رفع ۳ چالش کشور با فناوری‌های راهبردی/ پیشران‌های توسعه تکنولوژی پیگیری می‌شود
خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری؛ میترا سعیدی‌کیا؛ بیش از یک دهه است که معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به‌عنوان یک نهاد میانجی در راستای توسعه فناوری و رسوخ نوآوری در اقتصاد و صنعت بین سایر نهادها، فعالیت می‌کند. این رویه باوجوداینکه دستخوش تغییراتی درونی شده است، همچنان در معاونت علمی ادامه دارد .
یکی از تغییرات این نهاد، تشکیل مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی بود. مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی با هدف همگرایی، هم‌افزایی و هماهنگی در حوزه‌های فناوری‌های نوظهور، کلیدی و پیشرفته بین فعالیت‌های ستادهای توسعه فناوری در تکمیل و توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری در حوزه‌های نظام نوآوری بخشی فعالیت خود را به‌تازگی آغاز کرده است.
با توجه به اینکه ستادهای توسعه فناوری‌های راهبردی در راستای حمایت از دستیابی کشور به علوم و فناوری‌های راهبردی و اولویت‌دار در حل مسائل اساسی کشور با تأکید بر اسناد بالادستی به‌ویژه نقشه جامع علمی کشور ایجادشده‌اند، این مرکز با جهت‌دهی و هماهنگی در تدوین سیاست‌ها و راهبردهای مربوط به برنامه‌ها و فعالیت‌های ستادها به‌منظور پشتیبانی از توسعه و کاربرد علوم و فناوری‌های اولویت‌دار در طول زنجیره ایده تا خلق ثروت نقش‌آفرینی می‌کند.
سکان‌داری مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برعهده شقایق حق‌جوی جوانمرد است. در این راستا وی را به خبرگزاری علم و فناوری آنا دعوت کردیم تا درباره مأموریت‌های این مرکز و چشم‌اندازه فعالیت‌های آن مطلع شویم.
بخش نخست گفت‌وگوی آنا با حق‌جوی به شرح زیر است؛
*خانم حق‌جوی جوانمرد در ابتدای گفت‌وگو بفرمایید که با توجه به تغییرات معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و ایجاد مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی، مأموریت اصلی این مرکز چیست؟
حق‌جوی جوانمرد: ابتدا لازم می‌دانم که فناوری‌های راهبردی را تعریف کنم. فناوری‌های راهبردی به دودسته فناوری اطلاق می‌شود؛ فناوری‌هایی که در کوتاه‌مدت ثروت آفرین هستند؛ این فناوری‌ها به‌واسطه حل مسئله روز ارزش‌آفرینی می‌کند و می‌تواند جلوی ارزبری و از دست دادن هزینه‌ای را بگیرد ضمن آنکه بهره‌وری را بالا می‌برد.
گروه دیگر، فناوری‌های رو به آینده هستند که قرار است جهان و سبک زندگی مردم را عوض کند. داستان کسب‌وکارها را ممکن است تغییر بدهند به این دلیل که فرصت‌های جدیدی خلق می‌کنند.
معمولاً پرداختن به آن دسته از فناوری‌ها که قدرت آفرین و تاب‌آور شناخته می‌شوند و به‌طور مشخص در مورد ایران که تحت تأثیر تحریم‌های ظالمانه قرارگرفته از جنس قدرت و تاب‌آوری بوده و البته ثروت آفرین هم خواهند بود، مهم است.
مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، مرکزی است که باید برای هر دودسته این فناوری‌ها برنامه جدی داشته باشد و دیده بان فناوری‌هایی باشد که در کشور به هر دو دلیل باید توسعه پیدا کند. باید مرکز علاوه بر دیده‌بانی، سیاست‌گذار هم باشد و مدیریت و تسهیل کند تا فضا را برای تمام نقش‌آفرینان حوزه فناوری تسهیل کند.
