کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما برگزار شد/ ضرورت شناخت تاریخ سینما

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی موزه سینما، کارگاه پژوهشی «بررسی تاریخ سینما» همزمان با روز جهانی موزه در محل موزه سینما برگزار شد.

نمایش فیلم «گراند سینما» به کارگردانی حسن هدایت، آغازگر کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما بود و پس از آن حسن هدایت کارگردان این فیلم سینمایی، علیرضا خمسه بازیگر سینما، غلامرضا آذری مدرس دانشگاه در حوزه ارتباطات و سینما و آرش خوشخو منتقد سینما درباره فیلم «گراند سینما» و ضرورت شناخت تاریخ سینمای ایران صحبت کردند.

در ابتدای این نشست آرش خوشخو، منتقد سینما گفت که فیلم «گراند سینما» از معدود فیلم های سینمایی است که سعی در به تصویر کشیدن تاریخ معاصر ایران دارد.

هدایت: با مشاوره جمال امید طرح اولیه فیلم «گراند سینما» را نوشتم

این منتقد در ادامه بیان کرد: فیلم «گراند سینما» روایت تاریخی است که سیر مدرن شدن را بسیار سریع طی کرده است و سینما یکی از پیامدهای همین مدرنیته شدن در ایران بود که متاسفانه سند تصویری یا مکتوب از این تاریخ کم داریم. با توجه به نبود منابع قابل توجه تصویری در این حوزه است که در می یابیم کار فیلمسازانی چون حاتمی، هدایت و یا فتحی که با آثارشان تاریخ این کشور را به شکل جذابی به نمایش گذاشته اند، مهم است.

سپس حسن هدایت به چگونگی شکل گیری ایده ساخت فیلم «گراند سینما» اشاره کرد و گفت: داستان این فیلم سینمایی به سینماداری در ایران بر می گردد. سینما هم مانند هر صنعت هنر دیگری در بدو ورود به کشور با مخالفت ها و موافقت هایی روبه‌رو شد. بزرگ‌ترین دعواها بر سر بودن یا نبودن سینما، در دوره استبداد صغیر و حکومت محمدعلی شاه رخ داد و در همان زمان چد سینما به طور جدی در تهران شروع به کار کرد و رقابت های جدی میان سینماداران شکل گرفت. در دوره رضا شاه این رقابت ها به اوج خود رسید و حتی باعث قتل چند سینما دار و ربوده شدن اسباب و وسایل سینماها شد.

وی افزود: در آن زمان با مشاوره های جمال امید که همواره از تقطه نظرهای او استفاده کرده ام، طرح اولیه فیلم «گراند سینما» را نوشتم.

این کارگردان سینما در ادامه با بیان خاطره ای از زمان ساخت «گراند سینما» در دوران جنگ گفت: همزمان با شروع فیلمبرداری در تهران با موشک باران روبه‌رو شدیم و یک موشک هم به استودیو ما اصابت کرد. در آن دوران نیمی از جمعیت تهران از شهر بیرون رفته بودند و ما تنها گروه دیوانه و البته عاشقی بودیم که در تهران با آن شرایط فیلم می ساخت. جالب آنکه در آن روزهای بحرانی ما مشغول ساختن فیلمی طنز بودیم و بازیگرانی چون عزت الله انتظامی و اکبر عبدی با عشق به هنر بازی پای کار ایستادند.

آشنایی با تاریخ سینما یک ضرورت است

هدایت در بخش دیگری از صحبت های خود به ضرورت آشنایی فیلمسازان جوان با تاریخ سینما اشاره کرد و گفت: آشنایی و تحلیل فیلم های تاریخ سینما از آن حیث که ما را با پیشینه سینما آشنا و از تکرار مکررات جلوگیری می‌کند، حائز اهمیت است. بنابراین آشنایی با تاریخ سینما یک ضرورت است. با خواندن تاریخ سینما، سینماگران امروز می توانند با اندیشه های تصویری و دراماتیک فیلمسازان گذشته آشنا شوند و از تجربیات آنان به خوبی استفاده کنند و دیگر چرخ از نو اختراع نمی شود. این دانش باعث می شود فیلمسازان جوان از جهت آگاهی و شناخت نسبت به تاریخ غنی شوند و همین امر در مسیر فیلمسازی یاری رسان است.

این کارگردان بیان کرد: از آنجا که منابع پژوهشی در زمینه تاریخ سینما بسیار کم است و از چند برگ مکتوب هم بیشتر تجاوز نمی کند، در فیلمنامه «گراند سینما» تلاش کردیم تا به همان چند برگ روح دراماتیک ببخشیم و درعین حال به روح پژوهش هم وفادار باشیم.

آرش خوشخو در ادامه کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما، به اکران فیلم «گراند سینما» در سال 67 در جشنواره فیلم فجر اشاره کرد و گفت: اکران این فیلم سینمایی در کنار آثار با ارزشی از تاریخ سینمای ایران مانند «بایسیکل ران»، «شیرک»، «کشتی آنجلیکا» و ... نشان از غنای اندیشه است. فیلم های تاریخ سینما نشان می دهد ریشه های ما از کجا بوده است و پدران و نیاکان ما در گذشته به چه شکل زیست می کرده اند. و به نظرمن رمز موفقیت سریالی چون «شهرزاد» که این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده است، در همین ریشه داشتن ها است.

