واکاوی سرفصل دروس دوره کارشناسی تربیت بدنی با گرایش مربیگری

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، با توجه به برگزاری دوره کارشناسی تربیت‌بدنی با گرایش مربی‌گری در رشته‌های شنا، دو و میدانی ژیمناستیک والیبال کشتی و (فوتبال) ارزیابی و بررسی سرفصل دروس آن و ارائه پیشنهاد‌های اصلاحی به منظور هرچه بهتر برگزار کردن لازم و ضروری به نظر می‌رسد. بر اساس همین ضرورت مطرح شده فاطمه شب‌خیز و همکارانش در پژوهشی به بررسی سرفصل دروس و ارائه پیشنهادات اصلاحی دوره کارشناسی تربیت بدنی با گرایش مربیگری پرداخته‌اند.

رونالد دال (۱۹۹۶) برنامه درسی را مجموعه‌ای از محتوا و جریان رسمی و غیر رسمی می‌داند که از طریق آن فراگیرندگان تحت نظارت نظام آموزشی، معلومات و شیوه درک و فهم را به دست می‌آورند، مهارت‌ها را فرامی‌گیرند نگرش و ارزش‌گذاری یا نظام ارزشی خود را تغییر می‌دهند.

در این پژوهش تحولات ناشی از فناوری‌های نوین از یک سو و نیاز‌های فزاینده و متنوع جامعه اطلاعاتی از سوی دیگر، صاحب نظران رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی کشور را بر آن داشته است تا دیدگاه‌های خود را درباره محتواء شیوه‌ها و نظام آموزشی که دانش و مهارت مورد نیاز دانشجویان را به آن‌ها انتقال می‌دهد، مطرح کنند. این موارد به طور چشمگیر در بحث مرتبط با نظرسنجی از استادان و دانشجویان کارشناسی تربیت بدنی با گرایش مربیگری نسبت به سرفصل دروس این دوره‌ها مطرح شده است.

در ادامه برخی از مهم‌ترین نکات نتایج پژوهش «بررسی سرفصل دروس و ارائه پیشنهادات اصلاحی دوره کارشناسی تربیت بدنی با گرایش مربیگری» که از دل مصاحبه‌های عمیق با 24 نفر از اساتید تربیت‌بدنی انجام شده است ارائه می‌شود.

*دیدگاه استادان در مورد تعداد واحد و سرفصل دروس پایه

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ۹۳/۵ درصد استادان موافق و کاملاً موافق و فقط ۶/۵ درصد مخالف تعداد واحد و سرفصل دروس پایه در این دوره‌ها بودند؛ اما با توجه به ضعیف بودن سطح علمی دانشجویان در بدو ورود به این دوره‌ها استادان در ضمن مصاحبه پیشنهاد کردند دروسی، چون زیست شناسی، فیزیک، آمار، زبان عمومی، به منظور ارتقای سطح علمی دانشجویان به صورت پیش نیاز یا به تعداد واحد‌های درسی پایه افزوده شود.

*دیدگاه استادان در مورد تعداد واحد و سرفصل دروس اختصاصی نظری

نتایج این بخش از پژوهش نشان می‌دهد: ۸۰/۶ درصد استادان موافق و کاملاً موافق و ۱۹/۴ درصد مخالف و کاملاً مخالف و گذراندن ۲۴ واحد دروس نظری تخصصی ۵۰ تا ۶۰ درصد مشترک و مابقی به صورت اختصاصی این دوره‌ها بودند.

همچنین ۸/۶ درصد آنان خواستار تغییر نام درس جنبه‌های قانونی رشته تخصصی به حقوق ورزشی به دلیل عدم هماهنگی و تناسب سرفصل با عنوان مصوب جنبه‌های قانونی رشته تخصصی بودند، زیرا به نظر می‌رسد سرفصل درس مربوطه با عنوان مصوب هماهنگی ندارد و بیشتر مفهوم قوانین داوری رشته ورزشی تخصصی را تداعی می‌کند در صورتی که به دلیل اهمیت و جایگاه مهم حقوق ورزشی در جامعه و باتوجه به عدم آشنایی دانشجویان با حقوق ورزشی و اینکه چگونه بتواند از آن استفاده کنند وجودش لازم است.

همچنین استادان دروسی، چون تئوری علم تمرین مدیریت و طرز اجرای مسابقات و حرکات اصلاحی عمومی را به منظور افزایش یا جابه جایی با دروس اختصاصی نظری پیشنهاد کردند.

*دیدگاه استادان در مورد تعداد واحد و سرفصل دروس اختصای عملی

دروس عملی تخصصی این دوره‌ها نقشی اساسی و کاربردی در افزایش توانایی و عملکرد دانشجویان و به تبع آن رفع نیاز‌های جامعه دارد و دانشجویان پس از فارغ التحصیلی میتوانند کیفیت بهتری از عملکرد را از خود نشان دهند، ولی چون گزینش دانشجویان براساس رشته ورزشی نبوده است و سابقه ورزشی نداشتند. این تعداد واحد برای چنین دانشجویانی کفایت نمیدهد در مورد تناسب گذراندن ۲۴ واحد دروس عملی تخصصی با اهداف این دوره‌ها ۲/۶ درصد استادان کاملاً موافق، ۳۸۷ درصد موافق و ۳۸۷۷ درصد مخالف بودند.

