«مجنون» فیلمی که میگوید جنگ سخت است، اما حالا که هست باید جنگید

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، امیر قادری، منتقد سینما در برنامه «هفت» که با اجرای بهروز افخمی از شبکه نمایش پخش می‌شود، بیان کرد: «تا کنون فیلمی که از چهل و دومین جشنواره فیلم فجر دوست داشتم فیلم «مجنون» بوده است. با این مقدمه می‌خواهم بحث را شروع کنم. فیلم‌هایی مانند «موقعیت مهدی»، «غریب» و «مجنون» حداقل از میان فیلم‌هایی که دیده‌ام بهترین فیلم‌های جنگی هستند که از پیشینیان خود مانند فیلم‌های درویش، ملاقلی‌پور و حاتمی‌کیا بیشتر دوست دارم و فکر می‌کنم به لحاظ نوع نگاه از آنها جلوتر است.»

وی ادامه داد: «آن فضای ایدئولوژیک در فیلم‌ها حاکم نیست. بیشتر تمامیت ارضی و نگاه ملی بر روی آنها حکمفرماست و من این موضوع را خیلی دوست دارم. آن طبقه‌بندی همیشگی که در فیلم‌های دفاع مقدس دیده می‌شود در این سه فیلم وجود ندارد. قهرمان کسی است که تلاش می‌کند میهن را با تمام مختصاتش حفظ کند. تفاوت دیگری که با فیلم‌های گذشته دارد در به روزآمدتر و خلاقانه‌تر بودن آنهاست. هر کدام یک امتیاز‌هایی دارند که من پیش از این ندیده بودم. من فکر می‌کنم این سه فیلم به ویژه «موقعیت مهدی» و «مجنون» بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای دفاع مقدس هستند.»

قادری با یادآوری نقل قولی از مایکل «چیمینو» کارگردان فیلم سینمایی «شکارچی گوزن‌ها» اظهار داشت: «مایکل چیمینو یک جمله متناقض‌نمایانه دارد که می‌گوید هر فیلم جنگی خوبی یک فیلم ضد جنگ است. این جمله از نظر من یک جمله بسیار عمیق است. در آن لحظه که از سلحشوری جنگ دفاع می‌کند در عین حال می‌گوید اگر جنگ نبود چقدر همه چیز بهتر بود. قهرمان‌ها در موقعیتی قرار می‌گیرند که مجبور هستند بجنگند و وقتی هم می‌جنگند به بهترین شکل می‌جنگند. اما در همان زمان انگار همه‌شان هر لحظه آرزو می‌کنند‌ای کاش جنگی نبود. این موضوع فاصله گرفتن از همان نگاه ایدئولوژیک است. قطعا در فیلم سینمایی «مجنون» و «موقعیت مهدی» چنین حال و هوایی هست. هر دو فیلم، فیلم جنگی خوبی هستند و فیلم‌های ضد جنگ به حساب می‌آیند؛ اما از آن طرف از قهرمانی و پهلوانی چیزی کم نمی‌گذارند. اما مدام یادمان می‌آورند جنگ چقدر سخت است و بهتر است نباشد؛ اما حالا که هست باید جنگید.»

سید حمیدرضا قادری، کارشناس فرهنگی نیز با بیان این که فیلم سینمایی «مجنون» را باید در سینما دید گفت: «فیلم‌های جنگی، حماسی، وحشت و کمدی را باید در سینما دید. فیلم سینمایی «مجنون» نیز در سینما معنا پیدا می‌کند و احتمالا از آن خوشتان بیاید.»

او افزود: «اما وقتی شما صاحب یک ایده هستید باید یک ایده ناظر هم باشد. شما به فیلم الصاق می‌کنید که ایده ناظری دارد. شما می‌گویید آن ایده ناظر شخصیت جنگی را به نمایش در می‌آورد. ایده ناظر من این است که باید آن تکه‌هایی از جنگ که نمایش تفقد و اتحاد ملی است در فیلم گنجانده شود. کاری ندارم این ایده بوده یا نه. ایده ناظر را بخواهید تبدیل به فیلمنامه کنید و تشخیص بدهید قرار است فیلمنامه سلحشورمحور باشد و من بروم با تردیدها، سلحشوری‌ها، درماندگی‌ها و خستگی‌های شخصیت تا انتها همراه شوم و وقتی تمام شد تماشاگرم با شخصیت من به بلوع برسد. یا می‌خواهم یک فیلم رویداد محور و اکشن محور مانند «قلب رقه» بسازم که تماشاگر از دیدن حجم انفجار‌ها و سلحشوری‌ها لذت ببرد.»

حمیدرضا قادری همچنین در انتقاد از صحبت‌های امیر قادری گفت: «بر خلاف آنچه شما گفتید فیلم جنگی خوب در دلش ضد جنگ است. مایکل چیمینو هیچ وقت نما‌های شاعرانه و اسلومشن قتل و کشتار را در فیلم هایش نمی‌گذاشت. آن لحظه به آن نتیجه رسید که باید خشونت را شاعرانه دربیاورد و همان زمان هم مسخره‌اش می‌کردند؛ اما بعدا قشنگ شد.»

