل، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده؛ به این معنی که می‌توان در آن با کمترین رقیب، بیشترین تقاضا و درآمد را ایجاد کرد.
این ویژگی برای رشته مهندسی گیاه‌پزشکی مهیاست و سهم درآمدی آنها از بازار رو به افزایش است، همانطور که عنوان شد به‌دلیل انجام عملیات کشاورزی بر پایه تجربه، استفاده نابجا از سموم که سبب طغیان آفت‌ها شده و نیز تنش‌های آبی سالیان گذشته و گرمایش جهانی، متخصصان فارغ‌التحصیل رشته گیاه‌پزشکی باید گیاهانی را با آب و هوا و اقلیم سازگار با سرزمین ایران پرورش دهند و راهکار‌هایی برای رشد بهینه و استفاده مناسب از منابع آبی ارائه کنند، همچنین سموم و کود‌هایی تولید شود که نه‌تنها در کنترل جمعیت آفات موفق عمل کند، بلکه کمترین اثر را روی انسان و محیط زیست داشته باشد.
همچنین متخصصان رشته گیاه‌پزشکی می‌دانند که ۹۹ درصد حشرات، مفید و تنها یک درصد مضر هستند و با استفاده از حشرات مفید می‌توان جمعیت حشرات مضر را تحت کنترل درآورد که این روش کمترین تهاجم را به محیط زیست دارد و با پرورش حشرات مفید می‌توانند به عنوان یک حرفه شغلی، درآمد مناسبی را نیز کسب کنند.
این حشرات در مباحث تغذیه‌ای ازجمله دام، طیور و حتی در سال‌های آینده برای انسان‌ها به‌عنوان منبع غذایی اطلاق می‌شوند؛ مانند تولید لارو سوسک زرد آرد که اکنون به‌عنوان منبع غذایی حاوی پروتئین برای آبزیان و طیور در حال گسترش است.
آنا: میزان نیاز جامعه و کشور در سال‌ها و دهه‌های آینده به رشته گیاه‌پزشکی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شاه‌نظری: مبحث کشاورزی با زندگی انسان و محیط زیست گره خورده و قابل تفکیک نیست، این موضوع امروزه با توجه به کاهش زمین‌های کشاورزی و منابع آبی قابل استفاده در این صنعت در مقابل افزایش جمعیت انسان، عملاً تأثیرگذاری بیشتری پیدا کرده است.
باید با کمترین منابع، بیشترین و ایمن‌ترین تولید را داشت که این خود مستلزم وجود نیرو‌های متخصص در این رشته است.
آنا: رشته گیاه‌پزشکی با کدام رشته‌ها یا تخصص‌های دانشگاهی قرابت بیشتری دارد؟
شاه‌نظری: مهم‌ترین رشته‌هایی که می‌توان نام برد عبارتند از صنایع غذایی، شیمی، هوش مصنوعی، فناوری نانو، اکولوژی و بهداشت محیط و سم‌شناسی.
آشنایی کمتر دانش‌آموزان با رشته گیاه‌پزشکی
آنا: چه دلیلی دارد که داوطلبان در انتخاب رشته، چند رشته محدود و تکراری را در نظر بگیرند، این موضوع را ناشی از عدم شناخت از سایر رشته‌ها می‌دانید یا نکته دیگری در کار است؟
شاه‌نظری: یکی از عوامل مهمی که گرایش و میل به سمت رشته گیاه‌پزشکی را تقلیل داده، این است که دانش‌آموزان نسبت به این رشته از آگاهی کافی برخوردار نیستند و نمی‌دانند که این رشته می‌تواند به‌عنوان یک بین رشته‌ای قلمداد شود و با رشته‌های مختلفی در ارتباط باشد.
به عنوان مثال در ارتباط با رشته‌های سلامت و پزشکی، می‌تواند به سلامت جامعه کمک کند، با فناوری نانو مرتبط شده و محصولات نوآورانه در کشاورزی و تولید سم و کود داشته باشد و این موارد فقط دو مثال از چندین مثالی بود که می‌شد بیان کرد و می‌توان این موارد را بسط داد.
