مهندسی اپتیک و لیزر؛ رشته‌ای ناشناخته با گستره شغلی فراوان و درآمدزا
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ رشته لیزر و بیوفوتونیک از آن دست تخصص‌های میان رشته‌ای است که بنا به ذات خود و ارتباط و درگیری با چند گروه رشته مانند علوم پایه، گروه مهندسی و گروه پزشکی و پیراپزشکی دارای بازار کار و آینده شغلی خوبی است؛ اما به دلیل گمنامی و یا عدم تبیین صحیح رشته و کاربرد آن برای متقاضیان تحصیلات دانشگاهی ناشناخته مانده، هر چند که عصر حاضر و دهه‌های آتی، عصر کاربرد لیزر در شئون مختلف کاری و زندگی مردم بوده و طبیعتاً ورودی‌های این تخصص بنا به توسعه و همه‌گیر شدن آن، می‌توانند آینده شغلی و جایگاه اجتماعی ایده‌آلی برای خود متصور باشند.
در این بین نقش نهاد‌ها و مراجع درگیر در تبیین این رشته آن‌گونه که حق مطلب است، بسیار مهم بوده و انتظار می‌رود با توجه به سیر پیشرفت علوم و نیاز جوامع، سرمایه‌گذاری بیشتری درباره معرفی این رشته و رشته‌های مشابه مورد نیاز؛ اما کم‌آوازه‌تر از سوی نهاد‌های مربوطه مانند آموزش و پرورش، وزارت علوم، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی صورت گیرد تا با عدم توازن در میزان گرایش به رشته‌های دانشگاهی از سوی متقاضیان مواجه نشویم؛ زیرا این عدم توازن و اشتیاق به سمت برخی رشته‌های پرمخاطب همانند کامپیوتر، مهندسی برق، حسابداری و یا سایر رشته‌ها، در طول یک دوره چند ساله موجب اشباع جامعه و بازار کار از این تخصص‌ها و خالی و مهجور ماندن رشته‌هایی همانند لیزر و فوتونیک خواهد شد که این مقوله می‌تواند به معضل یا چالش در مراکز آموزش عالی و مبحث اشتغال در کشور تبدیل شود.
در همین رابطه با شریفه شاهی رئیس مرکز تحقیقات لیزر و بیوفوتونیک و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) گفتوگو کرده‌ایم که مشروح آن را با هم می‌خوانیم:
آنا: با معرفی خود، مختصری از پست اجرایی، رزومه و سابقه کاری بگویید.
شاهی: دارای دکتری لیزر و فوتونیک از دانشگاه ملی مالزی هستم، مدت ۱۵ سال که در رشته لیزر و فوتونیک یا همان مهندسی اپتیک لیزر در دانشگاه‌های استان اصفهان و مراکز تحقیقاتی و پژوهش‌سرا‌ها فعالیت دارم. به مدت ۱۰ سال در استان اصفهان به شغل معلمی مشغول و فیزیک تدریس می‌کردم که همگام با آن به دلیل علاقه شدید به پژوهش در پژوهش سرا‌ها و موزه علوم آموزش و پرورش فعالیت مستمر داشتم.
از سال ۹۸ تاکنون مسئولیت مرکز تحقیقات لیزر و بیوفوتونیک در فناوری‌های زیستی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) را عهده‌دار بوده که در این سال‌ها همواره این مرکز در سطح یک مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی قرار داشته است.
پیش از این مسئولیت به دلیل تجربه تحصیلی در مرکز تحقیقاتی UM دانشگاه ملی مالزی به دنبال تأسیس چنین مرکزی در شهر خود بودم که با حمایت‌های احمدعلی فروغی رئیس پیشین دانشگاه آزاد اصفهان و هیئت رئیسه و معاونان پژوهشی و پزشکی وقت مرکز تحقیقات لیزر با هدف کاربرد این رشته در زمینه‌های زیستی و پزشکی راه‌اندازی شد و آغاز به کار کرد.
آنا: درباره رشته تحصیلی خود و جذابیت‌های آن توضیح دهید.
شاهی: عصر، عصر گذار از الکترونیک محض به فوتونیک است و این علم درباره زندگی در فناوری‌های مورد نیاز انسان مانند نمایشگرها، تصویربرداری، دستگاه‌های پزشکی، بارکدخوان‌ها، حسگر‌های زیستی، دستگاه‌های نوری ـ لیزری، مخابرات فیبر نوری و ... رخنه کرده؛ بنابراین رشته مهندسی اپتیک و لیزر یا همان مهندسی فوتونیک از رشته‌های تخصصی بین‌رشته‌ای بوده که کاربرد‌های این علم در حوزه‌های مختلف صنعتی، پزشکی، پیراپزشکی، نظامی و... بسیار زیاد است.
آنا: آینده شغلی و گستره فعالیت این رشته را چگونه می‌بینید و به‌طور کل چه بازار کاری را می‌توان برای این رشته متصور بود؟
شاهی: بنا به علاقه داوطلبان، کاربری‌های شغلی این رشته بسیار فراوان است. به‌عنوان نمونه دانش‌آموختگان می‌توانند درباره تأسیس شرکت خصوصی اقدام کنند یا در سازمان‌ها مانند مخابرات، صنایع اپتیک، صنایع نظامی و هسا مشغول و یا جذب کلینیک‌های پزشکی و پیراپزشکی شده یا در زمینه ساخت دستگاه، ناظر فنی دستگاه و تکنیسین تخصصی دستگاه‌ها مشغول به‌کار شوند.
