نقش آموزه‌های مهدویت در پیروزی، تثبیت و بقای انقلاب اسلامی
علی‌اکبر علی‌نیا مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا به تبیین و تحلیل مهدویت در تاریخ معاصر به‌ویژه انقلاب اسلامی پرداخت و اظهار کرد: با بررسی انواع نظریات درباره شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر موضوع منجی گرایی و ظهور، می‌توان نظریات مورخان تاریخ را تشریح واز نسل‌های پژوهشگر در تبیین انقلاب اسلامی و مهدویت می‌توان به نام‌هایی همانند اسکاچ‌پل نام برد.
وی ادامه داد: در نسل‌های بعدی که درباره انقلاب اسلامی و مهدویت سخن گفته‌اند، می‌توان از استادانی مانند فوکو و عشقی نام برد. مهدویت و موضوع کربلا از کلیدواژه‌های انقلاب اسلامی است. در حکومت‌های صفویه و قاجاریه فرقه‌هایی ایجاد شد که با موضوع مهدویت در تضاد بود. از میان این فرقه‌ها می‌توان به اصولیون و اخباریون اشاره کرد که اختلافات شدیدی درباره مهدویت و ظهور امام زمان داشتند و در این زمینه اغلب با هم در تضاد بودند.
نگاه کلامی و عقیدتی شیعه به موضوع مهدویت
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی با بیان اینکه آموزه‌های مهدویت از طریق باورها، رفتار‌ها و نماد ایرانیان شیعه در تکوین هویت دینی در انقلاب اسلامی نقش‌آفرینی کرده، توضیح داد: با توجه به اینکه جامعه ایران اجتماع شیعی مذهب بوده و مذهب تشیع ایده‌آل‌ترین حکومت بشری را حکومت حضرت مهدی می‌داند، همواره شیعه موضوع مهدویت را با هویت دینی و مذهبی خود همراه داشته و به این مسئله نگاه کلامی و عقیدتی دارد.
علی‌نیا عنوان کرد: در طول قرون متمادی از تاریخ تشیع با غلبه بر نگرش نقل محور بر فرهنگ مهدویت، خواسته یا ناخواسته در جوامع شیعی گاهی مکلفان بی‌اعتنا به تکالیف عصر غیبت در پس گفتمان سلبی انتظار، چهره در نقاب تقدیرگرایی افراطی کشیده و سرنوشت اجتماعی خود را به دست قضا و قدر سپرده‌اند.
وی تشریح کرد: تعطیلی حکومت مشروع، تمکین حکومت‌های جور و تشدید بیانات تقیه‌محور از محصولات نگرش منفی نسبت به آموزه‌های مهدویت و انتظار فرج است. امام خمینی(ره) که نقش رهبری و هدایت کشتی انقلاب را بر عهده داشت با قرائت ایدئولوژیک خود از گزاره‌های دین، مهدویت و ظهور با ترمیم لایه‌های ذهنی اجتماع به مهدویت اشاره‌های متعدد کرده و با تحولی که محصول تعمق ایشان در آموزه‌های فرج امام زمان بود، توانست ادراک و اراده ایرانیان شیعه را درباره رفتار‌ها و نماد‌ها جهت ظهور همسو کند.
مهدویت مفهوم و آموزه اصیل اسلامی
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی گفت: مهدویت از مفاهیم و آموزه‌های اصیل اسلامی بوده که در فرهنگ تشیع جایگاه والایی داشته و حتی نوع نگرش به این آموزه‌ها در طول تاریخ عامل شکل‌گیری بسیاری از مبارزات و قیام‌ها علیه حکومت‌های جور است.
علی‌نیا با بیان اینکه دیدگاه‌های مختلفی درباره مهدویت و ظهور، ولی عصر (عج) در زمان حکومت پهلوی اول و دوم وجود داشت که ناشی از برداشت غلط آنها از غیبت و مسئله حکومت در عصر غیبت بود، عنوان کرد: امام خمینی (ره) که نقش برجسته‌ای درباره طرح حکومت اسلامی و ایده نیابت عامه در نزد فقه‌ها از امام معصوم داشت، ذهنیت عموم جامعه را جهت‌دهی کرد. مهدویت و ظهور، ولی عصر (عج) از بُعد نظری تأثیر عمده‌ای در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی داشت. اندیشه مهدویت از کانون تربیت گزاره‌های اندیشه‌های سیاسی شیعه بوده و در عصر غیبت، حجت الهی، اصل حکومت از جانب شیعیان است.
وی تبیین کرد: در دوره غیبت سه خوانش مختلف از بحث نیابت و کسب مشروعیت وجود دارد که شاملِ (نیابت خاصه، نیابت عامه و تفاوت نسبت به حکومت) در بعضی کشور‌های مسلمان‌نشین مطرح شده و رواج یافته است. هر سه این خوانش‌ها را می‌توان در تاریخ معاصر تحت عنوان بابیّت، انجمن حجتیه و انقلاب اسلامی رصد کرد.
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی ادامه داد: جنبش مهدویت و ظهور، ولی عصر(عج) محدود به غرب آسیا نبوده و حتی به کشور‌های شمال آفریقا و قلب ملت اروپا و آمریکا نیز راه یافته است. امپراتوری نظامی و تبلیغاتی غرب، به‌ویژه کشور اسرائیل و دیگران تلاش کردند بحث مهدویت را در نطفه خفه کنند؛ اما با پیدایش نیرو‌های مذهبی همانند حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن، حشدالشعبی عراق، گروه‌ها و مقاومت‌های مردمی افغانستان (زینبیون) و گروه‌هایی در خاورمیانه و اغلب در کشور‌هایی نظیر مصر، تونس و لیبی و...، که تلاش آنان نتیجه گرفته و حامیان مهدویت و اعتقاد به ظهور امام زمان در تمامی نقاط جهان حضور دارند.
