۱۵ اسفند در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۵ اسفند برابر با ۵ مارس را ورق می‌زنیم.

***

اسفندیار معصومی

۵ مارس ۱۹۵۰ میلادی برابر با ۱۵ اسفند ۱۳۲۸ خورشیدی، اسفندیار معصومی اقتصاددان ایرانی به‌دنیا آمد. معصومی استاد برجسته در دانشگاه اموری است. او درسال ۱۹۷۷ دکتری خود را از دانشکده اقتصاد لندن دریافت کرد. معصومی عضو انجمن آماری سلطنتی، عضو انجمن آماری آمریکا و عضو مجله اقتصادسنجی است. نام معصومی در تالار مشاهیر اقتصادسنجی رتبه‌بندی شده است. او از سال ۱۹۸۷ به‌عنوان ویراستار Econometric Reviews خدمت کرده است. معصومی در پیش‌بینی، تجزیه‌و‌تحلیل مشخصات، نظریه اطلاعات، رفاه/رفاه چند‌بعدی، تحرک و نابرابری مشارکت موثری دارد. او بیش‌از صد مقاله و نقد در مجلات برجسته اقتصاد منتشر کرده است.

قدیمی‌ترین ثبت خورشیدگرفتگی

۵ مارس ۱۲۲۳ پیش‌ازمیلاد، قدیمی‌ترین کسوف ثبت‌شده، براساس توضحیات قابل قبولی از تاریخ حک‌شده روی لوحی گلی که از شهر باستانی اوگاریت در سوریه بازیابی شده است، رخ داد. در قرن هشتم پیش‌ازمیلاد، بابلی‌ها ثبت منظمی از خورشیدگرفتگی داشتند و احتمالاً در این زمان می‌توانستند قوانین عددی را برای پیش‌بینی نسبتاً دقیق وقوع خورشیدگرفتگی اعمال کنند. اولین خورشیدگرفتگی کامل که به‌دست چینی‌ها ثبت شده در ۴ ژوئن ۱۸۰ پیش‌ازمیلاد رخ داده است.

فرمان بر نادرستی نظریه کوپریک

۵ مارس ۱۶۱۶ میلادی برابر با ۱۵ اسفند ۹۹۴ خورشیدی، نظریه کوپرنیک در فرمان شاخصی که اسقف آلبانو، کاردینال سنت‌سیسیلیا آن را امضا کرد، نادرست و اشتباه اعلام شد. طی این فرمان، جامعه مقدس برجسته‌ترین کاردینال‌های کلیسای کاتولیک در رم، چند کتاب را حاوی بدعت‌ها و اشتباهاتی اعلام کرد که چاپ آنها به هر زبانی ممنوع بود. علاوه‌بر‌این، کتاب نیکولاس کوپرنیک، درباره انقلاب‌های کره‌های آسمانی، به‌دلیل ترویج و آموزش آموزه‌ای نادرست که کاملاً برخلاف کتاب مقدس بود و مدعی بود که زمین حرکت می‌کند و خورشید بی‌حرکت است ممنوع شد و به هیچ فردی اجازه داده نشد که این نظریه را که بیان می‌کند زمین دور خورشید می‌چرخد، ترویج یا تدریس کند. وقتی گالیله متعاقباً این فرمان را نقض کرد، محاکمه شد و برای هشت‌سال آخر عمرش در حبس خانگی نگهداری شد.

فِرانتس آنتوان مِسمِر

۵ مارس ۱۸۱۵ میلادی برابر با ۱۵ اسفند ۱۱۹۳ خورشیدی، فِرانتس آنتوان مِسمِر پزشکی آلمانی بنیانگذار نظریه معروف مغناطیس حیوانی درگذشت. هرچند او در رشته پزشکی تحصیل کرده بود اما به‌جای اینکه طبابت کند وقتش را صرف مطالعه برای یافتن روش تازه‌ای برای درمان امراض کرد و موفق شد از هیپنوتیزم برای درمان بسیاری از بیماری‌های روحی استفاده کند. او از آهنربا برای درمان هم استفاده می‌کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. حکومت اتریش او را به جرم جادوگری و شعبده‌بازی به ترک وطن محکوم کرد و مسمر به فرانسه رفت و در آنجا هم شهرت و موفقیت کسب کرد. قدرت او در هیپنوتیزم و تلقین به نفس به‌حدی بود که طی فقط یک جلسه بیماران را به خواب مغناطیسی می‌برد و به وسیله تلقین آنها را درمان می‌کرد.

الکساندر ولتا

۵ مارس ۱۸۲۷ میلادی برابر با ۱۵ اسفند ۱۲۰۵ خورشیدی، کنت الساندرو جوزپه آنتونیو آناستازیو ولتا،  فیزیکدان ایتالیایی درگذشت. ولتا کسی است که در سال ۱۸۰۰ باتری الکتریکی را به‌عنوان اولین منبع مطمئن و پایدار جریان برق اختراع کرد. پیل ولتاییک او از صفحاتی استفاده می‌کرد که از دو فلز غیرمشابه و یک الکترولیت، تعدادی دیسک روی و نقره متناوب، که هر‌کدام با مقوای متخلخل آغشته به آب‌نمک جدا شده بودند تشکیل می‌شد. پیش‌از‌این، فقط تخلیه الکتریسیته ساکن در دسترس بود، بنابراین دستگاه او امکان استفاده جدید از الکتریسیته را فراهم کرد. ولتا همچنین الکتروفور (دستگاه تولیدکننده الکتریستیه ساکن)، کندانسور یا رادیات و الکتروسکوپ را اختراع کرد. او به هواشناسی هم کمک کرد و گازها را مطالعه و متان را کشف کرد. ولت، واحد اندازه‌گیری الکتریکی، در بزرگداشت او نامگذاری شده است.

گراردوس مرکاتور

۵ مارس ۱۵۱۲ میلادی برابر با 15 اسفند ۸۹۰ خورشیدی، گراردوس مرکاتور، نقشه‌بردار فلاندری که مهم‌ترین نوآوری‌اش طراحی جدید نقشه‌ای بود که بعدها به‌عنوان طرح مرکاتور شناخته شد به‌دنیا آمد. در نقشه مرکاتور، مدارها و نصف‌النهارها به‌صورت خطوط مستقیم با فاصله و به گونه‌ای ارائه می‌شوند که در هر نقطه نسبت دقیقی از عرض جغرافیایی به‌طول جغرافیایی ایجاد شود. هرچند در نظام تصویر مرکاتور، مقیاس خطی در اطراف یک نقطه در همه جهت‌ها یکسان است و در نتیجه زاویه و شکل پدیده‌های کوچک بدون تغییر باقی می‌ماند ولی با افزایش عرض جغرافیایی از استوا به سمت قطب‌ها به دلیل بی‌نهایت شدن مقیاس، شکل و اندازه پدیده‌ها دچار تغییر می‌شود. برای نمونه خشکی‌هایی چون گرینلند و جنوبگان بسیار بزرگ‌تر از اندازه واقعی خود نسبت به خشکی‌های بزرگی مانند آفریقا دیده می‌شوند. او همچنین اصطلاح اطلس را برای مجموعه‌ای از نقشه‌ها معرفی کرد.