نگاهی به فرصت‌ها و چالش‌های «بازی‌سازی» در ایران/ کجای جهان ایستاده‌ایم؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ گیمر‌های ایرانی به‌طور متوسط در روز ۹۳ دقیقه از وقت خود را صرف بازی‌های رایانه‌ای می‌کنند. اگر سرانه مصرف را نسبت به کل جمعیت در نظر بگیریم هر ایرانی ۳۵ دقیقه در روز بازی دیجیتال انجام می‌دهد.

این آمار نشان می‌دهد که بازی‌های رایانه‌ای در ایران طرافداران بسیاری دارد و میلیون‌ها نفر در کشور ساعات متفاوتی از روز خود را به بازی با رایانه یا تلفن همراه خود می‌پردازند. بدون شک گسترش گوشی‌های هوشمند و توسعه روزافزون اپلیکیشن‌های هماهنگ با سیستم عامل اندروید و «آی‌اواس» (iOS) نقش پررنگی در افزایش کمی و کیفی گیمر‌های ایرانی داشته است.  

ساخت بازی‌های رایانه‌ای در ایران از ظرفیت بی‌نظیر گیمر‌های علاقه‌مند و برنامه‌نویسان با استعداد برخوردار است. بازی‌های رایانه‌ای در عصر دیجیتال، جایگاه ویژه‌ای داشته و در هر لحظه میلیون‌ها گیمر در سراسر دنیا با استفاده از دستگاه‌های مختلف به صورت آنلاین یا آفلاین مشغول بازی هستند.

اهمیت صنعت بازی‌سازی به حدی است که کارشناسان از بازی‌های رایانه‌ای به‌عنوان ابزار جنگ نرم و تهاجم فرهنگی یاد می‌کنند

چرا صنعت بازی در ایران اهمیت دارد؟

اهمیت صنعت بازی‌سازی به حدی است که کارشناسان از بازی‌های رایانه‌ای به‌عنوان ابزار جنگ نرم و تهاجم فرهنگی یاد می‌کنند. سال‌هاست بزرگ‌ترین شرکت‌های بازی‌سازی در غرب می‌کوشند اهداف سیاسی و فرهنگی نظام‌های سلطه‌گر را با فریب کودکان و نوجونان از طریق سرگرمی محقق کنند.

امروزه انواع بازی‌های رایانه‌ای به‌ویژه بازی‌های هماهنگ با سیستم عامل‌های گوشی‌های هوشمند به‌راحتی در دسترس گیمرها در سنین مختلف قرار دارد. اکثر بازی‌های غربی هیچ قرابت معنایی با فرهنگ ایرانی-اسلامی ندارند و تصاویری که در این برنامه‌های به ظاهر سرگرم‌کننده نمایش داده می‌شود، آسیب زیادی به روان گیمرهای خردسال وارد می‌کند.

با این وجود، تولید محتوای مناسب در صنعت بازی‌سازی برای کاربران ایرانی بسیار مهم است. این صنعت باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. نیاز است که به فکر نسل آینده کشور باشیم و برای آموزش و آینده شغلی آن‌ها فکری کنیم. اگر برای سرگرم کردن نسل جوان با محتوای بومی و فرهنگی اقدامی نشود با محتوا‌های غربی بمباران می‌شویم و فرهنگ هزارساله ایرانی نابود شده و به فراموشی سپرده می‌شود.

۶۵ درصد از جمعیت گیمر‌ها را مردان تشکیل می‌دهند

طبق اطلاعات منتشرشده در پژوهش‌های بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بیش از ۳۵ میلیون گیمر در ایران وجود دارد که از این تعداد ۲۹ میلیون نفر با گوشی‌های هوشمند و ۶ میلیون نفر با رایانه بازی‌های مورد علاقه خود را انجام می‌دهند. پسران ایرانی نسبت به دختران تمایل بیشتری به انجام بازی‌های رایانه‌ای دارند. از همین رو ۶۵ درصد گیمر‌های موبایلی را مردان و ۳۵ درصد آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهد. در مورد بازیکنانی که از رایانه برای بازی استفاده می‌کنند نیز سهم مردان ۸۵ درصد از زنان ۱۵ درصد  بیشتر است. به طور متوسط هر گیمر ایرانی حداقل یک ساعت در هفته با انواع دستگاه‌ها بازی می‌کنند.

