زلزله‌های بم، طبس و منجیل شبیه‌سازی می‌شود/ افزایش ظرفیت باری جَک سقفی به 500 تُن

خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین بوذری؛ امروز پنجم دی‌ است، هرسال که به این تاریخ می‌رسیم، داغ دل بازماندگان زلزله بم تازه می‌شود، کسانی که عزیزانشان را در این زلزله کم‌نظیر در تاریخ از دست دادند.

شهرستان بم سال 1382 دارای 100 هزار نفر جمعیت بود، ساعت، 05:26 دقیقه بامداد را نشان می‌داد و مردم بم در خواب، بی‌خبر از اتفاقی که در کمین‌شان نشسته، یکباره زمین‌لرزه آغاز شد و در کسری از ثانیه شهر بم با خاک یکسان شد.

زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 6.5 ریشتر به وقوع پیوست و در این حادثه تلخ بیش از 26 هزار نفر کشته و 50 هزار نفر هم مجروح شدند و به بیمارستان انتقال یافتند.

هنوز که هنوز است بعد از گذشت 20 سال از این اتفاق تلخ، بهت‌آور و غیرقابل باور و درک، پای صحبت هر شهروند بمی که می‌نشینی به جراحت‌های روحی آنان پی می‌بری، هراسی که هنوز هم در چهره شهروندان بم به‌خصوص کودکانی که قصه پنجم دی‌ 1382 را شنیده‌اند، خودنمایی می‌کند.

فاطمه کمال‌الدینی یکی از مددکاران آسیب‌های اجتماعی عنوان می‌کند که با گذشت بیش از 20 سال از زلزله بم بسیاری از مردم و بازماندگان آن حادثه دچار بیماری اعصاب و روان شده‌اند، غم از دست دادن عزیزان یک طرف و تأثیر زلزله بر روح و روان از طرف دیگر مردم را سردرگم کرده است.

البته چند سالی است که احتمال وقوع زلزله در تهران مطرح و عنوان می‌شود در صورت بروز این واقعه، فاجعه واقعی رخ خواهد داد و مسئولان باید در این راستا اقدامات لازم را انجام دهند.

مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران چمران امروز در دویست‌و‌سومین جلسه شورای شهر تهران با بیان اینکه زلزله تهران را نمی‌توان زلزله سال یا روز عنوان کرد، گفت: زلزله تهران فاجعه تاریخ خواهد بود و خدا کند این اتفاق نیفتد؛ البته که باید به سمت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و سایر تاسیسات شهری برویم تا در مقابل زلزله تهران شرایط بهتری را داشته باشیم.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی هم در راستای مقابله با وقوع زلزله احتمالی در آینده دست به کار شده و پژوهش‌ها و تحقیقات بسیاری در این باره انجام داده‌اند. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت در این راستا، سال 1395 به گشایش و افتتاح مرکز تحقیقات زلزله و سازه اقدام و پژوهش و تحقیقات لازم را برای پیشگیری از وقوقع زلزله در کشور آغاز کرد.

این مرکز در مقطع تحصیلات تکمیلی به تربیت دانشجویان رشته سازه و زلزله اقدام می‌کند و دارای آزمایشگاه ناشی از بارهای زلزله بوده که اکنون به بهترین مؤسسه تحقیقاتی زلزله در غرب آسیا تبدیل شده است.

سال 1399 بود که فاز سوم مرکز تحقیقات سازه و زلزله دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد، به‌طوری‌که در این فاز ظرفیت اکچویتورهای افقی تا ۴۵ تُن و قائم تا ۲۰۰ تن و امکان نصب بیش از ۸ کرنش‌سنج و ۵ دستگاه LVDt و ۲ لودسل به‌صورت همزمان فراهم شده است.

البته مقدمات راه‌اندازی فاز چهارم مرکز تحقیقات سازه و زلزله دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت مهیا شده و به‌زودی این فاز نیز راه‌اندازی می‌شود.

