آیا بازی‌های هزاره سوم سلامت کودکان را تهديد می‌کند؟

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا- رضا نیکنام؛ سال‌های اخیر سبک و سلیقه کودکان و نوجوانان برای پرکردن اوقات فراغت، موجب پدیدآمدن برخی پاتوق‌های جدید در هزاره سوم نظیر گیم‌نت‌ها و کافی نت‌ها شده در نقاط مختلف شده است. در واقع بازی‌های مجازی و آنلاین جایگزین اجباری بازی‌های پرتحرک و هیجان آور بچه‌های دیروز در سال‌هاي دور ازجمله قایم باشک، الک دولک، یه قل دوقل، تیله بازی، هفت سنگ و... شده است؛ موضوعی که گرچه ساده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند مخاطراتی برای سلامت روح و جسم فرزندانمان به همراه داشته باشد.

باید پذیرفت که بازی‌های کودکان امروزی درکنار همه جاذبه های کذایی و فریبنده با بازی‌های کوچه و خیابانی که اغلب با فعالیت بدنی و تحرک دسته جمعی همراه بود اصلا قابل قیاس نیست، متاسفانه در حال حاضر بیشتر کودکان و نوجوانان اوقات فراغت خود را درگیم‌نت‌ها، پشت کامپیوترها و یا بازی‌های داخل تلفن همراه خود می‌گذرانند و نمی‌دانند که ناخواسته به استقبال چه بیماری‌هایی می‌روند و سلامتشان به خطر می‌افتد. درباره نقش و تاثیرات منفی گیم‌نت‌ها و بازی‌های هزاره سوم در سلامت کودکان و نوجوانان با نسرین جمالی کارشناس ارشد حوزه سلامت و خانواده گفت‌وگو کردیم.

شیوه پرکردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان دیروز و امروز چه تفاوت‌هایی پیدا کرده است؟

جمالی: براساس برخی تحقیقات صورت گرفته متوسط اوقات فراغت کودکان و نوجوانان 6 تا 18 ساله کشورمان در هفته بین 4 تا 5 ساعت و در روزهای تعطیل 6 تا 7 ساعت است و بر همین اساس می‌توان گفت که پرکردن اوقات فراغت و برنامه‌ریزی صحیح برای آن تا چه اندازه مهم و ضروری است.

حداقل 60 درصد نوجوانان، بازی‌های مجازی و آنلاین را برای پرکردن اوقات فراغت خود انتخاب می‌کنند و در این میان گرایش پسرها به بازی‌های کامپیوتری و حضور در گیم نت‌ها بیش از دختران است و می‌توان این مسئله را به راحتی با مراجعه به گیم‌نت‌های سطح شهر مشاهده کرد.

در گذشته بازی‌ها بیشتر به صورت گروهی بود و موجب ایجاد ‌همبستگی و همدلی میان بازیکنان می‌شد، اما بازی‌های امروزی تقریبا بیشتر موجب بالابردن بار علمی کودکان و نوجوانان شده است؛ اما در عوض باعث کم تحرکی، چاقی، ضعف بینایی، گوشه‌گیری، کاهش اعتماد به نفس، استرس و همچنین کاهش پیوندهای معنوی و عاطفی میان کودک و خانواده و کودک و گروه همسالان خواهد شد.

یعنی بازی‌های رایج امروزی، ‌موجب انزوا و تنهایي کودکان می‌شود؟‌

جمالی: این مسئله کاملا صحیح است؛ زیرا بر اساس زندگی فعلی و خصوصیات شهرنشینی، ‌کودکان و نوجوانان پیوندهای عاطفی کم‌تری با خانواده خود برقرار می‌کنند و بر همین اساس بیشتر به تنهایی روی می‌آوردند و به اصطلاح منزوی شده‌اند و از خانواده و گروه دوستان خود تقریبا غافل هستند و به تدریج این شرایط، انزواطلبی و فردگرایی در میان کودکان و نوجوانان را تقویت می‌کند و به نوعی سلامتشان به خطر می‌افتد.

متاسفانه امروزه در اغلب شهرهای بزرگ افراد بسیار تنها و بی‌هویت شده‌اند و خود را با فردگرایی از باقی جامعه جدا کرده‌اند. کودکان در چنین جامعه‌ای به جای برقراری رابطه با سایر افراد ترجیح می‌دهند با بازی‌های داخل گوشی و کامپیوتر و همچنین گیم‌نت‌ها و افراد حاضر در آنجا ارتباط و پیوند عاطفی برقرار کنند که اصلا نشانه خوبی نیست.

بازی‌های ‌خشن و خشونت بار چه تاثیراتی بر سلامت روحی و روانی بچه‌ها دارد؟‌

جمالی: جای تاسف دارد که امروزه در اغلب گیم‌نت‌های ما بازی‌های متناسب با فرهنگ بومی و ملی مردم و جوانان کشور ارائه نمی‌شود که علت اصلی آن، نبود نظارت کافی است و معمولا نظارتی نیز روی رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای از سوی مدیران گیم‌نت‌ها صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین کودکان علاوه بر مشاهده و حس خشم و خشونت به شکل مجازی دچار تغییرات اساسی در باور و ذهن خود می شوند.