آینده شغلی رشته گیاه‌پزشکی بسیار روشن است و به‌دلیل مباحث جدید با رویکرد‌های فناورانه که پیش روی این رشته قرار گرفته، عملاً به‌لحاظ بازاریابی در این دریای بیکران حرف و مشاغل، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است
یکی دیگر از دلایل را می‌توان ناآشنایی دانش‌آموزان و روش‌های درآمدی در رشته گیاه‌پزشکی قلمداد کرد که موجب شده میل به این رشته کمتر شده باشد.
بله، دانش‌آموزان و دانشجویان را با کسب و کار این رشته آشنا نکرده‌ایم و به آنها آموزش داده نشده که با یک ایده کوچک می‌توانند درآمد مناسبی داشته باشند و در این مسیر شکست‌ها را به‌عنوان بخشی از پیشرفت بپذیرند تا به هدف برسند.
در این مورد می‌توان به استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در رشته کشاورزی شروع به فعالیت کرده‌اند و اکنون بخش قابل توجهی از بازار صنعت کشاورزی را تحت سیطره محصولات خوب خود در آورده‌اند مثال زد.
به عنوان مثال استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت آفات و محصولات کشاورزی، شاید در ابتدا به نظر نرسد که این دو موضوع ربطی به هم داشته باشند، اما می‌تواند بازار‌های بزرگی را در سال‌های آینده ایجاد کند.
آنا: همانگونه که می‌دانید برخی رشته‌ها با وجود اهمیت و نیاز کشور با استقبال کمتری مواجه می‌شوند، چه راهکاری برای تشویق داوطلبان نسبت به انتخاب رشته‌های کمتر شناخته شده، اما پرکاربرد، درآمدساز و مورد نیاز جامعه دارید؟
شاه‌نظری: بگذارید با این مثال شروع کنم، روزی پدر و مادری برای مشاوره تربیت فرزندشان نزد لقمان رفتند و از او پرسیدند که زمان شروع پرورش کودک ما چه زمانی است؟ لقمان گفت: سال‌ها قبل از تولد.
این سؤال بسیار مهم است و پاسخ آن مهم‌تر. دوران دانشجویی دیگر وقت آن نیست که بخواهیم دانشجویان را با رشته‌ای که در آن هستند آشنا کنیم، برعکس در این زمان دانشجو باید تمام‌وقت خود را برای تکمیل کردن اهداف خود در رشته انتخابی بگذارد و این امر باید در دوران دانش‌آموزی اجرا شود.
می‌توانیم با برگزاری دوره‌های معرفی رشته کشاورزی و گیاه‌پزشکی در دبیرستان‌ها، یا بهتر از آن در دانشگاه‌ها و نشان دادن محیط واقعی کشاورزی به دانش‌آموزان این فرصت را ایجاد کنیم تا دانش‌آموزان این فرصت را داشته باشند که برای انتخاب به رشته‌های نوظهور دیگر هم فکر کنند.
به‌عنوان مثال برای دانش‌آموزان دبیرستانی تور‌های بازدید گذاشته و آنها را با بازار‌های صنعت کشاورزی و گیاه‌پزشکی آشنا کنیم. به آنها نشان دهیم که شما با انتخاب رشته گیاه‌پزشکی هم می‌توانید به جامعه کمک کنید و هم درآمد مناسبی را داشته باشید، اینها کار‌هایی است که می‌توان با کمترین هزینه و تبلیغ مناسب و تأثیرگذار موجب شویم تا ظرفیت‌های تحصیلی و استعداد‌های بیشتری وارد این رشته شده و حتی رقابت در این رشته نیز بالا رود.
شخصاً معتقدم با توجه به شرایط کشاورزی در کشورمان، رشته کشاورزی می‌تواند بازار کار فوق‌العاده‌ای داشته باشد؛ به شرط آنکه نگاه ما به آن همراستا با فناوری‌های جدید و روز دنیا باشد.
انتهای پیام/