یادگیری زبان در عصر اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی چه فایده‌ای دارد؟
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ سخن گفتن به زبان‌های دیگر و درک مفاهیم بیگانه شاید رؤیای انسان‌ها در همه قرون گذشته بوده است. در رمان علمی، تخیلی و مشهور «راهنمای مسافران مجانی کهکشان» به قلم داگلاس آدامز، نویسنده بریتانیایی، شخصیت اصلی داستان، موجودی افسانه‌ای به نام «ماهی بابِل» را در گوش خود می‌گذارد و به کمک آن تمام زبان‌های بیگانه را می‌فهمد. آیا قرار است ما با استفاده از هوش مصنوعی به چنین چیزی برسیم؟ در گزارش حاضر که از پایگاه اینترنتی ساوت چاینا مورنینگ پست برگردان شده است کارشناسان حوزه زبان و ترجمه به طور تخصصی به این موضوع پرداخته‌اند.
اپلیکیشن‌های ترجمۀ گفتار مدام در حال بهبود هستند و کمپانی‌های بزرگ و پیشرو، مانند گوگل و سامسونگ و نرم‌افزار چت‌جی‌پی‌تی نیز گام‌های بزرگی را در حوزه فناوری ترجمه با هوش مصنوعی برداشته‌اند. در حالی که هنوز محدودیت‌هایی برای فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی وجود دارد، کارشناسان می‌گویند پیشرفت‌های بزرگی در راه است. هدف این اپلیکیشن‌ها، ترجمه گفتار‌به‌گفتار در لحظه است و در صورت محقق شدن چنین هدفی، تأثیر آن بر چگونگی یادگیری زبان برای زبان‌شناسان مهم است. فناوری هوش مصنوعی در حوزه زبان و ترجمه این پرسش را به ذهن می‌آورد که چرا با وجود چنین اپلیکیشن‌هایی باید همچنان برای یادگیری زبان تلاش کنیم؟
متخصصان زبان چه می‌گویند؟
آناتول استفانوویچ (Anatol Stefanowitsch)، زبان‌شناس و استاد دانشگاه آزاد برلین در آلمان، می‌گوید به لطف پیشرفت‌های یادگیری ماشینی، اکنون سیستم‌های ترجمه همزمان گفتار داریم که می‌تواند کار دشوار یادگیری یک زبان خارجی را منسوخ کند.
او می‌گوید: تشخیص گفتار و ترجمه مبتنی بر رایانه برای بسیاری از اهداف روزمره تا حد چشمگیری پیشرفت کرده است و بر روی اغلب تلفن‌های هوشمند مدرن اغلب یک برنامه مترجم گفتار نصب شده است. هدف ازا ین اپلیکیشن‌ها ترجمه ماشینی گفتار در لحظه است، یعنی با کمترین تأخیرِ ممکن.
بنا بر اعلام بنیاد گوته، اکنون پیش‌نیاز‌های فناورانه این امر وجود دارد. بنیاد گوته که در سال‌های اخیر به مؤسسه زبان گوته شناخته می‌شود در سال ۱۹۵۱ و در راستای گسترش فعالیت‌های زبان آلمانی فرهنگستان تأسیس شد و رسالت آن گسترش زبان و فرهنگ آلمانی در بیرون از مرز‌های آلمان است.
از طرفی، کارشناسان انجمن فرهنگی آلمان، که مبادلات فرهنگی و مطالعه زبان آلمانی را در خارج از این کشور ترویج می‌کند، بین ترجمه از یک زبان به زبان دیگر و مهارت یادگیری زبان خارجی تمایز قائل می‌شوند و می‌گویند یادگیری زبان دوم «بسیار فراتر از ترجمه همزمان» است.
ترجمه‌های ماشینی با نوعی زبان «متوسط» تولید می‌شوند و به همین دلیل است که همیشه «به‌شدت کلیشه‌ای» به نظر می‌رسند و اصالتی ندارند
پیشرفت‌ها و محدودیت‌های اپلیکیشن‌های ترجمه گفتار
همین چند سال پیش، وقتی برای اولین بار گوشی‌های هوشمند توانستند با استفاده از دوربین خود یک متن را ترجمه کنند کاری شبیه جادو به نظر می‌رسید، اما امروزه اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که گفتار را در لحظه به متن تبدیل می‌کنند و تا حد زیادی موانع زبانی را برطرف کرده‌اند که البته با تأخیر زمانی در برخی گفتگو‌ها همراه است. مثلاً اگر در کشوری خارجی که زبان آن را بلد نیستید بخواهید به رستوران برود اپلیکیشن ترجمه همزمان به صورت صوتی کارتان را در لحظه راه می‌اندازد و فاصله گفتار شما تا ترجمه را بسیار کم می‌کند.
این اپلیکیشن‌ها با محدودیت‌هایی نیز همراه هستند و ممکن است در اثر صدا‌های پس‌زمینه، صدای گفتار اصلی را به‌درستی استخراج نکنند که در نتیجه بر دقت ترجمه اثرگذار است. در کنار این موارد، جملات پیچیده، تفاوت‌های ظریف زبانی و فرهنگی، عبارات اصطلاحی و مواردی از این دست نیز مشکل‌ساز هستند.