کودکانی که روزانه ساعاتی را به انجام بازی‌های خشن اختصاص می‌دهند ضربات جبران ناپذیری بر آینده خود وارد می‌کنند. این بازی‌ها، موقعیت‌های خشن را برای کودک و نوجوان شبیه‌سازی کرده و در حقیقت انجام دهنده اعمال خشن است و این مساله تاثیرات مخربی را بر روی ذهن و احساسات کودک به جا می‌گذارد.

این رفتارها گرچه ‌هدف اصلی از انجام بازی‌های کامپیوتری نیست؛ اما تاثیرات جبران ناپذیری بر سلامت کودکان و نوجوانان می‌گذارد و رفتارهای خشن و ضد ارزش را در دراز مدت برای بچه‌ها عادی می‌سازد. بر اساس یافته ها و تحقیقات انجام شده رابطه معنا داری میان انجام بازی‌های خشن و مشکلات فردی، ‌درون گرایی، ‌اضطراب و رفتارهای خشونت آمیز کودکان و نوجوانان وجود دارد.

آیا می‌توان گفت که بازی‌های امروزی موجب فقر حرکتی میان کودکان و نوجوانان شده است؟

جمالی: بله می‌توان این مورد را در نظر گرفت؛ زیرا کودکان و نوجوانان در گذشته بیشتر بازی‌های فیزیکی انجام می‌دادند؛ اما کودکان امروزی آنچنان در بازی‌های داخل گوشی و گیم نت ها غرق می‌شوند که حاضر نیستند برای چند ساعت از جای خود تکان بخورند. برای همین است که دانش آموزان تقریبا تمایلی به انجام حرکات ورزشی نداشته و بیشتر دوست دارند از طریق کامپوتر بازی‌هایی مانند فوتبال و... را انجام دهند زیرا از نظر ذهنی و فکری ارضا می‌شوند.

آیا می‌توان برای بازی‌های مجازی و امروزی نقاط قوت نیز در نظر گرفت؟

جمالی: هر چیزی دارای نکات منفی و مثبتی است و در مورد بازی ها رایج امروزی نیز این مسئله صدق می‌کند؛ هرچند گفته شد که گیم‌نت‌ها و بازی‌های موجود در آن موجب گسسته شدن پیوندهای عاطفی میان کودک و خانواده می‌شود؛ اما در مقابل شرایطی در این گیم‌نت‌ها فراهم شده تا کودکان به دلیل مشغله والدین، بتوانند با گروهی از همسالان خود در این مراکز آشنا شده و بازی کنند.

برای نمونه سرعت اینترنت در خانه‌ها پایین است و چند کودک نمی‌تواند به‌طور همزمان بازی آنلاین انجام دهند؛ اما در مقابل سرعت اینترنت در گیم‌نت‌ها در حد معقولی است و کودکان و نوجوانان می‌توانند در قالب دو یا چند تیم با هم آنلاین بازی کنند و مسابقه دهند پس از این منظر باید گفت گیم‌نت‌ها و بازی‌های کامپوتری دارای مزایایی نیز هستند.

از تاثیرات منفی استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر و تلفن همراه بر سلامت کودکان بگویید.

جمالی: دراین بازی‌ها به دلیل اینکه کودک یا نوجوان با ساختنی‌ها و برنامه‌های دیگران به بازی می‌پردازد و کم‌تر قدرت دخل و تصرف در آنها را پیدا می‌کند، اعتماد به نفسش در برابر ساختنی‌ها و پیشرفت دیگران متزلزل می‌شود. تصور بیشتر خانواده‌ها این است که در بازی‌های رایانه‌ای فرد مداخله فکری مداوم دارد، اما این مداخله فکری نیست؛ بلکه این بازی‌ها سلول‌های مغزی را گول می‌زنند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می‌دهند.

استفاده طولانی‌مدت از این وسیله صدماتی را به سلامت کودکان و نوجوانان وارد می‌سازد که عبارتست از صدمات جسمانی مانند مشکلات بینایی؛ چون کودکان در هنگام بازی مدام به صفحه گوشی و یاکامپیوتر خود خیره می‌شوند چشمانشان از نظر بینایی دچار عوارض می‌شود.

به اعتقاد اغلب پزشکان، کودکانی که به مدت طولانی از رایانه استفاده می‌کنند در معرض خطر نزدیک‌بینی قرار می‌گیرند. بروز ناهنجاری‌های اسکلتی ازجمله دیگر آثار منفی استفاده طولانی‌مدت از گوشی و کامپیوتر است. بروز مشکلات جسمی در نواحی مچ، گردن و پشت، سلامت کودکان را به‌طورجدی تهدید می‌کند؛ زیرا فرد در یک وضعیت ثابت ساعت‌ها می‌نشیند و درنتیجه ستون فقرات و استخوان‌بندی او دچار مشکل می‌شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی‌مدت با رایانه‌ و تلفن همراه است.