پزشکی از راه دور؛ از داستان‌های علمی-تخیلی تا روبات پزشک!

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از کانورسیشن، با گسترش تلفن و تلگراف، ایده پزشکی از راه دور و در واقع «درمان از راه دور» الهام بخشِ نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی شد تا راه‌های جدیدی را برای درمان بیماران در فواصل دور در قالب داستان تصویرسازی کنند.

از آن زمان تا کنون، فناوری دنیای واقعی همزمان با نظریه پردازی‌های علمی تخیلی توسعه یافته است. امروزه، انواع خاصی از پزشکی از راه دور رایج شده و سایر ابزار‌های آینده نگر درمان نیز در راهند.

{$sepehr_key_1133}

دکتر رادیویی و تله داکتایل

«ای. ام. فورستر» «E.M. Forster» رمان نویس انگلیسی در داستان کوتاه خود در سال ۱۹۰۹ به نام «دستگاه متوقف می‌شود»، دستگاه درمانگر از راه دوری را توصیف می‌کند که وقتی به آن تلگراف می‌شود، از سقف پایین می‌آید تا بیماران را در خانه شان درمان کند! داستان او همچنین اولین توصیف از پیام رسانی فوری و نوعی اینترنت است. بحث پیام فوری و اینترنت هر دو برای پزشکی از راه دور در زندگی واقعی مهمند.

در سال ۱۹۲۴، مجله «رادیو نیوز» یک داستان را روی جلدش چاپ کرد که «دکتر رادیویی» آینده را نشان می‌داد. طرح جلد یک پزشک را در حال معاینه بیمار از طریق صفحه نمایش نشان می‌داد. اگرچه داستان مجله به خودی خود یک داستان عجیب و غریب بود که ارتباط چندانی با یک پزشک رادیویی نداشت، اما تصاویر خاطره انگیزی را در ذهن ماندگار می‌کرد.

«هوگو گرنزبک» «Hugo Gernsback» نویسنده آمریکایی در سال ۱۹۲۵، در یک داستان روی جلد برای مجله «علم و نوآوری» «Science and Invention» دستگاهی به نام «تله داکتایل» (به معنای دست از راه دور) را توصیف کرد. این دستگاه از فرستنده‌های رادیویی و نمایشگر تلویزیونی استفاده می‌کرد تا به پزشک اجازه تعامل با بیمار را بدهد. در این داستان پزشک با استفاده از یک دست مکانیکی کنترل از راه دور که در خانه بیمار نصب می‌شد، بیمار را معاینه می‌کرد.

گرنزبک، آینده پژوه و پیشگام در مهندسی رادیو و برق بود. گرنزبک که «پدر داستان نویسی علمی تخیلی» است از داستان‌های تخیلی برای آموزش علم و فناوری به خوانندگان استفاده می‌کرد و اغلب جزئیات علمی گسترده‌ای را در نوشته‌های خود می‌گنجاند. او به شکل گیری داستان‌های علمی تخیلی به عنوان یک ژانر ادبی کمک کرد و جوایز سالانه «هوگو» به افتخار او نامگذاری شده است.

از دریانوردان تا فضانوردان

رادیو برای پزشکی از راه دور اولیه مهم بود. در دهه ۱۹۲۰ پزشکان در سراسر جهان شروع به استفاده از رادیو برای ارزیابی، تشخیص، درمان و ارائه توصیه‌های پزشکی برای دریانوردان و مسافران بیمار یا مجروح کردند. رادیو هنوز هم برای ارائه مشاوره پزشکی به کشتی‌ها در دریا استفاده می‌شود.

در سال ۱۹۵۵ گرنزبک با داستان «دکتر از راه دور» «The Teledoctor» به ایده پزشکی از راه دور بازگشت. این دستگاه خیالی از تلفن و یک تلویزیون مدار بسته با بازو‌های مکانیکی که توسط پزشک کنترل می‌شد برای ارائه مراقبت‌های از راه دور برای بیمار استفاده می‌کرد. گرنزبک گفت که پزشک آینده «تقریبا هر کاری را که می‌تواند شخصا انجام دهد، از طریق پزشکی از راه دور نیز انجام خواهد داد.»