در ضمن مدرسان افزایش کلیه واحد‌های تخصصی عملی را با توجه به نداشتن سابقه ورزشی و عدم انتخاب دانشجویان بر اساس علاقه به رشته ورزشی منتخب و نیز افزایش دروس عملی، چون شنا (۵۷ درصد)، دو و میدانی (۵۱۷ درصد) و ژیمناستیک (۵۷) (درصد) که به عنوان ورزش‌های پایه محسوب میشوند و گذراندن آن‌ها برای همه دانشجویان رشته تربیت بدنی لازم و ضروری است ورزش‌های جنبی (۴/۳)، (درصد) آمادگی جسمانی عمومی (۲/۹ درصد اصول مربیگری (۷/۱ درصد) را پیشنهاد کردند و ۲۸۸۶ درصد آن‌ها نیز پیشنهاد جدیدی از بیان نکردند.

*دیدگاه استادان در مورد تعداد واحد و سرفصل دروس اختیاری

در مورد تناسب گذراندن ۴ تا ۱۹ واحد دروس اختیاری با توجه به جنبه‌های جانبی در زمینه رشته اختصاصی با هدف این دوره‌ها ۱۶/۱ درصد استادان کاملاً موافق ۴۵۷۳ درصد موافق، ۲۵/۸ درصد مخالف، ۳/۳ درصد کاملاً مخالف و ۹۸۷ درصد بی‌نظر بودند، اما شایان ذکر است که همدرسان موافق افزودن دروس ذیل به گروه دروس اختیاری به دلیل اینکه درس نجات غریق (۵/۸ درصد) و شنای تخصصی (۲/۹ درصد) خود مکمل واحد شناست و دانشجو در آینده می‌تواند به عنوان یک شغل از آن استفاده کند.

با توجه به پررنگ شدن نقش کارآفرینی در جامعه تربیت بدنی و ایجاد شغل پس از فارغ التحصیلی درس کارآفرینی (۲۰/۶ درصد) می‌تواند راهگشای دانشجویان برای ایجاد شغل در آینده باشد.

همچنین واحد درسی ورزش همگانی به علت استقبال جامعه اهمیت افزودن آن به گروه دروس اختیاری را آشکارتر میسازد ۸۶ درصد در مورد رشته‌های ورزشی ژیمناستیک (۵/۸ درصد) و (دو و میدانی ۲/۹درصد) که به عنوان ورزش‌های پایه محسوب می‌شوند نیز گذراندن آن برای هر دانشجو لازم و ضروری است.

همچنین به دلیل کاربردی بودن دروس آشنایی با تأسیسات و تجهیزات ورزشی (۵/۸ درصد جامعه شناسی ورزشی (۴/۳) درصد) بازی‌های بومی و محلی ایران و در جهان (۵/۸ درصد) داروشناسی و دوپینگ (۵/۸ درصد) مصاحبه شوندگان موافق افزودن دروس مذکور به این گروه بودند و ۲۵۷۷ درصد مدرسان نیز پیشنهاد جدیدی نداشتند.

*دیدگاه استادان این دوره در مورد تعداد واحد و سرفصل دروس کارورزی

۶۱/۳ درصد استادان کاملا موافق و موافق گذراندن ۳۰ تا ۴۵ واحد دروس کارورزی در ارتباط مستقیم با رشته‌های اختصاصی و تناسب آن با این دوره‌ها ۱۶/۱ درصد مخالف ۱۹/۴ درصد کاملاً مخالف و ۳/۲ درصد آنان بدون نظر بودند.

با توجه به ضعف دانشجویان پس از فارغ التحصیلی در رهبری مسابقات (۱۰/۴ درصد) و مربیگری تیم‌های ورزشی (۱۰/۶ درصد) به نظر می‌رسد افزودن این درس سبب تمرین بیشتر دانشجویان و تسلط آنان در برگزاری مسابقات خواهد شد.

همچنین با توجه به جایگاه مهم کاربرد تمرینات با وزنه در رشته‌های مختلف ورزشی در جهان ارائه این درس در دوره کارشناسی تربیت بدنی با گرایش مربیگری ضروری به نظر می‌رسد و مصاحبه شوندگان موافق افزودن آن به سرفصل دروس کارورزی بودند (۱۰/۴ درصد) ۶۸۶ درصد مدرسان نیز پیشنهاد جدیدی نداشتند.