*توسعه دو دسته از فناوری‌های کنونی و آینده جز مورادی است که در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی پیگیری می‌شود؛ برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به زنجیره ارزش صنعت چه برنامه‌ای دارید؟
حق‌جوی جوانمرد: یکی از برنامه‌های توسعه فناوری که داریم این است که ذیل فرمایش مقام معظم رهبری که امسال در نخستین دیدارشان در ماه مبارک رمضان با کارگزاران فرمودند «برای دانش‌بنیان شدن صنعت و اقتصاد کشور فکری کنید» فکر کردیم چطور می‌شود شرکت‌های دانش‌بنیان فعلی‌مان را وارد زنجیره ارزش صنایع و شرکت‌های بزرگ کنیم.
ما معمولاً نقشه راه تبدیل ماده اولیه به محصول فرآوری شده باارزش افزوده بالاتر یا لایسنس را از کشورهای خارجی می‌خریم. اکنون در نقطه‌ای قرار داریم که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان ما دسترسی به فناوری لایسنس برایشان غیرممکن نیست؛ اما اگر به هر دلیلی از شرکت خارجی خریداری نکنند در لیست شرکت‌های تأمین‌کننده (وندور لیست) قرار نمی‌گیرند.
*مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی این چالش لایسنس را برطرف می‌کند؟
حق‌جوی جوانمرد: تولید نقشه‌های دانش فنی، لایسنس و نقشه راه یکی از اقداماتی است که باید در گام دوم انقلاب اتفاق بیفتد. در طول این سال‌ها رشد علم و فناوری کشور، تربیت تعداد قابل‌توجهی از دانش‌آموختگان دانشگاهی و هر آنچه در نظام علم و فناوری کشور باهمه بازیگرانش اتفاق افتاده ما را در نقطه‌ای قرار داده که روند تولید علم و جریان تولید فناوری را از طراحی تا رسیدن به نقطه نهایی بتوانیم داخلی‌سازی کنیم یا خیز برداریم تا بومی‌سازی شود.
صنایع بزرگ صنایعی هستند که برای رسیدن به محصول انتهایی‌شان نیاز به لایسنس دارند. تلاش می‌کنیم فناوری‌هایی را که برای رسیدن به آن محصول پیچیده‌تر لازم است را تشویق کنیم تا داخلی‌سازی شود.
*دقیقا چه برنامه‌ای برای دانش‌بنیان‌ها دارید که درباره لایسنس به چالش برنخورند؟
حق‌جوی جوانمرد: مدل توسعه فناوری را در پیش داریم که در دنیا استفاده می‌شود و اتحادیه اروپا از آن بهره‌مند شده که به آن mission oriented innovation policy (سیاست نوآوری مبتنی بر مأموریت) می‌گویند. به این شکل است که حل یک کلان چالش، مأموریت می‌شود و هر آنچه فناوری برای حل آن مسئله لازم دارد توسعه داده خواهد شد.
مثلا با کلان چالش آلودگی هوا روبه‌رو هستیم، درست کردن یک افزودنی که به سوخت اضافه شود و باعث شود آلودگی زیست‌محیطی کمتری ایجاد شود یک‌راه حل فناورانه است، تسهیل استفاده از وسایلی که با برق کار می‌کنند به‌خصوص وسایل نقلیه عمومی مانند تاکسی و اتوبوس برقی یک فناوری دیگر است که باید آن را توسعه داد. استفاده از مجموعه‌های فناوری‌های ترتیب کربن که کربن را از محیط‌زیست می‌گیرد، گروه بزرگی از فناوری‌هاست که روی آن می‌توان تمرکز کرد.
به‌این‌ترتیب یک موضوع در میان گذاشته می‌شود و تمام فناوری‌هایی که موضوع و ماهیتشان باهم متفاوت است توسعه داده می‌شود تا یک مسئله بزرگ حل شود.
مدل دیگری که در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی از آن برای توسعه فناوری استفاده کردیم همین مدل توسعه فناوری مأموریت محور است. مأموریت‌هایی که روی آن فعلا متمرکزیم یکی از آن مدیریت بحران است همان‌طور که می‌دانید کشور ما یکی از 10 کشور بحران‌خیز جهان است که دچار انواع و اقسام بلایای طبیعی است.
