نمایی از تأثیر فضای مجازی بر تربیت و یادگیری کودکان

گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ این روزها محبوبیت فضای مجازی در آموزش زبانزد عام و خاص شده است. وجود و ویژگی‌های غوطه‌ور آن امکان یادگیری را برای دانش‌آموزان و نوجوانان فراهم کرده است؛ اما استفاده نادرست از اینترنت می‌تواند تضادهای تربیتی و فرهنگی برای کودکان و دانش‌آموزان ایجاد کند، زیرا فضای مجازی در تربیت کودکان و نوجوانان می‌تواند نقش بی‌بدیل و تأثیرگذاری ایفا کند. راه پیشرفت و توسعه از مسیر آموزش می‌گذرد؛ اما آموزش از طریق فضای مجازی که این روزها بسیار محبوب شده است، باید محدودیت‌های خاصی داشته باشد.

حسین روزبهانی، روانشناس کودک در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره احاطه جریان تربیتی فضای مجازی‌محور اظهار کرد: زمانی‌که کودک با حجم وسیعی از اطلاعات عجیب‌وغریب و گوناگون بدون آمادگی روبه‌رو می‌شود، منجر به آسیب می‌شود و در روحیه نوجوان تأثیرات منفی می‌گذارد.

اختلال هویت کودکان قبل از شکل‌گیری

وی با بیان اینکه هویت کودک و نوجوان در این مرحله شکل می‌گیرد، عنوان کرد: کودکان در این مرحله به دنبال چرایی وجود و ارزش‌های خود هستند. آن‌ها در این مرحله درصدد هستند تا اطلاعاتی که از گذشته دریافت کردند را خودشان کشف کنند و استقلال خود را به دست آورند؛ بنابراین فضای مجازی می‌‎تواند به‌راحتی به آن‌ها آسیب وارد کند؛ زیرا هویت کودکان در این مرحله به‌طور کامل شکل نگرفته است.

تبعات روانی فضای مجازی بر کودکان

روزبهانی با اشاره به اینکه کودکان هویت خود را در دنیا و فضای مجازی جست‌وجو می‌کنند، ابراز کرد: کودکان در فضای مجازی راه خود را اشتباه پیدا می‌کنند. دوران شکل‌گیری هویت کودکان بسیار استرس‌زا و سخت است و فضای مجازی باعث می‌شود که بحران این دوران شدیدتر شود.

این روانشناس کودک با بیان اینکه فضای مجازی تأثیرات روحی و روانی منفی غیرقابل جبرانی برای کودک به همراه دارد، اظهار کرد: اگر فضای مجازی به‌درستی مدیریت نشود و در سنین نامناسب در دسترس کودکان قرار بگیرد، می‌تواند مخرب باشد و ارزش‌های آن فرهنگ و جامعه، هنجارهای اجتماعی جامعه و هویت کودکان را تحت‌الشعاع قرار بدهد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد کند.

الگوبرداری کودکان از دروغ در فضای مجازی

وی با بیان اینکه کودکان در فضای مجازی می‌توانند از رفتارهای اشتباه، فریب و دروغ الگوبرداری کنند، ادامه داد: کودکان در این فضا تعاملات مختلفی با افراد گوناگون برقرار می‌کنند که بسیار آسیب‌زاست. همچنین در این فضا بی‌اعتمادی بین کودکان شکل می‌گیرد و صداقت در این فضا حاکم نیست. این اوامر باعث می‌شود که نوع‌دوستی و خیرخواهی کودکان کاهش پیدا کند.

روزبهانی با اشاره به اینکه فضای مجازی گاهی منجر می‌شود که احترام متقابل و ادب از بین برود، اظهار کرد: همچنین این فضا هویت‌ اجتماعی کودکان را کمرنگ می‌کند. استفاده مداوم از اینترنت باعث می‌شود که فرد نسبت به جامعه منزوی و دچار انزوا اجتماعی شود

این روانشناس با اشاره به نتایج تحقیقات درباره تأثیرات منفی فصای مجازی، تشریح کرد: این تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که از گوشی موبایل زیاد استفاده می‌کنند و در فضای مجازی غرق هستند، در آینده دچار اختلال افسردگی و دوقطبی می‌‌شوند.

کسب تجربه از طریق بازی

وی سن نوجوانی را یک سن بسیار حساس دانست و تأکید کرد: نوجوانان و کودکان در این سن باید به کسب تجربه از طریق بازی بپردازند و واقعیت زندگی را کشف کنند تا بتوانند در آینده نقش مناسب یک پدر و مادر و بزرگسال سالم را به‌خوبی در جامعه ایفا کنند.