امیر قادری با بیان این که اگر فیلم ساز‌های جنگی قدیم نبودند ما به این نقطه نمی‌رسیدیم افزود: «به نظر من فیلم «مجنون» یک دستاورد است. با اینکه فیلم اول کارگردان است؛ اما مجموعه‌ای از ایده‌های خوب را در برمی‌گیرد. این فیلم آنقدر میزانسن‌های خوب و ایده‌های خوب صحنه‌ای دارد که امتیاز فیلم محسوب می‌شود. کارگردان روی ایده‌اش متوقف نمی‌شود. مثلا ایده حمل جسد رفیق با موتور کات می‌خورد و به ایده بعدی مثلا جنازه‌ها می‌رسد باز کات می‌خورد و به ایده بعدی حمله در نور منور می‌رسد و... معمولا مشکل سینمای ما این است ویوی فیلمساز، سینمایی نیست. معمولا تصاویر تخت هستند؛ اما این فیلمی است هر کدام از صحنه‌ها را در چند لایه سامان می‌دهد. به عنوان مثال صحنه‌ایست که خبر شهادت همت را با بی‌سیم به زین‌الدین می‌دهند. یک لحظه مانند فلش یا مثل مونور نور توی صورت سجاد بابایی می‌خورد و دیگر نه تکرار می‌شود نه تاکیدی روی آن است؛ اما آن لحظه را خاص می‌کند. از این صحنه‌ها در فیلم زیاد داریم.»

حمیدرضا قادری بر این باور است که زیبا بودن صحنه‌ها دلیل بر آن نمی‌شود که آن صحنه در جای درست فیلم قرار گرفته باشد. او در این باره گفت: «سردار پرچم وطن را می‌کند و با آن جسد رفیقش را به خودش می‌بندد. قشنگ بودن این موضوع دلیل نمی‌شود آن صحنه در آنجا قرار گیرد. وقتی شما یک فیلم مستندنما می‌سازی.»

امیرقادری در واکنش بیان کرد: « فیلم «مجنون» مستندنما نیست. این فیلم یک اکشن ملودرام ساخته شده است. یک چیزهایی تعریف است و یک چیزهایی تحلیل و سلیقه است؛ اینکه این فیلم مستندنماست به نظر من تعریف اشتباهی از فیلم است نه تحلیل اشتباه.»

حمیدرضا قادری در پاسخ به سوال بهروز افخمی درباره بازی سجاد بابایی در نقش شهید مهدی زین‌الدین گفت: «بازی سجاد بابایی به نسبت بازی‌هایی که از او دیده‌ام در این نقش یک جهش محسوب می‌شود. هر چه فیلم جلو می‌رود در شمایل یک فرمانده می‌نشیند. اما نمی‌دانم چرا کاریزمایی که من را به خودش جذب کند را نداشت.»

امیر قادری با تاکید بر این که در فیلم سینمایی «مجنون» ایده‌ها تمامی ندارد، عنوان کرد: «فیلم پر از میزانسن‌های چند لایه است. بعضی صحنه‌ها مانند ویوی حرکت قایق‌ها زیر باران برایم خیلی عجیب است که این فیلمساز چگونه فقط مستندساز بوده است. چون خیلی این صحنه‌ها پی او وی و برای پرده بزرگ و سینمایی است. ایده هایش تمامی ندارد. بسیاری از فیلمسازهای ما با یکی از همین میزانسن‌های فیلم، فیلم شان را 30 دقیقه طول می‌دادند. من هم به عباس نادران، تهیه کننده فیلم و هم مهدی شامحمدی، کارگردان فیلم تبریک می‌گویم. این فیلم پر از فرم‌های متنوع است. یک مثال از فیلم می‌زنم که مانند سکانس آخر «روزی روزگاری در هالیوود» است. یک کلوزآپ از سجاد بابایی است که نیم سایه دارد. نصف صورت‌اش نور دارد و نصف صورت‌اش تیره است و وقتی خبرهای بد را با بی‌سیم به او می‌دهند که دیگر چاره ای برای بیشتر پیش بردن عملیات ندارد بی‌سیم را بر می‌دارد و به سربازهایش می‌گوید رفتید، رفتید اما من می‌خواهم ادامه بدهم. یک قاب در قاب داریم که بلند می‌شود آنجا می‌ایستد و بی‌سیم آن گوشه است و صدا می‌آید که می‌گویند ما می‌مانیم.»

حمیدرضا قادری با مقایسه صحنه‌ای از فیلم «مجنون» با فیلم‌های اروپایی با هالیوودی گفت: «یک نمایی در فیلم است که در حال گذاشتن جسدها در کانال هستند. تفاوت فیلم هالیوودی با اروپایی در این است که اگر فیلم اروپایی بود آنها می‌خواهند خشونت جنگ را به معنای واقعی نشان دهند و برای همین کارگردان کادر را طوری قاب‌بندی می‌کند که صورت‌ها و بدن‌ها مشخص باشد و از بدن رفقای سابق عبور می‌کنند و این پیام را منتقل می‌کند. اما در فیلم‌های هالیوود یک نمای از بالا را نشان می‌دهد که چقدر جسد اینجاست. در این فیلم هیچ کدام از این دو نیست. می‌خواهم بگویم کارگردان می‌توانست صحنه‌های بهتری را از سکانس‌ها داشته باشد.»

امیر قادری در نهایت گفت: «این ویژگی فیلم‌های اخیر را دارد. هم فیلم جنگی بسیار خوبی است، هم یک فیلم ضد جنگ است و هم اینکه نگاهش ملی است. صحنه ایست که جزیره مجنون را از پشت پرچم ایران نشان می‌دهد که نمای بسیار زیبایی است اما تنها 3 ثانیه طول می‌کشد.» 

لازم به یادآوری است، فیلم سینمایی «مجنون» محصول سازمان هنری رسانه ای اوج است که به کارگردانی مهدی شامحمدی و عباس نادری ساخته شده. این فیلم روایتی است از حماسه آفرینی شهیدان مهدی و مجید زین‌الدین در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر. سجاد بابایی، بهزاد خلج، شبنم قربانی، حسام منظور، محمد رشنو، سید مهدی حسینی، افشین حسنلو و محمدرسول صفری بازیگران «مجنون» هستند.