ماه چگونه شکل گرفت؟/ جدال تنها قمر زمین با شبه‌علم
خبرگزاری علم و فناوری آنا، هدا عربشاهی؛ ماه همواره بشر را مجذوب خویش کرده است شاید به این دلیل که تنها قمر طبیعی زمین است یا به‌دلیل نزدیکی‌اش به زمین که تماشایش را با چشم غیرمسلح امکان‌پذیر می‌کند. درواقع، ماه در فاصله کمی از سیاره زمین قرار دارد و فقط ۳۸۴هزارو۴۰۰ کیلومتر آن دو را از هم جدا می‌کند و تاکنون تنها جرم آسمانی- غیر از زمین- است که گونه بشر بر آن قدم گذاشته است. ماه به‌خصوص در شب‌های بدر که تمام‌قد دربرابر دیدگان اهالی زمین می‌درخشد این قدرت را دارد که به یکی از مهم‌ترین منابع الهام انسان در خلق علم و هنر و ادبیات تبدیل شود. همین شیفتگی، ذهن بشر را به جست‌وجو برای کشف منشأ ماه سوق داده و ازاین‌رو، از دیرباز نظریه‌های مختلفی درباره تشکیل تنها قمر زمین ارائه شده است و حتی توسعه‌دهندگان نظریه‌های توطئه و مروجان شبه‌علم هم درباره چگونگی شکل‌گیری‌اش ساکت نمانده‌اند و آن را به‌مثابه سازه‌ای مصنوعی درنظر گرفته‌اند که ساخته دست فرازمینی‌هاست. اما نظریه‌ای که امروزه مورد قبول جامعه علمی بین‌المللی و سازمان‌های فضایی جهان است، درباره برخوردی عظیم توضیح می‌دهد که میلیاردها سال پیش رخ داده است. این نظریه نشان می‌دهد که ماه احتمالا حدود ۵۰میلیون سال بعد‌از تشکیل منظومه‌خورشیدی شکل گرفته است.
****
معتبرترین نظریه‌ای که تاکنون درباره منشأ ماه ارائه شده بیان می‌کند که ۴.۵میلیارد سال قبل، برخوردی میان سیاره‌ای فرضی در منظومه خورشیدی به نام «تیا» و زمین رخ داده است. این سیاره کوچک در ابعاد تقریبی مریخ بوده و در اثر برخورد بسیار شدید با زمین مقدار زیادی ذرات بزرگ سنگی تولید شده که به فضا پرتاب شده‌اند. این ذرات به‌دلیل گرانش دور هم جمع شده‌اند و به‌این‌ترتیب ماه متولد شده است. این ماه نوزاد درواقع توده‌ای از سنگ‌های مذاب بود و سطح آن را اقیانوسی از ماگما فرا گرفته بود که امکان تبخیر بسیاری از عناصر و مولکول‌های فرار را فراهم می‌کرد. طی ۱۰۰میلیون سال پس‌از این شکل‌گیری اولیه، ماگما به‌تدریج سرد شد و سنگ‌ها متبلور شدند و از حالت مایع به جامد میل کردند.
نظریه برخورد عظیم یا برخورد غول‌آسا را اخترشناس آمریکایی ویلیام کنت هارتمن در دهه ۱۹۷۰ میلادی براساس فرضیه‌ای که زمین‌شناس کانادایی رجینالد آلدوورث دالی در ۱۹۴۶ مطرح کرده بود، ارائه کرد و امروزه ازسوی جامعه عملی دنیا پذیرفته شده است. شواهدی که از نظریه برخورد عظیم حمایت می‌کنند مربوط به ترکیب سنگ‌های ماه است که طی مأموریت‌های آپولو جمع‌آوری شده‌اند و حاوی عناصر شیمیایی سنگ‌های روی زمین هستند. همچنین، ماه هم مانند زمین از هسته‌ای آهنی تشکیل شده است. به‌علاوه، براساس یافته‌های دانشمندان دانشگاه مونستر در آلمان که نتایج یافته‌هایشان را ۲۰۱۹ در نشریه تخصصی نیچر آسترونومی منتشر کردند، میان آب در زمین و تشکیل ماه ارتباط نزدیکی وجود دارد.
