در شعر دفاع مقدس باید «باورمندی» بیش از «هنرمندی» باشد

 به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، شامگاه جمعه ۳۱ شهریورماه و همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس نشست ادبی «دفاع مقدس در ادب پارسی» با حضور شاعران و اهالی ادب حوزه‌ی ایران فرهنگی به مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی تبار به میزبانی گروه بین المللی هندیران برگزار شد.

در ابتدای نشست، رضا اسماعیلی شاعر و پژوهشگر در سخنانی تحت عنوان «از شعر دفاع مقدس تا شعر پایداری» بیان داشت: نسل امروز برای تولید آثار ادبی ارجمند و فاخر با موضوع دفاع مقدس، باید نه تنها تاریخ و فرهنگ دوران دفاع مقدس را بخواند، بلکه تنفس کند. نسل امروز باید حقانیت دفاع مقدس را باور داشته باشد. هر‌گونه ابهام و تشکیک در این موضوع کار را خراب می‌کند.

وی عنوان کرد: این خیلی مهم است که منِ شاعر یا نویسنده باور داشته باشم که جنگ ما از روی زیاده خواهی و کشورگشایی نبود و اینکه ما در برابر یک جنگ تحمیلی از خودمان دفاع کردیم. در این حوزه باید «باورمندی» ما بیش از «هنرمندی» ما باشد، یعنی هنگام نوشتن داستان یا‌گفتن شعر برای دفاع مقدس، فقط به موضوع فکر نکنیم، بلکه «موضع» هم داشته باشیم. در غیر این صورت یقین داشته باشید خروجی کار ارزشمند نخواهد بود.

اسماعیلی افزود: افول و کم رونقی شعر دفاع مقدس در سال‌های بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ امری بدیهی است. زیرا با خاموش شدن شعله‌های جنگ و برگشتن سربازان از جبهه‌های جنگ به خانه و کارخانه، دفاع مقدس به عنوان یک رخداد اجتماعی کم کم موضوعیت خود را از دست می‌دهد و مسائل دیگری که موضوع روز جامعه است ذهن و زبان شاعران را اشغال می‌کند. البته هر چند دوران دفاع مقدس تمام شده، ولی به اعتبار این که تبعات اجتماعی آن تا به امروز ادامه دارد، همچنان شاعرانی جنگ و دفاع مقدس را – به صورت غیرمستقیم - موضوع بعضی از اشعار خود قرار می‌دهند.

وی تصریح کرد: این مسئله نیز امری طبیعی است. یعنی تا زمانی که در جامعه ما یادگاران دوران دفاع مقدس (خانواده شهیدان، جانبازان، آزادگان) حضور دارند، شعر دفاع مقدس نیز به صورت غیر مستقیم و در جلوه‌هایی به روزتر به حیات خود ادامه می‌دهد.

این شاعر و منتقد ادبی عنوان کرد:  دیگر این که جریان شعر دفاع مقدس به حکم ضرورت، در متن و بطن جریان «شعر مقاومت و پایداری» به حیات خود ادامه داده است. با موضوعاتی مثل: مقاومت فلسطین و لبنان، یمن، مدافعان حرم و... یعنی به نوعی شعر دفاع مقدس پوست‌اندازی کرده و متناسب با مقتضیات زمان و زمانۀ ما افق دید خود را گسترش داده است.

وی گفت: نکته آخر این که با توجه به دور شدن از دوران دفاع مقدس، برای ادامه حیات شعر دفاع مقدس شاعران نسل امروز برای سرودن شعری تاثیرگذار در این حوزه باید ریاضت مطالعه و تحقیق را به جان بخرند. هم مطالعه کتابخانه‌ای و هم تحقیق میدانی. شاعر و نویسنده دفاع مقدس علاوه بر مطالعه کتاب‌های پژوهشی، باید از چهاردیواری خانه بیرون بزند، به میان مردم جنگ زده برود و از چشم آن‌ها به دنیا نگاه کند.

اسماعیلی اظهار کرد: باید با خانواده‌های داغدار شهدا، جانبازان و آزادگان حشر و نشر داشته باشد. باید از نزدیک مصائب یک جانباز و معلول دوران جنگ را هنگام تردد در شهر و عبور از خیابان ببیند. باید با فرزند شهیدی که هر روز زخم زبان همکلاسی‌هایش را در مدرسه تحمل می‌کند و در خلوت شب‌ها پنهانی گریه می‌کند لمس کند. باید با درد جانکاه همسر شهیدی که هر روز در کوچه و خیابان نگاه سنگین مردم را تحمل می‌کند، آشنا باشد. این‌ها چیز‌های خیلی خیلی مهمی است. بدون آشنایی با این دنیا نمی‌توان دست به قلم برد و در مورد بازماندگان زخمی دوران دفاع مقدس دست به خلق اثر زد. اگر هم بر فرض اثری تولید شود، از واقعیات به دور و محصول توهمات و تخیلات شاعر یا نویسنده خواهد بود. امیدوارم در عرصه ادبیات دفاع مقدس به این ظرایف و دقایق توجه داشته باشیم...

