۱۵ فروردین در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 15 فروردین برابر 3 آوریل را ورق می‌زنیم.

***

اولین پیوند کلیه انسان به انسان

3 آوریل ۱۹۳۳ میلادی برابر با ۱۵ فروردین ۱۳۱۲ خورشیدی، یوری ورنوی، جراح اکراینی، اولین پیوند کلیه انسان به انسان را طی عمل جراحی 6 ساعته‌ای انجام داد. پیوندگیرنده، یک بیمار زن بود که با مسمومیت حاد جیوه (پس‌از اقدام به خودکشی با مصرف سم) بستری شده بود و به درمان معمولی پاسخ نمی‌داد و پیونددهنده، یک بیمار مرد بود که به‌تازگی بر اثر جراحت قاعده‌ای جمجمه فوت کرده بود. یک کلیه از مرد در ران زن (به‌عنوان کلیه سوم و بدون خارج‌کردن یک کلیه زن) کاشته و به رگ‌های خونی در محل متصل شد. تا روز دوم بعد از عمل این کلیه اضافی ادرار دفع می‌کرد اما به‌دلیل عدم تطابق ناامیدکننده گروه‌های خونی که به رد پیوند منجر شد، بیمار فوت کرد. اگرچه سابقه پزشکی شامل چند پیوند کلیه در حیوانات بود، اما این اولین مورد از انسان به انسان به‌شمار می‌رفت.

اولین تماس با تلفن‌همراه

۳ آوریل ۱۹۷۳ میلادی برابر با ۱۵ فروردین ۱۳۵۲ خورشیدی، مارتین کوپر، مخترع تلفن‌همراه، اولین تماس تلفنی با موبایل را برقرار کرد. این گوشی همراه، ۱۰ اینچ ارتفاع، ۳ اینچ ضخامت و ۱.۵ اینچ عرض و ۳۰ اونس وزن داشت. از آن‌زمان، به‌تدریج تلفن‌های همراه به اندازه کف دست کوچک شدند و وزنشان به ۴ اونس رسید و هر روز برتعداد کاربرانشان افزوده شد تا ورود تلفن‌های همراه هوشمند که همانند رایانه قابل حمل متصل به اینترنت به عضو جدایی‌ناپذیر اکثر مردم جهان تبدیل شدند. اولین گوشی تلفن همراه کوپر که کمی کوچک‌تر از جعبه کفش بود جایگزین تلفن‌های داخل خودرویی آن‌زمان شد که بیش‌از ۳۰ پوند وزن و هزاران دلار قیمت داشتند و فقط افراد ثروتمند توان خریدشان را داشتند. صاحب این نوع تلفن خودرویی مجبور بود برای نصب آنتن تلفن، ماشین را سوراخ کند. بخش بزرگی از این تلفن در صندوق عقب نصب می‌شد و یک واحد کنترل و یک گوشی داخل خودرو تعبیه می‌شد.

اولین راکتور هسته‌ای در فضا

۳ آوریل ۱۹۶۵ میلادی برابر با ۱۵ فروردین ۱۳۴۴ خورشیدی، SNAP 10A، اولین رآکتور هسته‌ای در فضا، از پایگاه نیروی هوایی واندن‌برگ در کالیفرنیا به فضا پرتاب شد و حدود چهار ساعت بعد با سیگنال دانشمندان از روی زمین فعال شد و در‌طول عمر خودش ۵۰۰ کیلووات‌ساعت نیرو تولید کرد. این میزان برق، توان الکتریکی یک موتور یونی یک کیلوگرمی را تامین می‌کند. در‌حالی‌که یک نسخه زمینی این راکتور فضایی ۱۰هزار ساعت بدون مشکل دوام آورد، راکتور مداری پس‌از ۴۵ روز کارکرد به‌دلیل نقص الکتریکی در یکی دیگر از سامانه‌های ماهواره خاموش شد. این راکتور هنوز هم دور زمین می‌چرخد.

جین گودال

۳ آوریل ۱۹۳۴ میلادی برابر با ۱۵ فروردین ۱۳۱۳ خورشیدی، جین موریس گودال، بارونس جین ون لاوک‌گودال، نخستی‌شناس، انسان‌شناس و قوم‌شناس انگلیسی به‌دنیا آمد. شهرت گودال مربوط به پژوهش‌های بسیار دقیق و طولانی مدتی است که از سال ۱۹۶۰ روی شامپانزه‌های پارک ملی گومبه‌استریم در تانزانیا انجام داده است و به‌عنوان طولانی‌ترین مطالعه روی یک پستاندار غیرانسان در زیستگاه طبیعی‌اش شناخته می‌شود. از بین بسیاری از یافته‌هایی که گودال و همکارانش به دست آوردند، آنها دریافتند که شامپانزه‌ها بعضی‌وقت‌ها به‌صورت گروهی شکار می‌کنند و گوشت می‌خورند (همانند انسان همه‌چیزخوار هستند). دارای طیف وسیعی از آداب و رسوم اجتماعی، ازجمله جنگ گروهی و ساخت ابزار هستند و مهم‌تر آنکه ساختن ابزاری را که استفاده می‌کنند به فرزندانشان هم آموزش می‌دهند.