برای مثال ترجمه اصطلاح“a piece of cake” اگر به صورت کلمه به کلمه (یک تکه کیک) انجام شود در زبان مقصد بی‌معناست حال آنکه مترجم انسانی می‌داند که این اصطلاح کنایه از کار آسان و معادل مناسب آن مثلاً در زبان فارسی «مثل آب خوردن» است.
آیا همچنان باید زبان‌آموزی کنیم؟
حال این پرسش پیش می‌آید که یادگیری یک زبان خارجی در دنیای جدید و جسورانۀ هوش مصنوعی چه لزومی دارد. پاسخ استفانوویچ به این پرسش مثبت است و می‌گوید: «قطعاً فکر می‌کنم زبان‌آموزی همچنان ارزشمند است، چرا که ارتباطات صرفاً در تبادل اطلاعات خلاصه نمی‌شود و بخش مهمی از آن تعامل انسانی است.»
استفانوویچ می‌افزاید: «اگر قرار باشد هر گفته‌ای توسط رایانه ترجمه شود، دیگر نمی‌توان به طور کامل در فرهنگ دیگری غرق شد. هر زبان مظهر دیدگاه خاصی از جهان است و شما فقط با یادگیری زبان می‌توانید آن را بشناسید.»
اهمیت گفتار طبیعی
گفتار طبیعی باعث ایجاد همدلی می‌شود و زبان‌شناسان مؤسسه گوته نیز ضمن موافقت با چنین رویکردی با اشاره به افزایش تعداد کارکنان خارجی کادر درمان در آلمان که زبان مادری آنها آلمانی نیست می‌گویند: «آیا قرار است در جهانی زندگی کنیم که کارکنان کادر درمان از طریق ترجمه همزمان با بیماران ارتباط برقرار می‌کنند؟»
امروزه شاید با دسترسی به ابزار‌های ترجمه دیجیتال، آموزش زبان خارجی به روش سنتی چندان جالب نباشد و قدیمی به نظر برسد. با این وجود، استفانوویچ می‌گوید که اپلیکیشن‌های یادگیری زبان می‌توانند مکمل آموزش زبان در مدارس یا آموزشگاه باشند، اما قرار نیست جایگزین آنها شوند.
زبان‌آموزی همچنان ارزشمند است، چراکه ارتباطات صرفاً در تبادل اطلاعات خلاصه نمی‌شود و بخش مهمی از آن تعامل انسانی است
تغییر نقش معلمان
توصیه مؤسسه گوته نیز این است که با ورود ابزار‌های هوشمند بهتر است نقش معلمان در آموزش زبان‌های خارجی از «انتقال دانش» به «حمایت فعالانه از زبان‌آموزان» تغییر کند.
نکته دیگری که استفانوویچ درباره آن هشدار می‌دهد این است زبان آموزان می‌توانند انجام تکالیف منزل خود را به نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی بسپارند و در نتیجه او توصیه می‌کند در آینده باید به سراغ تکالیفی برویم که توسط هوش مصنوعی قابل انجام نیست.
بی‌اصالتی ترجمه‌های ماشینی
استفانوویچ می‌گوید: ترجمه‌های ماشینی با نوعی زبان «متوسط» تولید می‌شوند و به همین دلیل است که «همیشه به‌شدت کلیشه‌ای به نظر می‌رسند و اصالتی ندارند». مؤسسه گوته نیز هشدار می‌دهد که استفاده گسترده از سیستم‌های ترجمه همزمان می‌تواند دایره واژگان افراد را کاهش دهد و همچنین گویش‌ها و زبان‌های محلی را به خطر بیندازد و در نتیجه زبان را ضعیف می‌کند.
حکم فعلی زبان‌شناسان در این خصوص آن است که ترجمه را انسان‌ها باید انجام دهند، نه ماشین‌ها!
آینده اپلیکیشن‌های ترجمه
استفانوویچ معتقد است که برنامه‌های ترجمه گفتار ممکن است اشتباهاتی داشته باشند، اما او به آینده یادگیری ماشینی در این زمینه خوش‌بین است و می‌گوید با پیشرفت سریع فناوری، می‌توان انتظار داشت که شاهد پیشرفت‌های قابل‌توجهی در تشخیص و ترجمه گفتار باشیم.
کارشناسان بنیاد گوته نیز یادگیری زبان خارجی را در آستانه تغییری عمیق می‌بینند و با توسعه سریع مدل‌های هوش مصنوعی مانند چت‌جی‌پی‌تی که متنی شبیه انسان تولید می‌کند و نیز کاربرد‌های آن شامل ترجمه زبان، این پیشرفت سرعت بیشتری پیدا می‌کند و فرایند یادگیری و همچنین نحوه برقراری ارتباط ما را متحول خواهند کرد.
انتهای پیام/