این روانشناس ادامه داد: وقتی که کودک تحت شرایط فضای مجازی قرار می‌گیرد، زندگی واقعی را در دنیای غیرواقعی می‌گذراند و عمر خود را تلف می‌کند.

به گفته روزبهانی، شور دوران کودکی و نوجوانی که با قرارگرفتن در راه درست شکل می‌گیرد، در دنیای غیرواقعی هدر می‌رود.

وی با بیان اینکه برای استفاده از فضای مجازی الگوی مناسبی نداریم، اظهار کرد: نمی‌توانیم فعالیت سازنده و مفیدی را در این فضا برای تربیت فرزندانمان ایجاد کنیم و از محاسن فضای مجازی بهره ببریم.

والدین باید مراقب افراد سودجو باشند

این روانشناس اضافه کرد: دوران کودکی ‌و طلایی دانش‌آموزان و نوجوانان با استفاده نامناسب از اینترنت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.

روزبهانی اختلالات جنسی و عدم صحت هویت افراد را از دیگر نگرانی‌های استفاده کودکان از فضای مجازی خواند و اظهار کرد: از آنجایی‌که کودکان در سنین پایین دارای دل پاک و صادق هستند، می‌توانند در معرض خطر افراد سودجو قرار بگیرند و در آینده و موفقیتشان اختلال ایجاد شود.

این روانشناس وابستگی و اعتیاد به فضای مجازی را از مشکلات مهم فضای مجازی تلقی کرد و ادامه داد: کودک و نوجوان یک انرژی وافر دارد که میل شدیدی به تخلیه انرژی خود دارد. وقتی پدر و مادران درگیر مسائل شخصی و کاری خود و از کودکان خود غافل می‌شوند؛ بنابراین کودکان و نوجوانان راه جایگزین پیدا می‌کنند.

اعتیاد به فضای مجازی چگونه ایجاد می‌شود؟

وی افزود: وقتی دانش‌آموزان فضای مجازی را راهی برای تخلیه انرژی خود بدانند و حس خوبی از آن دریافت کنند، ناخودآگاه اعتیاد پیدا می‌کنند و به‌مرور از جامعه کناره‌گیری می‌کنند.

ر‌وزبهانی ادامه داد: افرادی که با فضای مجازی بسیار سر و کله می‌زنند، ارتباطشان با خانواده کمرنگ می‌شود؛ بنابراین پیوند اجتماعی آن‌طور که لازم است، شکل نمی‌گیرد و وابستگی به اینترنت ایجاد می‌شود.

وقتی دانش‌آموزان فضای مجازی را راهی برای تخلیه انرژی خود بدانند و حس خوبی از آن دریافت کنند، ناخودآگاه اعتیاد پیدا می‌کنند و به‌مرور از جامعه کناره‌گیری می‌کنند

کیفیت حضور ‌والدین می‌تواند نقش فضای مجازی را کمرنگ کند

وی با بیان اینکه وابستگی به فضای مجازی به تحصیل دانش‌آموزان آسیب وارد می‌کند، اظهار کرد: موقعیت اجتماعی و شغلی دانش‌آموزان نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد. یادگیری عادت‌های اشتباه در مطالعه نیز از نگرانی‌های حائز اهمیت است.

این روانشناس خاطرنشان کرد: ورود والدین به کنترل و هدایت کودکان بسیار حائز اهمیت است. کیفیت حضور ‌والدین می‌تواند نقش فضای مجازی را کمرنگ کند.

برای آرام کردن کودکان خود از فضای مجازی استفاده نکنید

روزبهانی ادامه داد: لازم است که کودکان از فضای مجازی به‌صورت کنترل‌شده استفاده کنند و قطع ارتباط کلی با فضای مجازی برای شکل‌گیری برخی از مهارت‌ها درست نیست.

وی اضافه کرد: والدینی که برای آرام کردن فرزندان خود از تلفن همراه و فضای مجازی استفاده می‌کنند، قطعا از آسیب‌های واردشده در آینده پشیمان خواهند شد.

فضای مجازی برای فعالیت‌های خاصی طراحی شده است و در صورتی که دانش‌آموزان و کودکان برای فعالیت‌های آموزشی از آن استفاده کنند، تأثیرات مثبتی بر یادگیری دارد. معماری فضای مجازی به‌گونه‌ای است که نقش مهمی در حمایت از ظهور و تقویت حس تعلق دانش‌آموزان به مدرسه دارد و برای یادگیری بسیار مفید است.