مغفول ماندن تحول بنیادین آموزش و پرورش/ سندی که نیازمند اجرایی‌سازی است
گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ از تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بیش از ۱۰ سال می‌گذرد. به‌رغم تأکید مکرّر رهبری، می‌شود گفت که تقریباً تمام یا بخش‌های زیادی از این سند اجرایی نشده است. سندی که قرار است در چشم‌انداز ۱۴۰۴ نظام آموزشی و تعلیم و تربیت کشور را متحوّل کند.
دغدغه‌های رهبری
سال‌ها بود که رهبر انقلاب نسبت به نظام آموزش و پرورش کشور ابراز نگرانی کرده بودند: «نظام آموزش و پرورش در کشور ما از تقلید از نظام‌هاى آموزش و پرورش غربى پدید آمده بود با همان شکل، همان محتوا، تقریباً با همان ترتیب؛ یک تحوّل اساسى لازم بود در فضاى آموزش و پرورش؛ چه از لحاظ قالب، چه از لحاظ محتوا. خُب، این فکر در خیلى‌ها بود در طول سال‌ها؛ به‌تدریج پُخته شد، به سند تحوّل انجامید. عرض نمی‌کنیم که این سند تحوّل، حدّ اعلاى خواسته‌هاست؛ نه، براى هر چیزى یک حدّ بالاترى هم متصوّر است... لکن فعلاً این سند تحوّل در اختیار ماست؛ این را باید جدّى گرفت.»
پس از دغدغه‌های رهبری در مورد زیرسازی تعلیم و تربیت، سند تحّول بنیادین در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید تا چراغی باشد برای پیاده‌سازی نظامی نوین در آموزش و پرورش کشور. در سند تحّول بنیادین آموزش و پرورش: تعالیم و آموزه‌ها براساس قرآن کریم، سنت پیامبر اکرم (ص) و حضرات اهل بیت (ع)، رهنمود‌های امام راحل، فرمان مقام معظم رهبری، سند چشم‌انداز بیست‌ساله، نقشه جامع علمی کشور و سیاست‌های کلی نظام آموزشی کشور، تدوین شده است.
محور‌های مهم سند تحول
در سند تحّول بنیادین آموزش و پرورش به علم نافع اشاره شده است. همچنین کرامت‌های انسانی در این سند دیده شده، به منافع فردی و اجتماعی در چارچوب منافع ملی توأمان اشاره شده است. وطن‌دوستی، صیانت از وحدت ملی، تقویت گرایش به زبان فارسی، مسئولیت‌پذیری همه‌جانبه و استمرار فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، از بخش‌های مهم سند تحول است. علاوه براین، مسئولیت‌پذیری همه‌جانبه، مشارکت اجتماعی و داشتن روحیه جمعی و مهارت‌های مورد نیاز جامعه، روحیه کارآفرینی، کسب شایستگی‌های عام حرفه‌ای و مهارتی و هنری زمینه‌ساز کار مولّد و بصیرت و تعالی در زمینه‌های گوناگون عبادی ـ اخلاقی، اعتقادی، سیاسی اجتماعی و فرهنگی ... از محور‌های مهم سند تحول آموزش و پرورش است.
«مدرسه» در سند تحول چگونه است؟
در چشم‌انداز سند تحّول بنیادین آموزش و پرورش برای مدرسه در افق ۱۴۰۴ آمده است: «مدرسه» به‌عنوان کانون تعلیم و تربیت، آینده‌پژوهی و پایش تحولات موثر بر تعلیم و تربیت معرفی شده و جامعیت، یکپارچگی و توجه متوازن به ساحت‌های تعلیم و تربیت، بخش‌های دیگری از ارزش‌های حاکم بر این سند ملی است.
مدرسه در افق ۱۴۰۴ باید، برخوردار از قدرت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در حوزه‌های عملیاتی در چارچوب سیاست‌های محلی، منطقه‌ای و ملی باشد و نیز باید برخوردار از بهره فناوری آموزشی در سطح معیار؛ با توجه به طیف منابع و رسانه‌های یادگیری (شبکه ملی اطلاعات) باشد. مدرسه طبق سند تحول، دارای ظرفیت تصمیم‌سازی برای نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، دارای پیوند مؤثر با موضوعات و مسائل جامعه در مقیاس محلی، منطقه‌ای و ملی خواهد بود.