در پژوهشی که پیش تر توسط محبوبه عارفی انجام شده است و در پیشینه پژوهش حاضر هم به آن اشاره شده آمده است: توجه به دیدگاه استادان در حین مصاحبه با هدف شناسایی ضعف‌ها و قوت‌های برنامه رشته علوم تربیتی با گرایش مدیریت آموزشی در آموزش عالی ایران، نشان می‌دهد که به طور کلی وضعیت برنامه‌های درسی موجود در هر سه دوره آموزش عالی پاسخگوی شرایط و نیاز‌های کنونی جامعه نیست و ضرورت بازنگری اصلاح و بهبود برنامه‌های درسی دوره کارشناسی از حیث ساختار، روش‌های آموزش و ارزیابی آموخته‌ها بیشتر در دوره کارشناسی ارشد و دکتری احساس می‌شود.

در این تحقیق بیشترین ضعف‌ها در عدم توجه به کاربرد دانش در عمل پرورش توانایی انجام کار‌های گروهی توانایی تجزیه و تحلیل مسائل و پرورش توانایی بیان دیدگاه‌هاست و همانند نتایج حاصل از این تحقیق، محقق پیشنهاد می‌کنند که برنامه درسی باید سعی در رفع این گونه ضعف‌ها کند.

* کنترل مداوم کیفیت نیاز هر روز نظام آموزش عالی

نتایج پژوهش حاضر اما نشان می‌دهد که نظام آموزش عالی برای حفظ پویایی درونداد‌های خود به برنامه‌ریزی مناسب و کنترل مداوم کیفیت در اجرا نیاز دارد تا بتواند نیروی ماهر و متخصص را آماده کند و تحویل جامعه دهد.

وجود این ویژگی آن را از نظام آموزشی ابتدایی و متوسطه متمایز میسازد پویایی این نظام آموزشی در همخوانی با تحولات، تغییرات و نیاز‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فناوری است میزان پویایی هر رشته دانشگاهی ممکن است با دیگر رشته‌ها متفاوت باشد.

برخی رشته‌های دانشگاهی به دلیل واکنش به موقع در برابر تحولات عصر خود یا حتی تحولاتی که احتمال به وقوع پیوستن آن در اینده وجود دارد خود را با نیاز‌های جاری یا آتی هماهنگ می‌کنند و به این ترتیب قادرند به عنوان یک رشته مورد نیاز جامعه به بقای خود به شکلی پویا و زنده ادامه دهند. برخی رشته‌ها که کمتر به این امر توجه دارند یا در برابر تحولات مقاومت میکنند (رشته‌های ایستا) یا منفعلاته واکنش نشان می‌دهند بخت کمتری برای بقا می‌یابند.

در جهان امروز تربیت بدنی و ورزش به عنوان یکی از شاخه‌های تعلیم و تربیت دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شد و رشد زیادی داشته است. شایان ذکر است که نقش تربیت بدنی و علوم ورزشی در توسعه ورزش همگانی قهرمانی و ملی فعالیت‌های توانبخشی آماده سازی تیم‌ها و برگزاری مسابقات در سطوح مختلف روز به روز روشن‌تر و مشخص‌تر می‌شود دانشکده‌های تربیت بدنی و علوم ورزشی که وظیفه تأمین نیروی متخصص آموزش و ارتقای سطح علمی و عملی دانشجویان رشته تربیت بدنی را به عهده دارند. موظفند یا برنامه ریزی مناسب زمینه‌های لازم را به منظور تربیت نیروی کارامد فراهم آورند و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را در رسیدن به اهداف خود کمک کنند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که توجه به تدوین برنامه‌های آموزشی جدید و متناسب با نیازهای روز ویژگی‌های مثبت نظام آموزشی تلقی می‌شود. با این رویکرد گروه‌های آموزشی در دانشکده‌های تربیت بدنی و علوم ورزشی خواهند توانست مجموعه آموزش‌هایی را که دانشجویان در مقاطع مختلف نیاز دارند بر اساس برنامه جدید ارائه دهند.

همان گونه که عناوین و سرفصل درس‌های پیشنهادی نشان می‌دهند موقعیت این برنامه به دو عامل اساسی متکی است: استفاده از منابع درسی مناسب و خودروز آمدسازی مدرسان و استادان این رشته با دانش‌های نظری و مهارت‌های علمی مندرج در برنامه مورد اخیر بر این نکته تاکید دارد که برای در اختیار داشتن دانش آموختگانی با قابلیت‌های مورد نظر در واقع به مدرسانی با قابلیت‌های برتر نیاز است. 

*پیشنهاد‌ها

1- تشکیل کمیته تخصصی به منظور تدوین طرح اجرایی آزمون عملی پذیرش دانشجو؛ 2- انتخاب دانشگاه‌های علاقه‌مند و مجهز کردن آن‌ها به منابع انسانی و امکانات لازم؛ 3- شناسایی دانشگاه‌های توانمند برای اجرای این دوره‌ها در گرایش‌های مشخص؛ 4- تشکیل کارگروه متخصص به منظور بازنگری و تدوین سرفصل مناسب با توجه به نیاز‌های فدراسیون‌ها و نهاد‌های ورزشی؛ 5- ایجاد ارتباط مناسب از طریق تدوین قرارداد‌های همکاری مناسب بین دانشگاه‌های مجری و فدراسیون‌های ذیربط.