تحمل حبس با صدای گیتار

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، اینجا بندرعباس است، در هوای ۳۵ درجه بالای صفر مرکز استان هرمزگان، به مقابل در زندان مرکزی این شهر می‌رسیم. گروهی از خانواده زندانیان در سالن انتظار نشسته‌اند و هرکسی سرش با تلفن همراه خود گرم است و همه منتظرند تا زمان ملاقات آغاز شود.

مقابل در ورودی، اما خبرنگاران خلع سلاح می‌شوند. به دلیل مسائل امنیتی تلفن همراه و رکوردر‌هایی که این روز‌ها اصلی‌ترین ابزار خبرنگار‌ان محسوب می‌شود، از آنها گرفته می‌شود. همه با کمی غر و لند می‌پذیرند و وسایل‌شان را تحویل می‌دهند. بعد از سال‌ها مجددا به اصل خودمان بازمی‌گردیم و با قلم و کاغذ مشغول نت‌برداری می‌شویم. یک ورق کاغذ و یک خودکار حالا بسیار باارزش شده و تیم ۳۰-۴۰ نفری اهالی رسانه با این امکانات کم، اما کافی وارد زندان بزرگ بندرعباس می‌شوند.

ابتدای برنامه مجتبی قهرمانی رئیس کل دادگستری استان هرمزگان در جمع اهالی رسانه حاضر شد و آماری کلی از زندانیان حاضر در این ندامتگاه داد. ۵۱۵۶ زندانی (۱۱۶ زن و ۵۰۴۰ مرد) در اینجا حضور دارند که ۳۷۳ زندانی از اتباع خارجی (افغانستانی، پاکستانی، بنگلادشی و...) و ۴۷۰ زندانی غیر بومی در بین آنها حضور داشت و مابقی از اهالی هرمزگان بودند. از این تعداد زندانی ۱۵۷۳ نفر از موقعیت‌های موجود در زندان بندرعباس استفاده کردند و در حبس هم به صورت حرفه‌ای به کار‌های مختلفی اشتغال دارند، کار‌هایی که در ادامه به صورت مفصل به آنها می‌پردازیم.

پس از گذشتن از گیت‌های ورودی، اولین جایی که در زندان دیدیم، بهداری بود، قسمتی که به اندازه یک درمانگاه یا بیمارستان شهری امکانات داشت. به غیر از بخش‌های عمومی در بهداری زندان امکانات ویژه‌ای مثل رادیولوژی، دندانپزشکی، متادون‌تراپی و آزمایشگاه نیز وجود داشت و زندانیان می‌توانستند به صورت رایگان از تمام این امکانات استفاده کنند.

در داخل، بند‌های زندان با اسامی مختلفی از هم جدا شدند، اندرزگاه آرامش، اندرزگاه عترت و قرآن و... ساختمان مربوط به زندان زنان نیز کاملا از این بخش‌ها جدا بود. ما به همراه رئیس کل دادگستری، دادستان و مسئولان زندان وارد اندرزگاه‌های مختلف شدیم، جایی که زندانیان (پیر و جوان) کنار تخت‌هایشان ایستاده بودند و خیل جمعیت مردان و زنانی را تماشا می‌کردند که احتمالا چرت ظهرگاهی‌شان را برهم زده بودند. در ورودی اندرزگاه عترت و قرآن، روحانی زندان گروهی از جوانان را دور خود جمع کرده بود و جلسه روخوانی قرآن داشتند. چیزی که در ابتدای راهروی این بند مورد توجه بود، عکس‌ها و پوستر‌های شهید حاج قاسم سلیمانی و پرچم ایران در ورودی بود. در میان زندانیان این بند همه جور افرادی حضور داشتند، از جوانان ۲۰، ۲۱ ساله گرفته تا پیرمرد‌های ۶۰-۷۰ ساله. جرایم هرکدام از این زندانی‌ها نیز متفاوت بود، از قاچاق مواد مخدر و سوخت گرفته تا نزاع، سرقت و قتل.

زندانیان نامه به دست

در این میان برخی از زندانیان فرصت را غنیمت شمرده و از مسئولان قضایی درخواست می‌کردند با کمی رأفت، موجبات آزادی یا گشایش‌هایی در پرونده‌شان را فراهم کنند. آنها با نامه‌ها یا دستنوشته‌هایی که خلاصه‌ای از پرونده‌شان در آنها نوشته شده بود، به سراغ مسئولان دستگاه قضا می‌رفتند. اولین کسی که درخواستش را از قهرمانی مطرح کرد، پیرمرد ۶۷ ساله تهرانی بود که او را به جرم مواد حمل مخدر گرفته بودند. این پیرمرد از رئیس کل دادگستری خواست تا در پرونده او بازنگری کند و امکان آزادی مشروط یا مرخصی را برایش فراهم کند، قهرمانی هم در ابتدا خواست تا پرونده آن فرد را تماشا کند تا در صورت امکان به او کمک کند. اما زمانی که پرونده این شخص را خواند متوجه شد که او را با ۶۰۰ کیلوگرم تریاک دستگیر کردند و این فرد پیش از این هم سابقه‌دار بوده است. تمام این موارد باعث شد رئیس دادگستری آب پاکی را روی دست این زندانی بریزد.

نفر بعدی که درخواستش را مطرح کرد، مرد مسنی بود که مدعی بود به دلیل ضرب و شتم ۱۱ سال است زندانی است و با پرداخت مقداری از دیه می‌تواند رضایت شاکی را بگیرد. قهرمانی پس از شنیدن این ادعا پیش از دیدن پرونده این فرد، گفت امکان ندارد به دلیل ضرب و شتم ۱۱ سال زندانی شود. وقتی هم پرونده را مطالعه کرد مشخص شد این فرد همین چند ماه پیش به زندان آمده و یازده سال بودنش در زندان کذب بود!