خبرنگار خبرگزاری آنا در راستای جزئیات فعالیت مرکز تحقیقات سازه و زلزله دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت که عنوان بهترین مؤسسه تحقیقاتی زلزله در غرب آسیا را نیز یدک می‌کشد گفت‌وگویی را با محمدرضا جواهری تفتی رئیس این مرکز و مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری مسکن ترتیب داده است.

مشروح گفت‌وگوی آنا با جواهری در پی می‌آید:

شبیه‌سازی زلزله بم در مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد تفت

آنا: مرکز تحقیقات سازه و زلزله دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت چند فاز دارد و هرکدام از فازها چه کارویژه‌ها و عملکردهایی دارند؟

جواهری: آزمایشگاه فولاد واحد تفت در فاز نخست که ایجاد شد، آن را مجهز به دستگاه‌هایی کردیم که آزمایش‌ها را براساس LSF انجام می‌داد، فازهای LSF به فازهای فوق‌سبک فولادی گفته می‌شود که تکنولوژی این صنعت در ایران توسط استادان و اعضای هیئت علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت طراحی شد.

صنعت LSF توسط استادان خودمان از کشور استرالیا وارد ایران شد و موفق شدیم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت این صنعت را طراحی کنیم و تست‌های مربوط به LSF  در مرکز تحقیقات سازه و زلزله دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت انجام شد.

در این راستا موفق به ساخت دستگاهی شدیم که بارگذاری لازم را روی سازه‌های LSF انجام می‌دهد و در این راستا از نیروهای ثقلی و زلزله شبیه‌سازی کردیم، در فاز نخست تصمیم گرفتیم دستگاه‌های قطعات سازه‌های LSF را تولید کنیم تا مجبور نباشیم آن را از سایر کشورها وارد کنیم و با این شرایط از خروج ارز جلوگیری کردیم.

همچنین با کمک شرکت‌‌های دانش‌بنیان مستقر در دانشگاه به بومی‌سازی دستگاه‌های زلزله در مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت اقدام کردیم و چند کارخانه تولید قطعات و سازه‌های LSF بومی‌سازی شدند.

در فاز نخست دارای کف سُرب با ابعاد 15 در 15 به ضخامت 1.05 متر هستیم که در کشور موجود نیست و فقط در مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت وجود دارد و یکی از دستاوردهای ارزشمند دانشگاه آزاد اسلامی است و در بازدید دکتر طهرانچی از مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت مقرر شد زلزله‌های رخ داده در کشور از جمله زلزله بم، طبس، منجیل و ...  را شبیه‌سازی کنیم.

در این راستا با سازمان پدافند غیرعامل کشور تفاهم‌نامه‌ای امضا و مقرر شده این همکاری‌ها تداوم داشته باشد و هدف آن است که در راستای کمک به مردم گام‌های جدی برداریم.

آنا: فاز دوم شامل چه بخش‌هایی می‌شود و جزئیات تست روی سازه‌های فلزی، فولادی و مصالح ساختمانی چیست؟

جواهری: در فاز دوم به بارگذاری بارهای ثقلی و جانبی که متشکل از نیروهای بار باد و زلزله هستند، اقدام کردیم و در این راستا روی سازه‌های فلزی، فولادی و مصالح ساختمانی بارگذاری انجام دادیم که دانشجویان سراسر کشور از این سازه‌ها استفاده می‌کنند و سازه‌های ما تحت بارگذاری قرار می‌گیرد.

تقریباً ظرفیت جَک در فاز دوم 100 تُن و در کشور بی‌نظیر است و با توجه به بازدید اخیر دکتر طهرانچی از مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت، عنوان «مرکز ملی تحقیقات سازه و زلزله کشور» شناخته شدیم، یعنی این فقط مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی تفت یا سایر دانشگاه‌ها نیست؛ بلکه مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت یک مرکز ملی است.

جزئیات بارگذاری دستگاه CFT روی سازه‌های فولادی با هسته بتنی

آنا: در راستای ساخت دستگاه‌های CFT چه اقداماتی انجام دادید، شنیدیم در آینده نزدیک قرار است به بهره‌برداری نهایی برسد، درباره جزئیات این فاز نکاتی را مطرح کنید.

