پرورش سواد رسانه‌ای: حفاظت از تجربه کودکان در شبکه‌های اجتماعی
به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ششمین سمینار بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی کرسی یونسکو با موضوع «دوفضایی‌شدن جهان» سوم آبان 1402 در دانشکدۀ مطالعات جهانِ دانشگاه تهران برگزار شد. این سمینار با همکاری همراه اول، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سخنرانان مختلف بین‌المللی و داخلی برگزار شد و با برنامه‌ریزی برای برگزاری سمینار هفتم در سال آینده پایان یافت.
در این سمینار، مجید صرفی، دانش‌آموختۀ دکترای حقوق خصوصی از دانشگاه تهران که تجربۀ گسترده‌ای به عنوان قاضی و استاد دانشگاه دارد و اکنون به عنوان پژوهشگر در حوزۀ حقوق سایبری و تلاقی حقوق با فناوری‌های نوین فعالیت می‌کند، مقاله‌ای با عنوان «پرورش سواد رسانه‌ای: حفاظت از تجربۀ کودکان در شبکه‌های اجتماعی» ارائه داد.
در این مقاله، صرفی به اهمیت سواد رسانه‌ای در حفاظت از کودکان در فضای مجازی پرداخته و نقش آن را در تجهیز کودکان به مهارت‌های لازم برای ارزیابی انتقادی محتوای آنلاین، شناخت خطرات احتمالی و رفتار مسئولانه در شبکه‌های اجتماعی، بررسی می‌کند.
به‌رغم هشدارهای مشاوران، مربیان و حتی ادارات پلیس درباره خطرات نهفته احتمالی در استفاده از پلتفرم‌های رسانه‌ای برای کودکان، امروزه با استفاده روزافزون کودکان از پلتفرم‌های ارتباطی متعدد در فضای مجازی روبه‌رو هستیم. با توجه به این شرایط، آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان برای محافظت آن‌ها در برابر خطرات بالقوه‌ای که در این بسترها وجود دارد، اهمیت روزافزونی یافته است. سواد رسانه‌ای در یک تعریف بسیار کلی عبارت است از درک متکی بر مهارت که بر اساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آن‌ها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد؛ بنابراین با مجهز شدن به سوارد رسانه‌ای می‌توان مهارت لازم برای ارزیابی انتقادی محتوای آنلاین، شناسایی خطرات بالقوه و افراد سودجو را به دست آورد. همچنین این مهارت کمک می‌کند تا کودکان در مواجهه با این مسائل رفتاری مسئولانه داشته باشند. او بر این باور است که شبکه‌های اجتماعی علاوه‌بر ایجاد کردن فرصت‌هایی برای یادگیری، بروز خلاقیت و ارتباط اجتماعی، کودکان را با خطرات متعددی نظیر سوء‌استفاده‌های مجازی، نقض حریم شخصی و دسترسی به محتوای نامناسب روبه‌رو می‌کند.
صرفی معتقد است که یکی از جنبه‌های اساسی سواد رسانه‌ای، توانایی تشخیص منابع معتبر از اطلاعات نادرست، گمراه‌کننده و فریبنده است. او تأکید دارد که کودکان بنا به مقتضیضات سنی، ذاتاً توانایی کمتری برای تشخیص منابع موثق و منابع غیرموثق دارند. با توجه به این موارد است که نیاز به توسعۀ مهارت‌های تفکر انتقادی در کودکان بشدت احساس می‌شود تا بتوانند اعتبار اطلاعات موجود در اینترنت را بسنجند و منابع قابل اعتماد و غیرقابلِ‌ِاعتماد را تشخیص دهند.
صرفی بر این باور است که اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده به سرعت می‌تواند گسترش یابد و ذهن و روح کودکان را در سیطرۀ خود درآورد. علاوه‌بر این، او به این موضوع اشاره دارد که برخی از محققان معتقدند سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا کودکان بتوانند تاکتیک‌های فریبندۀ تبلیغاتیِ تبلیغ‌کنندگان و افراد مؤثر در شبکه‌های اجتماعی را شناسایی کنند. موارد یاد‌شده از دلایلی است که صرفی با تکیه بر آن‌ها بر لزوم آموزش سواد رسانه‌ای تأکید می‌کند. او همچنین بیان می‌کند که سواد رسانه‌ای کودکان را تشویق می‌کند که به شهروندان دیجیتالی مسئولیت‌پذیر تبدیل شوند که در مواجهه با فضای مجازی رفتاری مسئولانه دارند. آموزش سواد رسانه‌ای همچنین به کودکان مهارت‌هایی را می‌آموزد تا با استفاده از آن بتوانند در شرایط خاص، سوء‌استفادۀ مجازی را شناسایی کنند و در صورت نیاز به دنبال حمایت اطرافیان و افراد معتمد اطراف خود باشند.
یکی از راه‌های آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان این است که کودکان را به گفتگو تشویق کنیم تا دربارۀ محتوایی که در فضای مجازی استفاده می‌کنند صحبت کنند. گفتگو می‌تواند آن‌ها را تشویق کند تا دربارۀ سؤالات احتمالی خود با والدین یا نزدیکان معتمد خود وارد بحث شوند. یکی از مزایای این روش این است که حس اعتماد را در کودکان افزایش می‌دهد و این امر سبب می‌شود که والدین بتوانند بهتر کودکان خود را در فضای مجازی حمایت کنند. همچنین کودکان در گفتگو می‌توانند به مهارت تشخیص منابع موثق از منابع غیرموثق دست یابند. در این خصوص می‌توان به کودکان آموزش داد تا بتوانند متناسب با سن خود منافع مالکان رسانه، نقاط ضعف و قوت محتوا را تشخیص دهند. در گفتگو می‌توان کودکان را به سمتی سوق داد تا در تولید محتوای رسانه‌ای فعال شوند و بتوانند ایده‌های خلاقانۀ خود را پرورش دهند و از سویی بتوانند به مهارت ارتباطی لازم برای ارتباط با دیگران دست یابند. آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان کمک می‌کند تا بدانند که استفادۀ نادرست از رسانه ممکن است علاوه‌بر آسیب به خودشان به دیگران نیز آسیب برساند. بنابراین کودکان با یادگیری این موضوع نسبت به استفاده از رسانه حساس می‌شود و این مورد سبب می‌شود که حس مسئولیت‌پذیری او پرورش پیدا کند. آشنایی با سواد رسانه‌ای سبب می‌شود که کودکان در استفاده از رسانه متعادل شوند و بتوانند زمان خود را مدیریت کنند.
صرفی می‌افزاید که مقامات تصمیم‌گیر، مؤسسات آموزشی، والدین و مددکاران اجتماعی مسئولیت مشترکی دارند تا با اولویت دادن به آموزش سواد رسانه‌ای متناسب با سن کودکان در مدارس و سایر مؤسسات معتبر، بستری مناسب و امن در فضای مجازی ایجاد کنند تا آسیب‌های بالقوۀ نهفته در این فضاها به حداقل برسد. ایشان ادامه می‌دهد که در آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان باید به تفاوت‌های سنی و توانمندی آن‌ها توجه داشت و براساس تفاوت‌های ذاتی کودکان طراحی شود. همچنین در طراحی این آموزش‌ها باید از رسانه‌هایی مانند تلویزیون و رادیو استفاده کرد.
انتهای پیام/