۳۰ بهمن در دنیای علم چه خبر؟

 به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۳۰ بهمن برابر با ۱۹ فوریه را ورق می‌زنیم.

****

نامه هابل به شپلی درباره آندرومدا

۱۹ فوریه ۱۹۲۴ میلادی برابر با ۳۰ بهمن ۱۳۰۲ خورشیدی، ادوین هابل نامه‌ای به هارلو شپلی، رییس رصدخانه کالج هاروارد نوشت، و در پایان نامه گفت: «... فاصله [تا سحابی آندرومدا] چیزی بیش‌از ۳۰۰هزار پارسک است.» هابل در نامه‌اش اندازه‌گیری قدر ستارگان متغیر قیفاووسی را که در سحابی آندرومدا پیدا کرده و تایید کرده بود، مورد بحث قرار داد. او از ویژگی‌های اندازه‌گیری‌شده این ستاره‌ها برای محاسبه فاصله‌شان که حدود یک‌میلیون سال نوری از منظومه خورشیدی فاصله دارند استفاده کرد. همه این شواهد حاکی از آن بود که آندرومدا کهکشانی مجزا و بسیار فراتر از کهکشان راه‌شیری است. این اولین اثبات وجود «عالم‌های جزیره‌ای» بود. هابل پس‌از جمع‌آوری داده‌های بیشتر، مقاله‌ای را به جلسه انجمن نجوم آمریکا فرستاد که در اول ژانویه ۱۹۲۵ قرائت شد.

زندگی جدید در عمق اقیانوس

۱۹ فوریه ۱۹۷۷ میلادی برابر با ۳۰ بهمن ۱۳۵۵ خورشیدی، محققان اعماق اقیانوس، واحه‌ای شگفت‌انگیز از حیات افراطی را یافتند. جان بی. کورلیس و جان ام. الموند از زیردریاپیمای تحقیقاتی آلوین برای فرود به کف اقیانوس آرام در جزایر گالاپاگوس استفاده کردند و انواع جدیدی از کرم‌ها، صدف‌ها و خرچنگ‌ها را اطراف دریچه‌های آب گرم زمین‌گرمایی کشف کردند و دریافتند که زنجیره غذایی این زیست‌بوم به باکتری اکسیدکننده سولفیدهیدروژن موجود در گازهای آتشفشانی که از چشمه‌های آب گرم خارج می‌شود وابسته است. به‌این‌ترتیب، منبع انرژی که این زیست‌بوم اعماق اقیانوس را حفظ می‌کند، نور خورشید نیست، بلکه انرژی حاصل از واکنش شیمیایی (شیموسنتز) است.

نیکلاس کوپرنیک

۱۹ فوریه ۱۴۷۳ میلادی برابر با ۳۰ بهمن ۸۵۱ خورشیدی، نیکلاس کوپرنیکوس، اخترشناس لهستانی که مدل خورشیدمرکزی منظومه خورشیدی را پیشنهاد کرد به‌دنیا آمد. براساس مدل خورشیدمرکزی، تمام سیاره‌ها ازجمله زمین دور خورشید می‌چرخند. او تشخیص داد که زمین سیاره‌ای است که علاوه‌بر گردش سالانه دور خورشید، روزی یک‌بار هم حول محور خودش می‌چرخد. کوپرنیک فاصله بسیار زیاد ستاره‌ها را درک کرد و اندیشه‌هایش را در کتابی باعنوان «درباب گردش اجرام آسمانی» نوشت. هرچند این کتاب در سال ۱۵۳۰ تکمیل شد، اما بنابر درخواست خود کوپرنیک این کتاب پس‌از مرگش در سال ۱۵۴۳ منتشر شد.

کارل فن رکیتانسکی

 ۱۹ فوریه ۱۸۰۴ میلادی برابر با ۳۰ بهمن ۱۱۸۲ خورشیدی، بارُن کارل فن رکیتانسکی، آسیب‌شناس اتریشی به دنیا آمد. کمک‌های رکیتانسکی سبب شد آسیب‌شناسی (پاتولوژی) به‌عنوان علم شناخته شود. او یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌شناسان توصیفی است و خودش بیش‌از ۳۰هزار کالبدشکافی داد. یعنی به‌طور متوسط دو بار در روز و هفت روز در هفته به‌مدت ۴۵ سال. رکیتانسکی روشی را برای برداشتن اندام‌های بدن به یک‌باره ابداع کرد. بنابراین، قلب، کبد، کلیه‌ها، مثانه و سایر اندام‌ها به‌صورت یک‌جا کنار هم باقی می‌مانند و سپس روی میز کالبدشکافی جدا می‌شدند. این روش کمک می‌کرد دانشجویان پزشکی طی آموزش، همه اعضای مختلف را در همان روابطی که داخل بدن دارند مشاهده کنند.

ارنست ماخ

۱۹ فوریه ۱۹۱۶ میلادی برابر با ۲۹ بهمن ۱۲۹۴ خورشیدی، ارنست والدفرید یوزف ونتسل ماخ، فیزیکدان و فیلسوف اتریشی و پایه‌گذار اصول مهم اپتیک، مکانیک و دینامیک امواج درگذشت. کارهای فیزیکی اولیه ماخ به تخلیه الکتریکی و القایی اختصاص داشت. بین سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۸۶۲ او اثر داپلر را با آزمایش‌های نوری و آکوستیک مطالعه کرد و عدد ماخ را برای نسبت سرعت جسم به سرعت صوت معرفی کرد که در بزرگداشت او نامگذاری شده است. هنگامی که هواپیماهای مافوق صوت امروزی سفر می‌کنند، سرعت آنها براساس معیارهایی اندازه‌گیری می‌شود که نام ماخ را زنده نگه می‌دارند.