در سال ۱۹۵۹، روانپزشکان در نبراسکا شروع به استفاده از تلویزیون‌های مدار بسته دو طرفه برای انجام مشاوره روانپزشکی بین دو مکان کردند. این یکی از اولین نمونه‌های پزشکی از راه دور امروزی محسوب می‌شود، اما پر هزینه بودن توسعه و نگهداری شبکه‌های پزشکی از راه دور اولیه، استفاده گسترده‌تر از آن را محدود می‌کرد.

در دهه ۱۹۶۰، ناسا تلاش‌هایی را برای ادغام پزشکی از راه دور در همه برنامه‌های پرواز فضایی سرنشین دار آغاز کرد. در سال ۱۹۷۱، یک سیستم پزشکی از راه دور برای برنامه آزمایش بر روی زمین آماده شد. این برنامه با استفاده از یک اتصال تلویزیونی و رادیویی دو طرفه و تله متری از راه دور، مردم «توهون اودهام» «Tohono Oʼodham» (پاپاگو کنونی در آریزونای آمریکا) را به پرستاران و پزشکان، صد‌ها مایل دورتر متصل کرد.

تا اینکه، در سال ۱۹۷۰ کلمه پزشکی از راه دور توسط «توماس بِرد» «Thomas Bird» پزشک آمریکایی به طور رسمی ابداع شد. برد و همکارانش یک مدار سمعی و بصری بین بیمارستان عمومی ماساچوست و فرودگاه لوگان برای ارائه مشاوره‌های پزشکی به کارکنان فرودگاه راه اندازی کردند.

از دهه ۱۹۷۰ به بعد، پزشکی از راه دور جذابیت بیشتری پیدا کرد. اینترنت که رسما در سال ۱۹۸۳ متولد شد، راه‌های جدیدی را برای ارتباط بین بیماران و پزشکان به ارمغان آورد.

ماهواره‌ها می‌توانند پزشکان و بیماران را در فواصل دورتر و بدون نیاز به تلویزیون‌های مدار بسته دو طرفه، به یکدیگر متصل کنند. هزینه توسعه و نگهداری شبکه پزشکی از راه دور در دهه ۱۹۸۰ کاهش یافت و راه را برای پذیرش گسترده‌تر هموار ساخت.

«پیتر واتس» «Peter Watts» نویسنده کانادایی در رمان علمی تخیلی خود به نام «ستاره دریایی» «Starfish» در سال ۱۹۹۹، وسیله‌ای به نام «آخوندک پزشکی» را توصیف می‌کند. این دستگاه به پزشک اجازه می‌دهد تا از راه دور بیماران را در اعماق اقیانوس معاینه و درمان کند. در اوایل دهه ۲۰۰۰، مجریان «عملیات ماموریت محیط سخت ناسا» آزمایش ربات‌های جراحی از راه دور را در محیط‌های زیر دریا آغاز کردند.

تکامل پزشکی از راه دور با پیشرفت‌های صورت گرفته در فناوری اطلاعات و ارتباطات همگام بوده است. با این حال، در طول دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، پزشکی از راه دور کمتر مورد استفاده قرار گرفت.

همه گیری جهانی کووید ۱۹ موجب شد پزشکی از راه دور به بخشی جدایی ناپذیری از مراقبت‌های بهداشتی مدرن تبدیل شود. بیشتر این مشاوره‌ها از طریق تماس ویدیویی است زمانی نه چندان دور از آنچه گرنزبک یک قرن قبل‌تر تصور می‌کرد؛ اگرچه هنوز دست‌های رباتیک در آن نقشی ندارند.

گام بعدی چیست؟

یکی از عوامل محتمل که باعث می‌شود پزشکی از راه دور در دنیای واقعی با رویا‌های علمی تخیلی مطابقت داشته باشد، پیشرفت‌ها در پرواز فضایی انسان است.

با پیشرفت انسان در اکتشافات فضایی، آینده پزشکی از راه دور ممکن است بیشتر شبیه داستان‌های علمی تخیلی باشد. نظارت بر سلامت فضانوردان از روی زمین به پیشرفت‌های فناوری نیاز دارد تا با سفر آنها به اعماق فضا همگام باشد.