شاهرگ صادرات محصولات فناورانه در دست دولت

گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ امروزه بخشی از وظیفه توسعه‌یافتگی کشورها برعهده واحد‌های فعال دانش‌بنیان است. به بیانی ساده‌تر، کشوری که بتواند در جنبه‌های مختلف اقتصادی، تولیدی، صنعتی و حتی خدماتی، رویکرد‌های خلاقانه را دخیل کرده و در نهایت خروجی مبتنی بر فناوری و علم داشته باشد، در مسیر توسعه‌یافتگی قرار خواهد گرفت. با شتاب زیاد جهان به سمت رشد و استفاده بیشتر از تکنولوژی‌های روز، روند فعالیت کارخانجات و بهره‌گیری از مزیت‌های رقابتی تولید دانش‌محور حتی برای کالا‌های سنتی مانند محصولات کشاورزی نیز دستخوش تغییراتی قرار گرفت.

افزایش بهره‌وری و کاهش قیمت تمام شده تولید دانش‌محور، تمامی کشور‌ها را بر آن داشته تا در تعاملات تجاری خود، تمایل بیشتری به خرید و فروش این دست کالاها، محصولات و خدمات داشته باشند. برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند توان بخش دانش بنیان ایران در میان کشور‌های منطقه، در سطح قابل قبولی بوده و شرکت‌های داخلی می‌توانند دورنمای توسعه صادرات این بخش را برای خود ترسیم کنند. با وجود این ظرفیت داخلی، هنوز سهم محصولات دانش‌بنیان در تجارت خارجی ایران بسیار کمرنگ است.

جایگاه ویژه تولیدات فناورانه در تجارت

مسعود برهمن، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و آفریقا در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا ابتدا بر اهمیت تولیدات دانش‌بنیان در عرصه تجارت بین‌الملل تاکید کرد و گفت: در جهان امروز، هر کالایی که در رده‌بندی محصولات استراتژیک قرار گیرد، از اهمیت بالایی در تبادلات تجاری برخوردار است. تا پیش از این تولیدات کشاورزی اغلب در این دسته‌بندی قرار می‌گرفتند؛ اما با گذشت زمان و توسعه فناوری‌های به‌روز، تولیدات فناورانه و کالا‌ها و خدمات حوزه دانش‌بنیان نیز در این رسته قرار گرفتند. کالا و خدماتی که بتواند در زمینه‌های مختلف صنعتی و تولیدی کشور‌ها را یاری کند، همواره از مزیت رقابتی بالا برخوردارند؛ بنابراین کشوری که بتواند فعالیت‌های خود در عرصه دانش‌بنیان گستردش داده و شرکت‌های استارتاپی خود را تقویت کند، می‌تواند دستی بالاتر در تجارت جهانی داشته باشد.

این فعال بازرگانی به وضعیت ایران در زمینه تولید محصولات فناورانه اشاره کرد و گفت: در رتبه‌بندی کشور‌ها از نظر شرایط اقتصادی حاکم، تنها دستاورد‌های مالی مورد توجه نبوده و نحوه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان نیز اهمیت بالایی دارد. آمار‌های فعالیت در حوزه نوآوری و دانش‌بنیان، اغلب توسط معاونت علمی و نوآوری ریاست جمهوری ارائه می‌شود. توسط اطلاعات اعلام شده از سوی این مرکز، واحد‌های تولیدی و یا خدماتی متعددی در حوزه دانش‌بنیان فعال بوده و برخی از آن‌ها به رشد قابل توجهی دست پیدا کرده‌اند. تا حدی که کالای نهایی این واحد‌ها قابل ارائه شدن در عرصه‌های جهانی را دارد؛ اما مانع اصلی، نبود برنامه مدون برای عرضه کردن این تولیدات به شکلی صحیح و موثر است.

وی تصریح کرد:‌ امروز با توجه به پیشینه وضعیت آماری صادرات محصولات فناورانه، قطعاً شاهرگ توسعه و گسترش چنین فضایی در دست دولت است. هرچند باید این وضعیت تمایل بیشتری به سمت مشارکت بیشتر بخش خصوصی و استارت‌آپ‌ها داشته باشد و صادرات محصولات دانش‌بنیانی از سوی خصوصی‌ها تغییر جهت دهد.

نقش دولت در بازاریابی بین‌المللی

برهمن تصریح کرد: اطلاعات و پیشرفت‌های علمی ایران، همواره توسط سایر کشور‌ها رصد و پایش شده و بهبود توانایی ایران در حوزه‌های علمی و فناوری بر اغلب کشور‌ها پوشیده نیست؛ اما مشکل اساسی، ارائه و در پی آن بازاریابی توانایی‌های بخش دانش‌بنیان است. نباید فراموش کرد که در صورت ارائه و معرفی ظرفیت‌های حاضر در کشور، رغبت فعالان بین‌المللی به سرمایه‌گذاری و یا ایجاد تبادلات تجاری پایدار با شرکت‌های فعال در عرصه دانش‌بنیان و فضای استارت‌آپی بیشتر خواهد شد. بخش دانش‌بنیان و شرکت‌های استارت‌آپی در ایران، اغلب با مشکل تامین سرمایه برای رشد خود مواجه هستند. اگر دولت بتواند بستری امن و مستمر را برای شناسایی و بازاریابی محصولات و خدمات دانش‌بنیان ایرانی فراهم کند، بسیاری از مشکلات تجاری این بخش برطرف خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: امروزه شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه‌های مختلفی مانند دارو و درمان، نفت و پتروشیمی، کشاورزی و ... ورود کرده و فعالیت آن‌ها فقط در عرصه فناوری‌های دیجیتال محدود نمی‌شود؛ بنابراین باید با اتخاذ راهکار‌های مناسب، جهان را نسبت به کالا‌های تولید شده با رویکرد فناورانه آگاه کنیم. تجارت کالا‌ها در این عرصه به نفع کشور بوده و بخش زیادی از مشکلات اقتصادی را برطرف خواهد کرد. وظیفه برنامه‌ریزی برای ارائه، معرفی و بازاریابی کالا‌های دانش‌بنیان، برعهده دولت است؛ ایجاد شرکت‌های بین‌المللی فعال در کشور‌های مقصد، اعزام رایزنان بازرگانی برای معرفی توانایی‌های ایران و در ادامه برپایی و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی دائمی و موقت، از مسائلی‌ست که تنها از عهده دولت برآمده و بخش خصوصی نقش چندانی در این مسیر نمی‌تواند داشته باشد. بازرگانان بخش خصوصی فقط می‌توانند دنباله‌رو دولت در این مسیر باشند.

تجار دنباله‌رو دولت

کارشناسان بر این باورند فناوری، یک ضلع توسعه است و نمی‌توان از آن غافل شد. حتی در تبادلات دیپلماتیک نیز میزان توسعه‌یافتگی کشور‌ها در زمینه فناوری و تولیدات مبتنی بر دانش، تاثیر مهمی دارد. ایران طی سال‌های اخیر با تقویت بخش دانش‌بنیان خود تلاش کرده تا در مسیر توسعه‌یافتگی قدم برداشته و بتواند خود را به عنوان یکی از کشور‌های فعال در عرصه تولید مبتنی بر دانش معرفی کند. حاضر شدن بخش دانش‌بنیان در فعالیت‌های تجاری و صادرات خدمات فنی و مهندسی، نشان‌دهنده روند رو به رشد این بخش دارد. تنها مسئله، حضور در بازار‌های تجاری بین‌المللی‌ست که که باید دولت گامی جدی در این‌باره بردارد.