توانمندسازی نیروی انسانی از طریق آموزش مجازی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ توجه به توانمندسازی کارکنان از اهداف مهم مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها و از رویکرد‌های مورد توجه آموزش مجازی کارکنان است. با پیدایش و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) تحولات جهانی با روند فزاینده و شتاب بیشتر بر محوریت اطلاعات و دانش در حال گسترش است. در توسعه جوامع کنونی، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیار درخور توجه است به شکلی که بر ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... تأثیر می‌گذارد. آموزش یکی از عرصه‌هایی محسوب می‌شود که تأثیر فاوا بر آن مشهود و بسیار چشمگیر است.

اباذر صادقی (دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریه)، احمد اکبری (استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد)، مهدی زیرک (استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه) و اسدالله زنگویی (استادیار مدعو علوم تربیتی، انشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه) در مقاله‌ای با عنوان «شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های توانمندسازی نیروی انسانی از طریق آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش» به این موضوع می‌پردازد که اهمیت آموزش به انداز‌ه‌ای است که بی‌توجهی و غفلت از آن سبب بروز، آثار زیان‌باری بر جوامع، پیشرفت و تعالی آنها می‌شود.

دگرگونی‌های متأثر از ترکیب فاوا در آموزش باعث به وجود آمدن تغییراتی در شیوه‌های سنتی آموزش شده است به‌گونه‌ای که مؤلفه‌های آموزش همچون، نیاز به حضور فیزیکی در کلاس درس محوریت کتاب درسی به منزله اصلیترین منبع آموزشی، محیط فیزیکی کلاس درس به عنوان بستر آموزش، کاهش یافته و وجود ابزارها، روش‌ها و محیط‌های جدید آموزشی، شیوه‌های جدیدی را به وجود آورده است.

یکی از مؤلفه‌های اثربخشی آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش، استفاده از دانش به‌روز و جدید در راستای هماهنگی با نیاز‌های جدید دنیای پیرامونی است

در این پژوهش به بررسی دیدگاه ذی‌نفعان اصلی به عبارتی معلمان و کارمندان آموزش و پرورش در زمینه شاخص‌ها و مؤلفه‌های آموزش مجازی نیروی انسانی با رویکرد مدیریت دانش پرداخته شد. دیدگاه معلمان و کارمندان از آموزش مجازی نیروی انسانی با رویکرد مدیریت دانش در چند بعد مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

* مؤلفه‌های دانشی آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش

در این پژوهش آمده است با توجه به اینکه در این الگو مدیریت دانش نقش مهمی در آموزش و طراحی الگو دارد از سویی هدف این الگو آموزش در بستر معلمان و کارکنان در بستر مجازی، مدیریت دانش پداگوژیک حرفه‌ای است.

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که مؤلفه‌ها و شاخص‌های دانشی نقش مهمی در این الگو ایفا می‌کنند؛ در این زمینه محورهایی، چون استفاده معلمان و کارکنان از دانش به‌روز و تدوین دوره‌ها مبتنی بر دانش به‌روز در زمینه تعلیم و تربیت و دانش سازمانی، توجه به سواد دیجیتال معلمان و کارکنان، سازماندهی دانش در محیط کار و بستر مجازی برای نشر آن مورد توجه بود.

به زعم این پژوهشگران یکی از مؤلفه‌های اثربخشی آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش، استفاده از دانش به‌روز و جدید در راستای هماهنگی با نیاز‌های جدید دنیای پیرامونی است. 

در ادامه پژوهش آمده است که لئو (Leu) و دیگران در پژوهش خود مؤلفه‌هایی، چون کاربست دانش، استفاده از دانش به‌روز و توجه به سواد دیجیتال را به عنوان عوامل مؤثر در آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش بیان کردند.

* مؤلفه‌های مدیریتی آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش

این پژوهش در این زمینه بیان می‌کند که از ابعاد مهم و تأثیرگذار در اثربخشی حیطه موضوعی، توجه به ابعاد مدیریتی آموزش‌ها مبتنی بر مدیریت دانش است، زیرا همچون سایر فرایند‌های آموزشی، آموزش مجازی نیز بدون مدیریت و توجه به ابعاد مدیریت از اثربخشی خارج و دچار ازهم گسیختگی خواهد شد؛ بنابراین در بحث از مدیریت آن باید مؤلفه‌هایی را مدنظر قرار داد که رعایت این مؤلفه‌ها باعث کارایی و اثربخشی فرایند آموزشی آموزشگاهی شود.

این پژوهش مطرح می‌کند که محور‌های مورد توجه در این بخش شامل توجه به مقررات، تعهد سازمانی، توجه به توسعه حرفه‌ای کارکنان، توجه به تخصص حرفه‌ای کارکنان در آموزش و دوره‌های طراحی شده، مدیریت پژوهش‌محور و بسترسازی مناسب برای اجرای الگوی آموزش مجازی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان آموزش و پرورش است.

از ابعاد مهم و تأثیرگذار در اثربخشی حیطه موضوعی، توجه به تعامل و ارتباط در فضای اشتراکی است

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ آنتونز (Antunes) و دیگران در پژوهش خود در زمینه آموزش مجازی و مدیریت دانش بر مبنای آن، بیان کردند شاخص‌هایی، چون ایجاد مقررات، مدیریت پژوهش‌محور و بسترسازی از الزام‌های آموزش مجازی کارکنان است.