راهکار‌های اجرایی سند تحّول
در سند تحّول برای راهکار‌های اجرایی سند هم تدبیر شده است؛ از جمله:
- تعمیم دوره پیش‌دبستانی به‌ویژه در مناطق محروم و نیازمند حتی‌الامکان با مشارکت بخش غیردولتی با تأکید بر آموزش‌های قرآنی و تربیت بدنی و اجتماعی
- اختصاص حداقل ۱۰ درصد و حداکثر ۲۰ درصد از برنامه‌های آموزشی به معرفی حرفه‌ها، هنر‌ها، جغرافیا و آیین و رسوم و شرایط اقلیمی و جغرافیایی استانها به‌ویژه مناطق روستایی و عشایری با رعایت استاندارد‌های ارتقای ۳۹ کیفیت و تقویت هویت اسلامی – ایرانی دانش‌آموزان در چارچوب ایجاد کارآمدی و تقویت هویت ملی
- طراحی و تدوین برنامه آموزشی متناسب با نیاز‌ها و نقش‌های دختران و پسران
- اضافه‌کردن درس مدیریت و سلوک مناسب خانواده به جدول برنامه درسی دوره متوسطه در تمام رشته‌ها و برای تمام دانش‌آموزان
ـ تهیه و تدوین محتوای آموزشی برای دانش‌آموزان به منظور آشنایی با ویژگی‌ها، نیاز‌ها و وظایف خانواده در چارچوب ارزش‌ها و معیار‌های اسلامی
- ایجاد شبکه‌ای از محیط‌های یادگیری مانند پژوهش‌سراها، اردوگاه‌ها، خانه‌های فرهنگ، کتابخانه‌های عمومی، نمایشگاه‌ها و موزه‌های تخصصی علوم و فناوری، مراکز کارآفرینی، ورزشگاه‌ها و سایر مراکز مشابه و برقراری تعامل اثربخش مدارس با این محیط‌ها، با رعایت اصل غنی‌سازی محیط مدرسه با همکاری سایر دستگاه‌ها
- نهادینه‌سازی و تقویت همکاری مدرسه با مراکز فرهنگی و علمی محله به‌ویژه مسجد و کانون‌های مذهبی و حوزه‌های علمیه و مشارکت فعال مدیران، معلمان و دانش‌آموزان در برنامه‌های مرتبط محله و نیز حضور نظام‌مند و اثربخش روحانیون توانمند و مبلغان مذهبی با تجربه در مدرسه
- مشارکت فعال آموزش و پرورش در مواجهه با نیاز‌های فوری و عمومی جامعه از قبیل شیوع بیماری‌های فراگیر، زلزله، رفع بی‌سوادی، حاکمیت قوانین و مقررات، حفظ و پاکیزگی محیط زیست، خدمت به محرومان، حرکت‌های خیرخواهانه مردمی و انقلاب از طریق برگزاری دوره‌ها، اردو‌های آموزشی و توجیهی برای آماده‌سازی مربیان و دانش‌آموزان
قرار بود با سند تحّول به کجا برسیم؟
قرار بود با سند تحّول به جایی برسیم تا در اهداف کلان تعلیم و تربیت، عدالت آموزشی در کشور محقق شود. انسان‌سازی صورت گیرد. دانش‌آموز موحّد، مؤمن و عدالت‌خواه، مهرورز، امیدوار و کارآفرین تربیت شود و مَخلص کلام اینکه، نظام تربیتی ایران با سند تحّول به جایی برسد تا در منطقه و جهان مقام نخست را از آنِ خود کند.
به‌روزرسانی و لزوم داشتن نقشه راه
اکنون برای اجرایی شدن سند تحول، همه چشم‌ها به وزارت آموزش و پرورش و شورای عالی آموزش و پرورش کشور دوخته شده است. درحالی‌که کاملاً بدیهی است داشتن انتظار از یک یا دو نهاد برای اجرایی شدن سند، اشتباهی فاحش است. مشخص است سند تحّول و اجرایی شدن آن نیازمند عزم ملی است و اگر قرار باشد منتظر اقدام وزارت آموزش و پرورش بمانیم، فقط باید منتظر ماند و نظاره‌گر بود تا مگر معجزه‌ای موجب اجرایی شدن سند تحّول شود.
رهبر انقلاب پیشتر در مورد اجرایی شدن سند تأکید کرده بودند: ... نخست باید سند تحوّل دائماً به‌روزرسانی بشود... دوم؛ برای اجرای سند تحوّل یک نقشه راه لازم است؛ این نقشه راه تا حالا تنظیم نشده... برای همین هم هست که از سند تحوّل در کفِ مدرسه خبری نیست.
سید محمد بطحایی، وزیر پیشین آموزش و پرورش چندی پیش در گفت‌وگویی گفت: سند تحول عملیاتی و اجرایی نخواهد شد، مگر آنکه ساختار اجرایی و استقرار سند، بازنگری شود.
وی اشاره کرد؛ امروز مخاطب اصلی سند تحّول وزارت آموزش و پرورش است؛ یعنی همه نگاه‌ها برای اجرای سند تحّول به وزیر و وزارت آموزش و پرورش است، درحالی‌که استقرار و اجرای سند تحّول، بسیار فراتر از وزارت آموزش و پرورش و حتی دولت است.
سندی که محتوای آن، دست‌نخورده باقی ماند/ چاره کار در زمان‌بندی و شاخص پیشرفت
بدون شک، پیاده‌سازی سند تحول نیازمند برنامه و استراتژی است. قانونگذار ظاهراً برای پیاده‌سازی سند یا فکری نکرده است و یا برنامه‌ای برای آن نداشته و ندارد. نشانه این بی‌برنامگی در اجرا هم، ده سالی است که از تصویب سند تحّول می‌گذرد. سندی که تقریباً تمام محتوای آن، دست‌نخورده باقی ماند.
رهبر فرزانه انقلاب چاره کار سند تحّول را اجرا شدن این برنامه دانستند و فرموده بودند: برنامه جامع [اجرایی سند تحّول] بایستی همه هدف‌های عملیّاتی را شامل بشود، متقن باشد، دارای زمان‌بندی باشد؛ یعنی دو چیز مهم در این برنامه جامع، لازم است: یکی زمان‌بندی، یکی شاخص پیشرفت. هم زمان‌بندی کنید، هم شاخص‌هایی وجود داشته باشد که بتوان معلوم کرد که چقدر این برنامه پیش رفته است.
انتهای پیام/