در ادامه سرک کشیدن به بخش‌های مختلف زندان، بخش مددکاری و هواخوری زندان را هم دیدیم. در بخشی هواخوری تعداد زیادی از زندانیا حضور داشتند و بازی‌های دسته جمعی مثل والیبال، فوتبال، پینگ پنگ و... را انجام می‌دادند. اگر تصور می‌کنید بخش هواخوری زندان، شبیه به آنچه پیش از این در فیلم‌ها دیدید پر است از دستگاه‌های بدنسازی اشتباه می‌کنید، اینجا زندانیان دمبل و هالتر ندارند و زندانیان سرشان را با ورزش‌های توپی گرم می‌کنند.

برو کار می‌کن مگو چیست کار...

اما یکی از بخش‌های جذاب زندان بندرعباس واحد اشتغال و فنی حرفه‌ای آن است، جایی که زندانیان زیادی در حرفه‌های مختلف مشغول به کار هستند و از کیفیت تولیدات‌شان معلوم بود در کارشان متخصص هستند. کارگاه‌های مکانیکی، برق صنعتی، خیاطی (دوخت انواع لباس‌های صنعتی) لوله‌سازی، جوشکاری، تعمیر دستگاه‌های سردکننده و البته کارگاه ساخت گیتار در این زندان فعال بود و در هرکدام از آنها گروهی از زندانیان مشغول به کار بودند.

خاص‌ترین قسمت این بخش هم مربوط به کارگاه ساخت گیتار بود که به نسزت دیگر کارگاه‌ها هم بزرگتر بود و هم تعداد بیشتری از زندانیان در آنجا مشغول به کار بودند. گیتار‌های تولیدی این هنرمندان در بند هم در انواع مختلف و با چوب‌های گوناگون ساخته شده و هرکدام قیمت‌های متفاوتی داشت.

در بخش دیگر مربوط به اشتغال زندانیان کارگاهی بزرگ بود که گروهی از زندانیان در آنجا مشغول به ساخت اکسسوری مثل دستبند، گردنبند چوبی و... با هسته خرما و زیتون و لوازم تزئینی مثل ماکت‌های لنج و کشتی در سایز‌های مختلف بودند. در اینجا نیز تعداد زیادی از زندانیان حضور داشتند و سرشان را با تولید این وسائل چوبی تزئینی گرم می‌کردند.

از ملاقات خصوصی تا ملاقات آنلاین

یکی دیگر از ویژگی‌های مورد توجه زندان بندرعباس تنوع در مدل‌های مختلف ملاقات زندانیان با خانواده‌هایشان بود. در این اینجا زندانیان می‌توانستند علاوه بر استفاده از کابین‌های مخصوص (تلفنی) که معمولا در فیلم‌های تلویزیونی می‌بینیم، از امکان ملاقات‌های حضوری هم استفاده کنند.

این قبیل ملاقات‌ها دو مدل بود، مدل اول با اعضای درجه یک خانواده مثل پد، مادر، همسر، فرزندان، خواهر و برادر و پدر و مادر همسر بود و مدل دوم ملاقات‌های خصوصی بود که فقط با اعضای خانواده و در محیط‌های امن و کاملا اختصاصی بود و زندانیان می‌توانستند ۲۴ تا ۴۸ ساعت در کنار همسر و فرزندانشان در سوئیت‌های مخصوص حضور داشته باشند. البته این مدل ملاقاتی مخصوص زندانیانی بود که حسن رفتار داشتند و پرونده‌شان در زندان سنگین‌تر نشده بود.

به جز این موارد یکی دیگر از مدل‌های ویژه ملاقاتی در این زمدان ملاقات آنلاین با خانواده‌ها بود. در بخشی از ژندان کابین‌هایی طراحی شده بود که در هرکدام از آنها یک کامپیوتر با هدفون وجود داشت و زندانیان می‌توانستند با خانواده‌هایشان ارتباط زنده و برخط برقرار کنند. البته برای این ارتباط از نرم‌افزار‌های عمومی چت استفاده نمی‌شد و خانواده‌ها باید لز طریق لینکی که از طرف زندان برایشان ارسال می‌شد به این ارتباط وصل می‌شدند. ارتباطی که در فضای ابری مخصوص قوه قضاییه شکل می‌گرفت و از امنیت بالایی هم برخوردار بود.

طبق ادعای مسئولان قضایی استان، زندان بندرعباس طبق فرمول‌های ارزیابی زندان‌ها به دلیل ویژگی‌هایی که دارد در رتبه‌های بالای کشوری قرار دارد. مسائلی که شاید زندان را برای برخی از زندانیان به محیطی بهتر از خانه‌هایشان تبدیل کرده باشد. بالاخره در اینجا نیاز‌های اولیه زندانیان تأمین است و علاوه بر آن‌ها امکانات فرهنگی و پزشکی نیز در دسترس آن‌هاست و بازار کار هم برایشان فراهم شده است. اما باوجود تمام این امکانات نباید این را فراموش کنیم که اینجا «زندان» است، همان چهار دیواری که آب خنک آن معروف است، اما هرچقدر هم خنک باشد، به سختی از گلوی هر فردی پایین می‌رود. به همین دلیل هم بود که اکثر زندانی‌ها با دیدن خبرنگاران و مسئولان زندان تلاش می‌کردند راهی پیدا کنند تا از این محبس خلاص شوند، اما دریغ که خلاصی از این دیوار‌ها فقط با طی شدن زمان امکان‌پذیر است، زمانی که برای زندانیان سراسر عذاب است و سختی و برای کسانی که بیرون زندان هستند مفهومی از عدالت است.