به نظر می‌رسد آن‌طور که باید هنوز از فناوری‌ها نه برای پیش‌بینی بحران‌هایی که با آن‌ها مواجه خواهیم شد نه برای مدیریت اتفاقاتی که حین بحران رخ می‌دهد و نه برای رسیدگی به مسائل مردم بعد از بحران استفاده نمی‌کنیم. این مسئله را یکی از مأموریت‌هایمان قرار داده‌ایم.
*ابتدا به فناوری‌های آینده اشاره کردید؛ این فناوری‌ها مسلماً به جمعیت جوان کنونی ارتباط دارد در این خصوص بیشتر توضیح می‌دهید؟
حق‌جوی جوانمرد: بله حوزه مأموریتی مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی درزمینهٔ سالمندی است. سالمندی یکی از بحران‌های پیش روی کشور است و همه درباره آن صحبت می‌کنند؛ اما این نگرانی وجود دارد که 8-10 سال آینده که با جمعیت قابل‌توجهی از سالمندان مواجهیم از انواع و اقسام فناوری‌ها مانند فناوری‌های توان‌بخشی تا فناوری‌هایی که نیاز زندگی مستقل سالمندان است، استفاده خواهد شد یا خیر.
ممکن است 10 سال دیگر مراقبت سالمندی که اکنون به‌صورت سنتی است وجود نداشته باشد. اینترنت اشیاء، استفاده از سنسورها، استفاده از فناوری‌هایی که کمک می‌کند بدون وابستگی به مراقبت یک فرد دیگر، آن کار انجام شود تا فناوری‌های اقتصادی و بیمه می‌تواند فناوری‌های کاربردی در حوزه سالمندی باشد.
سالمندان در آینده سبک مراقبتی جدیدی نیاز دارند و احتمالاً تا اینکه چگونه می‌خواهند در سال‌های بازنشستگی هزینه سلامت و درمان وزندگی‌شان را بدهند احتیاج به تعریف بسته‌های هوشمندانه در حوزه‌های فین تک و ... دارند؛ درواقع لازم است طیف وسیعی از فناوری‌ها توسعه یابد تا 10 سال دیگر با آمادگی با بحران سالمندی مواجه شویم.
*آیا به‌غیراز حوزه سالمندی به فناوری دیگری متمرکز هستید که در آینده کاربردی خواهد بود؟
حق‌جوی جوانمرد: بله. حوزه دیگری که به آن ورود کرده‌ایم فناوری‌های دریامحور است. به‌عنوان کشوری که دسترسی به آب‌های آزاد داریم به‌اندازه کافی از این موهبت بهره‌مند نشده‌ایم. سال‌ها پیش مقام معظم رهبری فرمودند «از اقتصاد بری بهتر است تغییر زمینه به اقتصاد بحری بدهیم چراکه پر از فرصت‌هایی است که در آن توانمندیم مانند فرصت‌های امنیت غذایی (شیلات، جلبک، ماهی) کشتیرانی، حمل‌ونقل، گردشگری». دریا پر از فرصت است که به نظر می‌رسد تابه‌حال به‌صورت نظام‌مند به آن پرداخته نشده است.
*آیا توسعه این فناوری‌ها فقط بر عهده معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است؟
حق‌جوی جوانمرد: در دنیا و حتی در کشورهای توسعه‌یافته حدود 20 درصد توسعه فناوری توسط دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد؛ حدود 30 درصد در تِک‌فرم‌ها رخ می‌دهد که آن‌ها را معادل شرکت‌های دانش‌بنیان می‌گیریم و بیش از 50 درصد توسعه فناوری در بخش تحقیق و توسعه شرکت‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی رخ می‌دهد؛ یعنی آن‌ها هستند که پیشران توسعه فناوری در دنیا هستند.
برای هرکدام از این بخش‌ها سعی کردیم در مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برنامه‌ها و بسته‌های حمایتی ویژه داشته باشیم. در مورد دانشگاه‌ها، برنامه‌هایی که ستادهای فناوری ما دارند، فراخوان‌هایی که با کمک مؤثر و کلیدی بنیاد علم ایران رفته‌ایم و سعی کرده‌ایم جامعه دانشگاهی ایران را امیدوار و انگیزه‌مند نگه‌داریم برای اینکه وارد موضوعات توسعه فناوری شوند و حتی در مورد موضوعات پرهزینه و لبه دانش ازجمله کارهایی بوده که برای آن‌ها انجام داده‌ایم.