جواهری: سؤال خوبی پرسیدید. مقرر شده فاز سوم مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت در دهه فجر انقلاب اسلامی به‌طور رسمی افتتاح شود، این فاز شامل دستگاه‌هایی می‌شود که روی سازه‌های CFT بارگذاری‌های لازم را انجام می‌دهد.

تست نهایی این دستگاه‌ها در حال انجام است و در دهه فجر انقلاب اسلامی به‌طور رسمی آغاز به کار این دستگاه‌ها را اعلام خواهیم کرد تا دانشجویان دکتری و کارشناسی‌ ارشد سراسر کشور از این دستگاه‌ها استفاده کنند.

البته باید از مسئولان سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به‌خصوص دکتر طهرانچی قدردانی کنیم که اعتبار لازم را برای افتتاح فاز سوم تخصیص دادند و سال آینده نیز در قالب فاز چهارم دستگاهی با عنوان «تست خستگی سازه» رونمایی خواهد شد که در کشور وجود ندارد و برای نخستین‌بار در کشور دستگاه «تست خستگی سازه» را راه‌اندازی خواهیم کرد.

جزئیاتی از تست «خستگی سازه»

آنا: درباره فاز سوم یعنی بارگذاری دستگاه‌ها روی سازه‌های CFT بیشتر توضیح می‌دهید.

جواهری: دستگاه CFT روی سازه‌های فولادی با هسته بتنی بارگذاری می‌شود و بیشترین بارگذاری روی این سازه‌ها انجام می‌شود، سازه‌هایی که بیشترین توان نیرویی را تحمل می‌کنند و ظرفیت جَک ما در سازه CFT در حدود 500 تُن است که در منطقه خاورمیانه کم‌نظیر است.

دستگاه بارگذاری CFT با ظرفیت 500 تُن در ایران که وجود ندارد و در خاورمیانه هم بسیار نادر است.

آنا: تست «خستگی سازه» در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

جواهری: استارت کار زده شده و کارهای مقدماتی آن هم در حال انجام است، حتی دستگاه‌ها هم طراحی شده، اما بابت هزینه مقداری دچار مشکل هستیم و در صورت تأمین اعتبار فاز چهارم تسریع خواهد شد.

همانطور که گفتم گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت در نظر دارد شبیه‌سازی و تست‌های زلزله را انجام دهد و با این کنترل ساختمان‌ها شاهد اتفاقات ناگوار ناشی از زلزله نخواهیم بود و اگر هم خدای ناکرده زلزله‌ای شبیه زلزله بم اتفاق افتاد، آمار مرگ و میر را کمتر کنیم.

آنا: استقبال اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی از مرکز تحقیقات زلزله و سازه واحد تفت چگونه بوده است؟

 جواهری: در مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت استادان، اعضای هیئت علمی و دانشجویان حضور دارند که با این مرکز مشارکت می‌کنند و حتی دانشجویان دوره دکتری رشته سازه و مدیریت ساخت در این مرکز حضور دارند که تمرکزشان روی زلزله است.

نکته مهم اینکه مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت تنها مختص دانشجویان این دانشگاه نیست؛ بلکه ملی است و دانشجویان سایر دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه‌های دولتی و دانشگاه آزاد اسلامی سایر استان‌ها و شهرها می‌توانند از امکانات و دستگاه‌ها این مرکز استفاده کنند و تست‌های لازم را انجام دهند.

در نمایشگاه گام دوم انقلاب اسلامی در تهران، از سایر دانشگاه‌ها در غرفه ما حضور پیدا کرده و با مرکز تحقیقات زلزله و سازه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت تفاهم‌نامه امضا کردند.

دانشجویانی داریم که از دانشگاه صنعتی اصفهان و نجف‌آباد در این مرکز حضور دارند و تست‌های لازم را انجام می‌دهند و حتی مقالاتی از این مرکز در کشورهای خارجی به چاپ رسیده است.