درواقع، پژوهش‌های این محققان نشان می‌دهد سیاره فرضی «تیا» که از حومه منظومه خورشیدی آمده بود، مولکولی اساسی را برای حیات روی زمین با خود به ارمغان آورده بود... آب! بنابراین، بدون آن برخورد خشنی که به شکل‌گیری ماه منجر شد تاریخ زمین مسیر کاملا متفاوت و احتمالا بدون حیاتی را می‌پیمود. ازسوی دیگر، در اکتبر ۲۰۲۲ گروهی از پژوهشگران موسسه کیهان‌شناسی محاسباتی دانشگاه دورهام در انگلیس و سازمان فضایی آمریکا (ناسا) با انجام شبیه‌‌سازی‌های سه‌بعدی مختلف فرضیه جدیدی را در توسعه نظریه برخورد عظیم مطرح کردند که نشان می‌دهد برخلاف آنچه تصور می‌شود ماه احتمالا در مدت‌زمان بسیار کوتاه‌تری یعنی طی چند ساعت و نه ماه‌ها و سال‌ها پس‌از برخورد زمین و «تیا» شکل گرفته و بعدها به‌مرور سرد شده است.
دیگر نظریه‌ها درباره منشأ ماه چه می‌گویند؟
برخورد عظیم، اگرچه در‌حال‌حاضر معتبرترین نظریه درباره تولد ماه است اما یگانه نیست به‌طوری‌که، از گذشته‌های دور تاکنون فرضیه‌ها و نظریه‌های متعددی در این‌خصوص مطرح شده است.
یکی از اولین نظریه‌ها درباره شکل‌گیری ماه را طبیعت‌شناس فرانسوی ژرژ-لوئی لکرک کنت دو بوفون اواسط قرن هجدهم مطرح کرد. این نظریه ماه را محصول برخورد میان یک دنباله‌دار و خورشید می‌دانست.
دومین نظریه، نظریه تسخیر است که بیان می‌کند ماه در منطقه‌ای دور از زمین شکل گرفته و سپس در دام میدان گرانشی این سیاره گرفتار شده است. هرچند این نظریه به‌طور کامل ازسوی دانشمندان رد نشده است باوجوداین، نباید فراموش کرد که با نزدیک‌شدن به جو زمین ماه باید متلاشی می‌شد.
در دهه ۱۹۶۰، نظریه برافزایش مطرح شد که فرض می‌کرد زمین و ماه باهم به‌عنوان منظومه دوتایی از ابر گازیِ برافزایشِ اولیه منظومه خورشیدی یا حتی از یک سیاهچاله تشکیل شده‌اند. مشکل این فرضیه این است که درباره تکانه زاویه‌ای منظومه زمین-ماه یا اینکه چرا ماه هسته آهنی نسبتا کوچکی در مقایسه با زمین دارد هیچ توضیحی ارائه نمی‌کند.
درنهایت، بعضی دانشمندان بر این باورند که بعید است فقط یک برخورد منفرد بتواند جرم کافی برای تشکیل ماه را تامین کرده باشد. به‌همین‌دلیل، در سال‌های اخیر نظریه برخورد دوگانه ارائه شده است که تولد ماه را به برخورد دوم توده‌ای از سنگ‌ها با زمین نسبت می‌دهد.
خوراک فیلم‌های علمی‌تخیلی؛ فرضیه مصنوعی‌بودن ماه
توسعه‌دهندگان توهم توطئه و شیفتگان داستان‌ها و فیلم‌های علمی‌تخیلی حتی امروز با وجود ارائه نظریه برخورد عظیم همچنان به فرضیه‌ای عجیب و غیرعادی باور دارند که معتقد است ماه می‌تواند قمری مصنوعی یا درواقع شیء غول‌پیکری باشد که تمدنی فرازمینی با منشأ ناشناخته آن را در مدار زمین ساخته است.
این نظریه شبه‌علم را که به «نظریه ماه فضاپیما» معروف است نخستین‌بار دو عضو سابق آکادمی علوم شوروی به‌نام‌های میخاییل واسین و الکساندر شرباکوف در دهه ۱۹۷۰ ارائه کردند. آن دو به جامعه علمی آن‌زمان پیشنهاد کردند که ماه درواقع ریزسیاره‌ای طبیعی است که طی فرایند مهندسی پیچیده‌ای که نژاد فرازمینی پیشرفته و شاید بسیار باستانی آن را انجام داده درونش به سازه‌ای مصنوعی تبدیل شده است.
به‌گفته این دو دانشمند، این فرازمینی‌ها ماشین‌های عظیمی در اختیار داشته‌اند که قادر بودند سنگ بنای ماه را خورد کنند و حفره‌های بزرگی درون این ریزسیاره به‌وجود آورند و در نتیجه این عملیات، گدازه‌های مذاب در سطح ماه نشت و رسوب کرده‌اند.
به‌این‌ترتیب، آنچه از سطح ماه دیده می‌شود بخش خارجی بدنه فضاپیمایی عظیم یا پایگاه مخفی احتمالی را تشکیل می‌دهد که به دلایلی ناشناخته در مدار زمین قرار گرفته است.
انتهای پیام/