این منتقد افزود: سینما از دهه 30 به عنوان رسانه ای فراگیر بر تصورات و هویت پدران و مادرانمان تاثیر گذاشت و این تاثیر به مرور بیشتر و بیشتر شد. سینما تنها رسانه ای است که بعد از انقلاب همچنان مورد تایید قرار گرفت و حمایت های سازمان سینمایی و فارابی موجب شد سینما در سال های دهه 60 مورد توجه قرار گیرد.

جایگاه تاریخ در سینما و سینمای تاریخی مغفول مانده است

هدایت هم در تکمیل صحبت های منتقد جلسه گفت: سینمای دهه 60 می خواست نگاه تازه ای را تجربه کند. نگاهی که گرچه جا برای کار داشت اما بکر بود. جریان این سینما در سالهای بعد تغییر کرد و حرف‌های تکراری بسیاری بیان شد. ضمن اینکه فیلم های گیشه ای حرف اول را زدند و در ادامه فستیوال زدگی شروع شد.

وی افزود: با وجود همه مشکلات در دهه 60، مسئولان فرهنگی با دید بهتری به قضایا نگاه می کردند اما هرچه سال ها گذشت، نگاه ها متعصبانه تر شد و استقلال اندیشه به نوعی از دست رفت. در دوره ما سینما در قالب های مختلقی چون ماهواره و اینترنت و ... ظاهر شده و اگر امروز نجنبیم و تلاش خود را برای ارائه شکل صحیحی از سینما به کار نبندیم، زیر بهمنی از افکار تصویری که به سمت ما با سرعت سرازیر است، دفن می شویم.

غلامرضا آذری مدرس دانشگاه در حوزه ارتباطات و سینما از دیگر میهمانان دعوت شده در کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما بود. این مترجم و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی با تاکید بر مغفول ماندن تاریخ سینما در ایران گفت: بیشترین تحقیقات انجام شده در زمینه تاریخ سینمای ایران را مرهون همت و تلاش های جمال امید هستیم. جایگاه تاریخ در سینما و سینمای تاریخی در کشور ما مغفول است. حسن هدایت هم با برداشت ظریف و باریک بینانه ای که نسبت به تحقیقات امید داشته است، توانسته در این فیلم بسیار حرفه ای ظاهر شود و فیلمی بسازد که نه تنها در زمانه خود بلکه هنوز هم با اهمیت و دیدنی است.

فیلم «گراند سینما» یک نمونه آزمایشی برای تحقیقات دانشگاهی است

این محقق سینمایی درباره فیلم «گراند سینما» بیان کرد: این فیلم یک پایان نامه سینمایی و ارتباطاتی است و از این پس می توان به عنوان یک نمونه آزمایشی برای تحقیقات دانشگاهی از آن یاد کرد.

غلامرضا آذری در ادامه از دو اثر ساموئل خاچیکیان؛ کارگردان صاحب نام سینمای ایران به عنوان برگ برنده دهه 40 نام برد و گفت: خاچیکیان تنها کسی است که وقتی از دلهره و اضطراب در سینمای ایران صحبت می شود، باید از او نام ببریم و فکر می کنم دو فیلم «من هم گریه کردم» و «قصه شب یلدا» دو اثری هستند که نقطه عطف در کارنامه این فیلمساز محسوب می شوند و برگ برنده سینمای ایران در دهه 40 است. فیلم هایی که طبقات اجتماعی مختلف و نقش ارتباطات و تعامل انسانی را می توان به وضوح در آنها دید.

خوشخو در بخش دیگری از این کارگاه با اشاره به حضور علیرضا خمسه در سینمای طنز ایران گفت: سینمای کمدی امروز با رشته ای محکم به سینمای کمدی پیش از انقلاب و سنت روحوضی بر می گردد. تنها در دوره ای کوتاه، کمدی موقعیت داشتیم که سینما توانست خود را از قفس سنت های روحوضی بیرون بکشد و این تلاش در سال های دهه 60 و 70، تنها حاصل تجربیات و تحصیلات علیرضا خمسه در این حوزه بوده است.

«گراند سینما» سینمایی‌ترین سند انتخاب شده برای نمایش در روز جهانی موزه بود

خمسه بازیگر سینمای ایران در پایان کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما گفت: فیلم «گراند سینما» سینمایی‌ترین سندی است که برای نمایش در روز جهانی موزه می‌توانست انتخاب شود. به عنوان یک بازیگر طنز درباره چرایی انتخاب درونمایه طنز برای ساخت آثاری در این برهه از تاریخ، باید بگویم که مقاطعی از تاریخ ما به واسطه حضور شخصیت‌هایی کمیک شکل خاصی به خود گرفته است و لحن دیگری را برای به نمایش گذاشتن آنها نمی توان متصور شد.

خوشخو در پایان این جلسه بار دیگر یادآور شد: خوشحالیم که در روز جهانی موزه توانستیم فیلم «گراند سینما» که اثری قابل توجه درباره تاریخ سینما است را در موزه سینما ببینیم.

محمد حیدری مدیرعامل موزه سینما به عنوان میزبان در کارگاه پژوهشی بررسی تاریخ سینما حضور داشت و طبق برنامه ریزی انجام شده قرار است از این پس کارگاه های پژوهشی در حوزه های مختلف سینما در موزه سینما برگزار شود.