برخی از دانش‌آموختگان با سرمایه‌گذاری در بخش دستگاه‌ها با خرید و فروش و یا اجاره دستگاه‌های لیزری، فعالیت مؤثر و پردرآمدی در تأمین و تعمیر دستگاه‌ها دارند.
دامنه کاربری این رشته محدود به رشته‌های مهندسی و پزشکی و پیراپزشکی نیست و در حوزه‌های کشاورزی، صنایع غذایی و استریلیزه کردن مواد، میکروب‌زدایی دستگاه‌های فوتونیکی کارآمد بوده و می‌تواند در انتخاب مسیر دانشجویان این رشته برای شغل آینده‌شان راهگشا باشد.
در رشته فوتونیک، دامنه شغلی بسیار فراوان است که اگر دانش‌آموختگان با علاقه و استعداد جذب این رشته شوند، می‌توانند متناسب با علاقه، کاربری شغلی خود را انتخاب کرده و درآمد مناسب و معقولی حتی از دوره دانشجویی داشته باشند.
آنا: میزان نیاز جامعه و کشور در سال‌های آینده و دهه‌های آتی به این رشته را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شاهی: به دلیل رشد این تخصص و اقتضائات مختلف این حوزه و شناخت و نیاز جامعه نسبت به این فناوری، این رشته روزبه‌روز پیشرفت کرده و نیاز به دانش‌آموختگان تخصصی در آن شدیداً احساس می‌شود. همچنان که در صنایع و مراکز صنعتی، تولیدی و تحقیقاتی با کمبود این نیرو‌های آموزش‌دیده روبرو هستیم و طبیعتاً مراکز، مؤسسات و بخش‌های صنعتی و تولیدی، مهندسی و پزشکی از این به بعد با توجه به گسترش این علم، نیاز بیشتری به متخصصان و دانش‌آموختگان آن پیدا خواهند کرد.
آنا: می‌توان گفت که این رشته با کدام رشته‌ها یا تخصص‌های دانشگاهی ارتباط یا قرابت بیشتری دارد؟
شاهی: رشته فوتونیک به معنای نور و الکترونیک است که تلفیق علم الکترونیک با اپتیک بوده و در برخی شاخه‌ها مانند حسگر‌های زیستی نزدیک به رشته مهندسی پزشکی با گرایش بیوالکتریک و در موارد نانو ذرات اپتیکی و در بحث درمانی، نزدیک به علم بیومواد است که به دلیل نبود شناخت داوطلبان و یا عدم تبلیغ و معرفی این رشته از سوی مبادی و مراجع مربوطه، اکثراً جذب رشته‌های روتین مهندسی می‌شوند.
آنا: از نظر شما چه دلیلی دارد که داوطلبان در انتخاب رشته چند رشته محدود و تکراری را در نظر دارند. آیا این امر را ناشی از عدم شناخت از سایر رشته‌ها می‌دانید؟
شاهی: نبود شناخت و معرفی نکردن صحیح این تخصص نقش مهمی دارد. به این دو دلیل، اکثر متقاضیان رشته‌های مهندسی یا پزشکی، جذب رشته‌های روتین و دارای اسم و رسم و آوازه دیرینه مهندسی یا پزشکی می‌شوند. سال‌های گذشته چند رشته مانند مهندسی الکترونیک، کامپیوتر، معماری، عمران و اخیراً مهندسی پزشکی متقاضیان چشمگیری داشته‌اند و در دیگر رشته‌ها به دلیل عدم آگاهی و معرفی صحیح به مخاطبان، جذب دانشجو کمتر بوده؛ ضمن اینکه رشته‌های بین‌رشته‌ای مانند اپتیک و لیزر بسیار کاربردی است و باید مخاطب، آشنایی صحیحی در طول دبیرستان نسبت به این رشته‌ها به دست آورده تا برای انتخاب رشته، این تخصص نیز جزء اولویت‌ها و گزینه‌های انتخابی او قرار گیرد.
آنا: همان‌گونه که می‌دانید برخی رشته‌ها با وجود اهمیت و نیاز کشور با استقبال کمتری روبه‌رو می‌شوند. چه راهکاری را برای تشویق داوطلبان نسبت به انتخاب رشته‌های کمتر شناخته شده، اما پرکاربرد، درآمدساز و مورد نیاز جامعه دارید؟
شاهی: در کشور برخی رشته‌ها به دلیل اینکه بازار اشتغال آنها راکد و هزینه‌بر شده و با رویکرد درآمدزایی نتوانسته مخاطبان را به‌طور صحیح وارد بازار کار کند به همین دلیل نسبت به قبل مخاطب کمتری داشته باشد. حتی در رشته‌های اصلی مانند مهندسی برق به نظر می‌رسد با ارتباط مؤثر و دوجانبه دانشگاه و صنایع برای ایجاد اشتغال‌زایی حتی از دوران دانشجویی شاید بتوان مجدداً دغدغه فکری مخاطبان برای اشتغال را برطرف کرد.
در رشته فوتونیک نیز دامنه شغلی بسیار فراوان است که اگر دانش‌آموختگان با علاقه و استعداد جذب این رشته شوند، می‌توانند متناسب با علاقه، کاربری شغلی خود را انتخاب کرده و درآمد مناسب و معقولی حتی از دوره دانشجویی داشته باشند.
انتهای پیام/