* مؤلفه‌های ارتباطی و تعامل‌گرایانه آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش

این پژوهشگران در ادامه توضیح می‌دهند که آموزش مجازی، محیط یادگیری‌ای است که در آن تعامل یادگیرنده با محتوا، سایر یادگیرندگان یا مربیان با واسطه ابزار‌ها و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات انجام می‌گیرد؛ بنابراین، تعامل و ارتباط الکترونیکی نوع متفاوتی از کنش متقابل را عملی‌ می‌کند نسبت به آنچه در آموزش‌های سنتی اتفاق می‌افتد.

از نظر این پژوهش در محیط آموزش مجازی یاددهنده و یادگیرنده از نظر زمان و مکان یا هر دو جدا از یکدیگرند و فراگیر برای انجام دادن فعالیت‌های یادگیری فردی و گروهی با کمک امکانات ارتباط رایانه‌ای با یاددهنده، هم‌کلاسان و سایر افراد یا منابع تعامل برقرار می‌کند.

پژوهشگران در این زمینه بیان کردند از ابعاد مهم و تأثیرگذار در اثربخشی حیطه موضوعی، توجه به تعامل و ارتباط در فضای اشتراکی است.

محور‌های مورد توجه در این بخش شامل توجه به تعامل فراگیران در بستر مجازی، شبکه‌سازی گسترده در راستای هم‌ا‌فزایی، توسعه دسترسی به افراد و اطلاعات، انتشار و تبادل دانش است.

در این پژوهش آمده است که پینرو (Pinheiro) در پژوهش خود مؤلفه‌ها و شاخص‌هایی همچون توجه به مقررات، مدیریت پژوهش‌محور و بسترسازی مناسب را به عنوان مؤلفه‌ها و شاخص‌های آموزش مجازی کارکنان بیان کردند.

* مؤلفه‌های راهبردمحور آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش

به زعم این پژوهشگران از مؤلفه‌ها و شاخص‌های مهم و تأثیرگذار در اثربخشی حیطه موضوعی، توجه ابعاد آموزشی و راهبردی آموزش‌های مبتنی بر مدیریت دانش است. این بخش از پژوهش معطوف به مؤلفه‌های آموزشی و ملاحظه‌های راهبردی درباره آن است.

مفاهیم به‌دست آمده از مصاحبه‌ها شامل توجه به سازنده‌گرایی در آموزش مجازی و رویکرد‌های آموزشی آن، توجه به تفاوت‌ها و پتانسیل‌های فردی در آموزش مجازی و هدایت آن، توجه به اخلاق آموزشی، بازخورد و ارزیابی مؤثر و تلفیق آموزش و پژوهش در زمینه آموزش مجازی و رویکرد‌ها و بستر‌های آن مورد توجه بود.

رُی (Roy) در پژوهش خود مؤلفه‌های مؤثر بر آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش را شامل توجه به ویژگی‌های فردی در آموزش و فردی کردن آموزش، توجه به اخلاق آموزشی و بازخورد و ارزیابی مؤثر در آموزش مجازی را مورد شناسایی قرار داد.

* مؤلفه‌های ساختاری آموزش مجازی مبتنی بر مدیریت دانش

به زعم این پژوهشگر مؤلفه‌های ساختاری بخش مهمی از زیرساخت و بستر لازم برای اجرای موفق آموزش مجازی را فراهم می‌آورد. مشارکت‌کنندگان در این زمینه بیان کردند زیرساخت‌های آموزش مجازی هم می‌توانند در پیشبرد اهداف آن سهیم باشند.

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که عوامل ساختاری متشکل از بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است که دسترسی به آموزش مجازی و فرایند‌های مدیریت دانش را در آن تسهیل می‌کنند.

در ادامه این پژوهش آمده است که پشتیبانی آموزشی عنصر اساسی یاددهی و یادگیری در یادگیری از راه دور است و اهمیت خاصی در آن دارد. یادگیرندگان نیازمند پشتیبانی در حوزه‌های مختلف‌اند و برگزارکنندگان دوره یادگیری الکترونیکی باید نیاز‌های آنها را پیش‌بینی کنند و با یادگیرندگان برای رفع نیازهایشان در زمان معین تعامل داشته باشند.

بر اساس یافته‌های این مطالعه مفاهیم به‌دست آمده از مصاحبه‌ها در این زمینه شامل دسترسی‌پذیری، توجه به امکانات و تجهیزات سامانه آموزش مجازی، پشتیبانی بستر‌های آموزشی و به‌کارگیری سخت‌افزار مناسب است.

به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت از آنجایی که توجه به توسعه حرفه‌ای و توانمندسازی معلمان و کارمندان آموزش و پرورش زمینه تحقق اهداف سازمان آموزش و پرورش را فراهم می‌آورد.

نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که رویکرد‌های آموزش مجازی با توجه به صرفه زمانی و اقتصادی بیش از پیش مورد توجه است، از سویی مدیریت دانش سازمانی نیز به عنوان راهکاری برای رشد و توسعه حرفه‌ای کارمندان شناخته می‌شود و توجه به تلفیق آموزش مجازی بر مبنای مدیریت دانش سازمانی رویکردی نوین در مدیریت منابع انسانی است.