در میان تمامی گروه‌های سنی که با گوشی هوشمند بازی می‌کنند، جوانان بیشترین تمایل را به بازی داشته و این دسته از گیمر‌ها بیش از ۵۵ درصد کل بازیکنان ایرانی را تشکیل می‌دهد. در چنین شرایطی گیمر‌های ایرانی از دستگاه‌های متولی امر در این حوزه مانند بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انتظار دارند زیرساخت‌های مناسب را برای آن‌ها فراهم کرده و از تولید بازی‌های رایانه‌ای بومی بیش از گذشته حمایت کنند.

گردش مالی صنعت بازی در ایران و جهان

گردش مالی صنعت بازی ایران حدود ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان است. ضمن اینکه گردش مالی صنعت بازی در سطح جهان، ۱۵۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود. همچنین فروش بازی‌ها در سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و با رشد حدود ۴۸ درصدی در تعداد کاربر روبه‌رو بوده است.

سالانه مبالغ بسیار زیادی سرمایه برای خرید بازی‌های رایانه‌ای در کشور صرف می‌شود. در سال ۱۳۹۸ بیش از ۱۳۱ میلیارد تومان برای خرید بازی‌های رایانه‌ای هزینه شده و تنها ۲۱ میلیارد سهم بازی‌های ایرانی بوده است. قطعاً این آمار در دوران شیوع بیماری کرونا و استقبال بیشتر مردم از بازی‌های رایانه‌ای افزایش چشمگیری داشته است و بازی‌سازان ایرانی می‌توانند سهم خود را از این بازار میلیارد دلاری افزایش دهند.

چالش‌های صنعت بازی در ایران/ از نبود قانون کپی‌رایت تا کمبود نیروی انسانی

بازی‌سازان و تولیدکنندگان اکثراً محتوا با دو چالش و دغدغه اصلی روبه‌رو می‌شوند؛ نبود قانون کپی‌رایت و نبود پخش‌کننده‌ای که بازی‌ها را پخش جهانی کند. وقتی کپی‌رایت رعایت نمی‌شود، بازی که به بازار ارائه می‌شود به‌سرعت از آن کپی‌برداری شده و این به ضرر بازی‌سازی است که برای این ایده و طرح زحمت کشیده و آن را با وجود موانع بسیاری که بر سر راهش وجود داشته، راهی بازار کرده است؛ اگر قانون کپی‌رایت جدی گرفته شود، بازی‌ساز و تولیدکننده با خیال راحت به تولید بازی می‌پردازند. از طرفی ارائه بازی‌های رایانه‌ای ایرانی به خارج از مرز‌های ایران، ارزآوری خوبی را برای کشور به دنبال خواهد داشت.

در بُعد تولید بیشترین چالش، کمبود نیروی انسانی است. شرایط اقتصادی کشور برای پیشرفت این صنعت مناسب نیست. با وجود این شرایط اگر به نیروی کار متخصص بها داده شود، فعالیت خوبی را خواهند داشت.

اقتصاد خوبی برای بازی‌های رایانه‌ای در کشور حکمفرما نیست. گردش مالی کل بازی‌های رایانه‌ای سال گذشته ۲۵۰ میلیارد دلار بوده که عدد بسیار بالایی است که حتی از درآمد سینما و موسیقی هم بیشتر است. به‌طور کلی کمبود نیروی متخصص، تحریم خارجی، عدم حمایت مناسب در کشور و فرهنگ پایین سرمایه‌گذاری در این حوزه، محدودیت در تامین سخت‌افزار‌های توسعه بازی به علت گران‌قیمت و کمیاب بودن آن‌ها موانعی هستند که یک بازی‌ساز با آن روبه‌رو می‌شود.

مظلومیت صنعت بازی در جذب سرمایه‌گذار

طرح و ایده داریم؛ اما به دلیل مسائل مالی نمی‌توانیم آن‌طور که باید در این زمینه پیش برویم. نبود سرمایه‌گذار معضل بزرگی شده است، صنعت سینما سرمایه‌گذارانی دارد که به یاری این صنعت می‌شتابند؛ اما صنعت بازی‌سازی متاسفانه به این گونه در ایران جا نیفتاده و می‌شود گفت صنعت بازی‌سازی در جذب سرمایه‌گذار مظلوم واقع شده است.