بسیاری از رویدادهای ترویجی ما مخاطب و شرکت‌کننده اصلی‌اش دانشگاهیان بوده‌اند. در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان و بزرگ تلاش کرده‌ایم و با 50 صنعت بزرگ کشور جلسه گذاشته‌ایم تا توضیح بدهیم جعبه‌ابزارهای جدیدی که به‌ویژه در قانون جهش تولید وجود دارد چطور می‌تواند ریسک تحقیق و توسعه را برای آن‌ها بگیرد و آن را آسان و ارزان کند. در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان و بخشی از بنگاه‌های بزرگمان که ممکن است حجم فروش دانش‌بنیانشان زیاد نباشد و بخش اعظم‌شان از محصولات دانش‌بنیانشان نباید اما دستی بر آتش دانش دارند، برنامه‌ای را طراحی کرده‌ایم به نام برنامه «نکست» که مخفف نوآوری کارآفرینان سرآمد توسعه است.
نخستین دوره نکست در اسفند در اصفهان برگزار شد و برگزیدگان خود را شناخت.
*خانم حق‌جوی برای توسعه این فناوری‌ها از چه کشورهایی الگوبرداری می‌کنید؟
حق‌جوی جوانمرد: یک دوره کامل کلان مسائل کشور را بررسی و اولویت‌بندی کردیم که چرا از بین این‌همه مسئله در کشور سراغ این مسئله رفتیم. اولین کاری که کردیم تجربه دنیا را درباره آن موضوع بررسی کردیم. سراغ کشورهایی که در این زمینه موفق بودند و مسیر موفقیتشان برای ما دست‌یافتنی و منطقی بود، رفتیم.
درواقع تجارب دنیا را نگاه کرده‌ایم، به اولویت‌های سیاست‌گذاران رسیده‌ایم و بر اساس آن اولویت‌ها فراخوان کرده‌ایم. در حل کلان چالش‌ها کار ما فقط توسعه فناوری نیست. بسیاری از کلان‌چالش‌ها برای حلشان نیاز به تصمیم‌های مدیریتی و قانون‌گذاری جدید و ایجاد فرصت‌هایی دارند که از جنس فرصت‌های سیاست‌گذاری مدیریتی است.
یکی از نقش‌های معاونت علمی میانجیگری است به‌عنوان یک‌نهاد میانجی ظرفیت‌هایی که در کشور وجود داشته را به هم رسانی و خلاها را شناسایی کند و برای پر کردن آن خلاها پیشنهادات عالمانه بدهد؛ بنابراین در حوزه مأموریت گرایی مان یکی از کارهایی که می‌کنیم همین است.
*مأموریت‌های مرکز بسیار گسترده است؛ آیا اقدامات مرکز با ستادهای معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تداخلی ندارد؟
حق‌جوی جوانمرد: برای توسعه فناوری‌های خاص ستادهای توسعه فناوری را داریم. دو نوع توسعه فناوری در مرکز انجام می‌دهیم، توسعه فناوری موضوع محور که 8 ستاد داریم؛ ستاد اپتیک و کوانتوم، ستاد زیست‌فناوری و پزشکی دقیق، ستاد سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی، ستاد ناو و میکرو، ستاد ارتباطات و اتصال‌پذیری، ستاد علوم شناختی و ستاد هوش مصنوعی و رباتیک.
توسعه فناوری، هدفمند و مسئله محور است. توسعه و تولید فناوری از یک‌سو و از سوی دیگر مصرف فناوری مهم است. در دنیا مدل‌های مختلف توسعه فناوری وجود دارد سعی کرده‌ایم در مرکز توسعه فناوری از چند مدل و راهکار استفاده کنیم.
با کمک تمام شرکای کلیدی که در کشور وجود دارند سعی کرده‌ایم شمول برنامه‌ها و مدل‌های توسعه فناوری‌مان کافی باشد تا شرمنده مردم نشویم و در پایان دوره مسئولیتمان دستاوردی برای ارائه داشته باشیم.
ادامه دارد...
انتهای پیام/