اهمیت حفظ هویت ملی در مقوله جهانی شدن تئاتر

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، سمینار پژوهشی چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، به دبیری نرگس یزدی، ساعت ۱۵ روز گذشته (شنبه ۳۰ دی)، با حضور مهدی حامدسقایان (دبیر جشنواره) و جمعی از پژوهشگران، هنرمندان و دانشجویان علاقه‌مند به حوزه پژوهش در تالار مشاهیر برگزار شد.

بهروز بختیاری و سپیده ضیایی، محمدرضا رسولی، سیدجواد روشن، ماروین کارلسن و بروس مک‌کناچی پژوهشگرانی بودند که در این رویداد هنری به ارایه پژوهش خود پرداختند.

* تاکیدی بر تغییر روند سیاست‌گذاری جشنواره فجر

«نقش جشنواره‌های تئاتر در سیاست‌گذاری فرهنگی بر اساس نظریه سیاستگذاری رویداد با نگاهی به تحلیل محتوای کیفی جشنواره بین‎‌المللی تئاتر فجر و جشنواره آوینیون»، عنوان اولین پژوهشی بود که توسط محمدرضا رسولی ارایه شد.

در این پژوهش، به مقایسه ۶ عنصر تاثیرگذار بودجه، مدیریت، همکاری و همراهی نهاد‌های خصوصی، مداخله دولت، رویکرد و فراخوان در ۲ جشنواره تئاتر فجر و آوینیون پرداخته شد.

رسولی بر این موضوع اشاره داشت که سیاست‌گذاری رویداد در جشنواره تئاتر فجر، موقتی و در جشنواره تئاتر آوینیون به صورت دوره‌ای با بازه مشخص زمانی است.

پژوهشگر در نتیجه این مقایسه بر لزوم توجه و نگاه حمایتی دولت به جشنواره، همراهی بخش خصوصی، اعلام جزییات بودجه و شفاف‌سازی، تغییر در اساسنامه جشنواره تئاتر فجر و سیاست‌گذاری رویداد تاکید کرد.

* پیشنهادات اجرایی براساس نیاز‌های امروز تئاتر ایران

سیدجواد روشن، در ادامه این برنامه به ارایه پژوهش «بررسی ساختاری و روند تغییرات در برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر طی دوره‌های ۳۲ تا ۴۲ با تمرکز بر بخش نمایش‌های صحنه‌ای» پرداخت.

وی در این بررسی براین نکته تاکید کرد که جشنواره بیش از آنکه متکی بر سیاست‌های کلان هنر‌های نمایشی باشد، قایم به نظر مدیران وقت تئاتر و دبیران جشنواره در ادوار مختلف است.

پژوهشگر با روش توصیفی-تحلیلی و همچنین روش جمع‌آوری اطلاعات بر اساس تحقیقات میدانی و مطالعات و گردآوری کتابخانه‌ای با نگاهی کاربردی به بررسی ساختار جشنواره فجر پرداخته بود و در ادامه پیشنهاداتی برای برگزاری موثرتر جشنواره تئاتر فجر متناسب با انتظارات و نیاز‌های امروز تئاتر ایران در سال‌های آتی ارایه داد.

* اهمیت حفظ هویت ملی در مقوله جهانی شدن تئاتر

سومین پژوهش ارایه‌شده در این رویداد، «پژوهشی آسیب‌شناسانه در باب تاثیر عملکرد جشنواره تئاتر فجر بر جهانی شدن تئاتر ایران» به نویسندگی مشترک سپیده ضیایی‌نژاد و بهروز محمودی‌بختیاری بود.

در این پژوهش، اهمیت حفظ هویت ملی در مقوله جهانی‌شدن به عنوان پدیده‌ای چندبعدی که بیانگر محوشدن مرز‌های جهان و حرکت تدریجی به سوی همگونی در عرصه‌های مختلف است، مورد توجه قرار گرفت.