زمینه‌سازی برای ظهور از مهم‌ترین وظایف منتظران
علی‌نیا با تأکید بر اینکه آموزه‌های مهدویت از مبانی اعتقادی شیعیان است، بیان کرد: ظهور امام زمان و برقراری حکومت جهانی آن حضرت نیاز به بستر مناسب و آمادگی بشر در همه ابعاد دارد. زمینه‌سازی برای ظهور و قیام ولی عصر(عج) از مهم‌ترین وظایف منتظران آن حضرت است که نمونه بارز این امر را می‌توان در مبارزه و ستیز با ظالمان و مستکبران جهان مشاهده کرد.
وی با بیان اینکه امروزه انقلاب اسلامی ایران با رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، پرچم‌دار مسیر متعالی پیش رو در راستای رسیدن به حکومت جهانی موعود آخرالازمان است، افزود: امام خمینی(ره) نیز معتقد بود انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب جهانی خواهد شد و به انقلاب و ظهور حضرت بقیه‌الله متصل می‌شود.
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی تشریح کرد: آموزه‌های مهدویت بخش مهمی از اندیشه‌های اسلامی است که می‌تواند از طریق ترسیم یک آینده دست‌یافتنی در شکل دادن به جوهره و روح و روان حاکم بر تمدن جدید اسلامی نقش‌آفرینی کرده و به مانند ستاره راهنمای جوامع اسلامی به سوی جامعه تکامل‌یافته و برخوردار از تمدن آرمانی باشد.
علی‌نیا با بیان اینکه در انقلاب اسلامی ایران نیز آموزه‌های مهدویت در پیروزی، تثبیت و بقای انقلاب نقش مهمی داشته و مفهوم پذیرش اصل ولایت‌فقیه نیز از الهامات ظهور امام زمان است، اظهار کرد: انقلاب اسلامی ایران و جایگاه مهم مهدویت در نظام معارف دین مبین اسلام با یکدیگر رابطه تنگاتنگ دارند؛ بنابراین راهبرد نظام جمهوری اسلامی در مدیریت فرهنگ انتظار طی سه مرحله کدگذاری و ترکیب و تلخیص شده است.
وی مطرح کرد: راهبرد‌هایی نظیر تأکید بر روابط مهدویت و انقلاب اسلامی و ترسیم تصویر شوق‌آفرین و نهادینه ساختن فرهنگ انتظار در اقشار خاص و گروه‌های مرجع و تبیین معانی صحیح فرهنگ انتظار و آسیب‌شناسی آن در اقشار عام و خاص، گروه‌های مرجع و تأکید بر فراشیعی و فرادینی و جهانی بودن موعودگرایی بوده؛ بهره‌گیری از فرصت‌ها و مزیت‌های اماکن مقدسه و مساجد درباره موضوعات و مناسبت‌های مهدویت و بسط معانی معرفتی مهدویت و تأکید بر عدالت‌خواهی، به‌عنوان ویژگی‌های مهم حکومت در جهت زمینه‌سازی برای ظهور، ولی عصر (عج) است.
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی بیان کرد: مهدویت در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در سه حوزه شناخت، گرایش و رفتار، همواره دارای تأثیر سلبی و ایجابی بوده؛ اما در سوی مقابل به‌ویژه در عصر حکومت قاجار فرقه‌های مختلفی ازجمله شیخیه، بابیه و بهاییه شکل می‌گیرد که با عقاید انحرافی خود، تحول و تغییرات مهمی را در حوزه مهدویت و تحولات اجتماعی شیعی چالش شدیدی داشتند.
به گفته این مدرس دانشگاه، فرهنگ مهدویت و انتظار ظهور، ولی عصر باعث به چالش کشاندن تفکرات نهیلیستی و اندیشه‌های پوچ‌گرایی و یاس و ناامیدی شده و مانع پیدایش بی‌هویتی، انحطاط خانواده و... شده است.
شاخصه‌های اعتقاد حقیقی به مهدویت و انتظار ظهور
علی‌نیا ادامه داد: اعتقاد به مهدویت و انتظار ظهور به شکل حقیقی آن، شاخصه‌هایی دارد که تحقق آنها در منتظران واقعی سبب شکل گرفتن انسان‌های استوار، ولایتمدار، عدالت‌خواه، ساده‌زیست، تجمل ستیز و مروج ارزش‌های اصیل و برخوردار از زندگی معنادار و حیات طیبه قرآنی می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه مذهب شیعه با اعتقاد به دو اصلِ امامت و عدل، از مذاهب اهل تسنن متمایز بوده، تبیین کرد: بزرگ‌ترین مذهب تشیع همان شیعه دوازده امامی به امامت امام علی (ع) و فرزندان آنان و غیبت امام زمان (ع) و اندیشه موعودگرایی در نزد شیعیان آن حضرت مورد احترام و قبول است.
مدرس گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی اضافه کرد:اعتقاد به دوره آخرالزمانی و انتظار منجی حتی در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام و پاره‌ای از مذاهب اسلامی عصر ما وجود دارد؛ اما ظهور، ولی عصر (عج) به‌طور ویژه مختص شیعیان بوده، این موضوع به‌ویژه در حکومت صفوی برجسته شده و حتی در سلسله قاجاریه نیز موضوع مهدویت و ظهور امام زمان با حکومت عجین شده و حکومت آنان همان حکومت ایدئولوژی شیعی امام زمان است.
علی‌نیا خاطرنشان کرد: با همه این اوصاف، علما به‌عنوان نایبان امام زمان، نقش مهمی در شیوه اجرایی و نحوه هدایت اجتماعی، سیاسی و راهبردی جامعه دارند.
انتهای پیام/