در ادامه، سید حکیم بینش شاعر افغانستانی از شعر مقاومت در افغانستان نیز گفت: مقاومت مردم افغانستان در اشعار شاعران بزرگ این کشور مانند خلیل ا... خلیلی بازتاب یافته است. او مشهور‌ترین و بزرگترین شاعر معاصر افغانستان است و در اشعاری که بعد از اشغال افغانستان سروده، به قیام و مبارزات مردم افغانستان و بیان درد ها، آوارگی‌ها و اثرات و جنگ پرداخته است. او هرچند که دیگر جوان نیست، ولی آرزوی جهاد دارد و در اشعارش مقاومت و رنج‌های مردم و ویرانی‌های کشورش بازتاب می‌یابد.

بینش افزود: جنس ادبیات و شعر مقاومت و پایداری از نوع جهاد، مبارزه، شهادت، ایثار و فداکاری است. اگر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و آغاز دفاع مقدس، شعر دفاع مقدس شناسنامۀ پایداری مردم ایران است، و شاعران زیادی حماسه‌هایی را که در سنگر‌ها و پشت سنگر‌ها اتفاق افتاده ستاش می‌کنند، شعر مقاومت افغانستان هم تذکرۀ پایداری مردم افغانستان است و تاریخ مبارزات و فداکاری‌های مردم آن مرز و بوم. نیاز به یادآوری است که پروندۀ شعر مقاومت افغانستان با پرداختن به رزمندگان فلسطین، یمن سوریه و عراق و بخصوص پرداختن به فاطمیون و شهدای‌ای فاطمیون در سوریه کامل می‌شود. ستایش از شاعران از رزمندگان و شهدا و ایثارگرانی که فرامرزی برای ارزش‌های انسانی و دینی مقاومت می‌کنند، شعر مقاومت را وارد جریان جدیدی کرده است.

در ادامه نشست  زیبا فلاحی شاعر و پژوهشگر بیان داشت: قلم «با» شمشیر به خاک جوهردار جانی دو باره داد. آن شد که عنوان جنگ با نشان‌های تازه به «دفاع مقدس» تبدیل شد. حسین فخری ها؛ آهنگران؛ اکبر شریعت (کربلا کربلا ما داریم میاییم و... ادبیات شفاهی جبهه و جنگ را سامان بخشیدند. پر فروش‌ترین کتابها، چون: مجموعه‌ی ۳۰ جلدی «لاله‌های نوجوان»؛ خط مقدم؛ مربع‌های قرمز؛ «خاک‌های نرم کوشک» که برخی به چاپ یکصد و هشتاد و پنجمین نوبت خود رسید؛ وقایع دفاع مقدس را به پوشش خط و قلم در آوردند.

فلاحی افزود: شعر انقلاب؛ فصل دیگری بر شاخه‌ی سبز اندیشه نشاند. زنده یاد قیصر امین پور سرود: فصل کشت و موسم برزیگریست. عاشقان این فصل، فصل دیگریست/ فصل داس خسته و خورجین سرخ. فصل تیغ لخت؛ فصل زین سرخ.
 وی گفت: رفته رفته عناصر شعر بر سمند صاعقه می‌نشیند و اوج دفاع از زبان انقلاب پس از زبان مشروط عهد مشروطه فرا می‌رسد: سمند صاعقه زین کن سواره باید رفت. به غرقه گاه خطر زین کناره باید رفت. (نصرالله مردانی). آهنگ و طنطنه‌ی کلام و لحن شعر دگرگون می‌شود. ریتم‌ها تند و درون مایه‌ها حماسی؛ وزن شعر کوتاه و پرتپش تقطیع می‌گردد: شیهه در شیهه اسب در میدان/ بال گسترده تا کرانه‌ی نور (حسین اسرافیلی) ادبیات دفاع مقدس تجربه‌ی جدیدی با خود به جهان آورد که تجلی گاه افکار؛ احساسات و تدین ملت ایران بود.

این محفل ادبی با حضور شاعرانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، عبدالرحیم سعیدی راد، سید مهدی طباطبایی، ایرج قنبری، سید مسعود علوی تبار، محمد شعاعی، محمد علی یوسفی، علیرضا حکمتی، مسلم اسدالله، نغمه مستشار نظامی، سیده فرشته حسینی، فاطمه نانی زاد، فاطمه ناظری، مریم فروزان کیا و مهسا ایمانی برگزار شد.