این پژوهش در راستای ارایه تحلیل و بررسی برای جهانی‌شدن تئاتر ایران به‌منظور افزایش تاثیر مادی و معنوی این هنر در جهان معاصر بود.

* توجه به مطالعات اجرا از زبان پژوهشگران بین‌الملل

پس از پایان این بخش، نوبت به ارایه ۲ پژوهشگر بخش بین‌الملل، ماروین کارلسن و بروس مک‌کناچی (از آمریکا) رسید تا به ارایه مقالات خود در زمینه مطالعات اجرا به عنوان مقوله‌ای بینارشته‌ای و پیوندی بین پژوهش و اجرا بپردازند.

ارایه پژوهش‌های این ۲ پژوهشگر از طریق ویدیو انجام شد.

ماروین کارلسن، نظریه‌پرداز آمریکایی در حوزه مطالعات تئاتر و همچنین مولف آثاری، چون «پرفورمنس: درآمدی انتقادی»، «صحنه تسخیر شده»، «تئاتر و اسلام» و «نظریه‌های تئاتر» است.

کارلسن در این سمینار، پژوهش خود با عنوان «مطالعات اجرا و تمرکززدایی از متن دراماتیک» را ارایه داد.

وی در این پژوهش با بیان این‌که تئاتر به لحاظ سنتی، متضمن فرم و سنت خاص غربی است از تاکید این هنر بر به اجرا درآوردن متن و تاکید بر ادبیات نمایشی سخن گفت.

این پژوهشگر، با اشاره به نگاه متفاوت هنرمندان قرن حاضر تعریفی از مفهوم اجرا‌های جدید ارایه داد و به توضیحاتی درباره تفاوت اجرا‌های مدرن با اجرا‌های سنتی در نگاه‌شان به ادبیات دراماتیک و متن پرداخت.

بر این اساس، اجرا در قرن حاضر، معنای گسترده‌تری را شامل شده و تمامی رویداد‌های شفاهی فرهنگی را که در فرهنگ‌های مختلف به شیوه‌های گوناگون به نمایش گذاشته می‌شود، در برمی‌گیرد. در واقع این تمرکززدایی از متن به سمت اجرا، دایره وسیع‌تری را به لحاظ جغرافیایی و فرهنگی شامل می‌شود.

توجه اجرا‌های تئاتر کلاسیک بر متن و اجرا‌های تئاتر قرن حاضر بر فرم و حرکت با نگاهی به تعزیه به عنوان هنری اجرایی که تاکید بر متن را از بین برده است، پایان بخش این پژوهش بود.

بروس مک‌کناچی، استاد مطالعات تئاتر و اجرا در دانشگاه پیتسبورگ آمریکا و مولف آثاری، چون «تفسیر گذشته تئاتری»، «اجرا و شناخت» و «درگیر کردن مخاطبان: رویکردی شناختی به تماشاگری در تئاتر»، دیگر پژوهشگر شرکت‌کننده در این رویداد بود که با ارائه پژوهش خود پرونده این رویداد را به پایان رساند.

وی در نشست پژوهشی چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، با ارایه پژوهش «چشم‌اندازی تکاملی و شناختی بر لذت‌بردن از جشنواره‌های تئاتری بین‌المللی» به توصیف توانایی‌های شناختی و تکاملی مخاطبان در مواجهه با اجرا پرداخت.

بر اساس این پژوهش، مخاطب برای فهم و درک یک اجرای تئاتری می‌تواند به سه عنصر اصلی داستان، همدلی و عواطف توجه داشته باشد.

به گفته او، اپیزود‌های عاطفی مهم، بخش‌های اصلی معناسازی در تئاتر هستند که تماشاگر می‌تواند برای درک بهتر تئاتر به آن مراجعه کند.

چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با ریاست کاظم نظری و دبیری مهدی حامدسقایان، از ۲۷ دی تا ۱۲ بهمن ۱۴۰۲ در تهران در حال برگزاری است.