هفتۀ نخست نوامبر ۲۰۲۳

خبرگزاری علم و فناوری آنا- مریم ملی؛ در شمارۀ نخست از مجموعۀ دنیای مجلات به بررسی مجله‌های علمی هفتۀ نخست نوامبر پرداخته‌ایم. در این شماره دربارۀ جستجوی بقایای سیارک تِیا، زنان شکارچی، فواید گونه‌های گوشتخوار و باکتری‌های معده می‌خوانیم.

مجلۀ نیچر

بقایای سیارکی باستانی که به زمین برخورد کرد

طرح جلد و پروندۀ اصلی این شماره از مجلۀ «نیچر» به ضربۀ سهمگینی اختصاص دارد که پیش‌سیارۀ «تِیا» (Theia) حدود چهارونیم میلیارد سال پیش به سیارۀ زمین وارد کرد. براساس شواهدی که پژوهشگران چینی، آمریکایی و بریتانیایی به دست آورده‌اند، بقایای پیش‌سیاره‌ که احتمالاً پس از برخوردش با زمین منجر به شکل‌گیری ماه شد، هنوز در عمق گوشتۀ‌ سیاره‌مان پنهان شده است. کشف پوسته‌های قاره‌ای و چگال در عمق بیش از 2900 کیلومتری زمین، یعنی در گوشتۀ زمین، می‌تواند سرنخ خوبی از چنین برخوردهایی به دست بدهد. در مجموع 4 درصد از گوشتۀ زمین از تودۀ قاره‌ای تشکیل شده است و جالب آنکه یکی از این توده‌ها زیر پوستۀ آفریقا و دیگری زیر اقیانوس آرام قرار دارد. به‌علاوه، رفتار حرکتی آنها از گوشتۀ زمین متفاوت است و به خاطر همین پژوهشگران علوم فضایی و زمین‌شناسان مدتی است که به تحقیق دربارۀ ویژگی‌های خاص این توده‌ها علاقمند شده‌اند. اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌تواند به کشف چگونگی شکل‌گیری ماه کمک کند، زیرا همانطور که گفتیم برخورد این سیارک احتمالاً در پیدایش ماه نیز تاثیر قابل توجهی داشته است.

 مجلۀ ساینتیفیک امریکن  

زنان و مردان ماقبل تاریخ کارهایشان را تقسیم می‌کردند

ساینتیفیک امریکن در پروندۀ اصلی خود، یکی از باورهای قدیمی انسان دربارۀ تاریخ تکامل بشر را رد می‌کند.

بر اساس این باور، تصور می‌شد که زنان برای جمع‌آوری آذوغه و مردان برای شکار تکامل یافته‌اند. این فرضیه باعث می‌شد تصور کنیم که مردان از نظر جسمی بر زنان برتری دارند و بارداری و فرزندپروری توانایی زنان برای شکار را کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد. پژوهشگران «دانشگاه نوتردام» با بررسی شیوۀ تقسیم کار در دوران پارینه‌سنگی (دوونیم میلیون تا 12 هزار سال پیش) و نقش جنسیت در آن به نتایج بسیار متفاوتی با باورهای معمول رسیده‌اند. به گفتۀ دانشمندان، شواهد و متون باستان‌شناسی که امروز در اختیار داریم نشان نمی‌دهد که در آن زمان نقش‌ها بر اساس جنسیت تقسیم شده باشد. سارا لیسی، استاد مردم‌شناسی «دانشگاه دلاور» (University of Delaware) و یکی از پژوهشگران این مطالعه می‌گوید: «مطالعۀ آناتومی و فیزیولوژی انسان مدرن و مقایسۀ آن با بقایای اسکلت‌های انسان باستان نشان می‌دهد که الگوی ضربه‌هایی که بدن انسان باستانی متحمل می‌شده از نظر جنسی تفاوتی ندارد. این بدان معناست که زنان و مردان باستانی فعالیت‌های مشابهی انجام می‌دادند.»

مجلۀ ساینس

گونه‌های گوشت خوار، دوستانی برای گونه‌های گیاهی

مطالعات جدید پژوهشگران که بخش‌هایی از آن در شماره جدید مجلۀ ساینس آمده، نشان می دهد که گیاه خواری در ابعاد گسترده می‌تواند معضلاتی را برای پوشش گیاهی نقاط مختلف سیارۀ زمین در پی داشته باشد. در متخصصان محیط زیست برای ارتقای تنوع زیستی، در برخی از اکوسیستم‌ها دست به احیای پوشش گیاهی می‌زنند. آزمایش‌های تجربی و آمارهای سال‌های اخیر نشان می‌دهد که در برخی از این مناطق، که تحت فرآیند احیای پوشش گیاهی قرار گرفته‌اند، حیوانات گیاهخوار به تنوع گیاهی آسیب زده‌اند. چنین آسیبی در مناطقی بیشتر است که دمای هوای بالاتر و بارندگی کمتری دارند. به همین دلیل است که متخصصان محیط‌زیست پیشنهاد می‌کنند هنگام احیای پوشش گیاهی در این مناطق، تعدادی از گونه‌های شکارچی و گوشت‌خوار نیز به منطقه معرفی شوند تا جمعیت گیاهخواران را کنترل کنند.

مجلۀ نیوساینتیست

حال باکتری‌های معده‌تان چطور است؟

اغلب در پاسخ سوال «حالت چطور است؟» می‌گوییم «خوبم»، یا «بد نیستم!» شاید در نگاه نخست این پاسخ نسبتاً درست باشد، اما بر اساس تحقیق تازه‌ای که در مجلۀ نیوساینتیست منتشر شده، پاسخ به این سوال که «آیا سالم هستیم و حالمان خوب است یا نه» بسیار سخت و پیچیده است. وزن، وضعیت فشار خون، استحکام استخوان‌ها، تحرک و ورزش، شرایط دندان‌ها، سوابق خانوادگی برخی بیماری‌ها و غیره مسائلی هستند که در سلامتی ما نقش مهمی دارند. تحقیقات تازه می‌گوید که یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر سلامتی وضعیت باکتری‌های روده و شرایط سیستم ایمنی بدن است. بررسی این دو موضوع نیازمند آزمایش‌های متنوعی است. با اینکه بیشتر ما برای ارزیابی سلامتی‌مان به معیارهای دیگری توجه می‌کنیم، اما این دو معیار سلامت بدن تاثیرات درازمدت و شگفت‌انگیزی دارند.