با این وجود، ساخت بازی با الهام از شخصیت‌های داستا‌نی‌مان اکثراً به مرحله ارائه نمی‌رسند و نیمه راه رها می‌شوند. بازی‌سازان با هزینه خودشان بازی تولید می‌کنند و آن‌ها تا حدی می‌توانند از پس هزینه‌ها بربیایند و پروژه‌ها را پیش ببرند.  

نظام رده‌بندی سنی؛ فریادرسی برای کودکان

بحث رده‌بندی سنی و بررسی محتواهای آسیب‌رسان بازی‌های رایانه‌ای منحصر به ایران نیست و در کشورهای پیشتاز صنعت بازی نیز به این مسئله پرداخته شده است. در نظام‌های رده‌بندی سنی، موضوع بازی‌ها تقسیم‌بندی می‌شود. متولیان سیاست‌گذاری در هر کشوری به تناسب فرهنگ و ارزش‌های بومی نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای منحصربه‌فرد طراحی کرده‌اند.

در ابتدای طراحی نظام رده‌بندی سنی بازی‌های دیجیتال توجه مردم به اهمیت این نظام کم بود؛ اما خوشبختانه طبق آخرین پیمایش بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای روند بی‌توجهی به نظام رده‌بندی بازی‌ها در کشور کاهش پیدا کرده و اکنون ۷۸ درصد از گیمرها به نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای توجه دارند.

چنین ویژگی‌هایی سبب شده که بازی‌های رایانه‌ای تأثیر عمیقی بر ذهن کودکان و نوجوانان گذاشته و نوعی اعتیاد به حضور مدام در فضایی غیرواقعی را در آن‌ها ایجاد کند. از همین رو کارشناسان به والدین توصیه می‌کنند با ایجاد سرگرمی‌های متنوع از وابستگی کودکان به بازی‌های رایانه‌ای جلوگیری کنند.

بازی‌های رایانه‌ای در عصر دیجیتال جایگاه ویژه‌ای داشته و در هر لحظه میلیون‌ها گیمر با دستگاه‌های مختلف مشغول بازی هستند

دغدغه‌ جابه‌جایی پول برای فعالیت‌های برون‌مرزی

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در خصوص فعالیت برون‌مرزی، قرارداد بستن با شرکت‌های خارج از کشور است. هر شرکتی هنگام عقد قرارداد باید پشتوانه‌ای قوی داشته باشد. این پشتوانه تضمین می‌کند طرف‌های قرارداد پولشان را دریافت می‌کنند و اگر هم مشکلی پیش بیاید، پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد. برای فعالیت در سطح بین‌المللی باید زیرساخت‌های اولیه فراهم شود.

همچنین چالش دیگر، شیوه جابه‌جایی پول است. در قدم اول باید حساب بین‌المللی داشته باشید و هنگام عقد قرارداد باید مالیات به آن کشور پرداخت کنید. ما مشکلی با پرداخت مالیات به کشور خودمان نداریم. اما اگر بابت هر قرارداد در کشورهای مختلف مالیات بدهیم عملاً توجیح اقتصادی نخواهد داشت.

کلام پایانی

با توجه به مواردی که در این گزارش ذکر شد، لازم است با برنامه‌ریزی و ارائه حمایت‌های مادی و معنوی به صنعت مهم بازی‌سازی توجه ویژه‌ای شود. شرکت‌های فعال در حوزه بازی‌ نیز باید با تربیت نیروی انسانی توانمند، گام مؤثری در این زمینه بردارند.

 لزوم برگزاری نمایشگاه‌هایی در حوزه بازی‌سازی می‌تواند کمک بزرگی برای فعالان این حوزه باشد و دستاوردهای جدید آن‌ها در معرض نمایش علاقه‌مندان و گیمرهای ایرانی قرار گیرد. ایران دارای ظرفیت و استعدادهای خوبی در زمینه بازی‌ است و بازی‌سازان موفقی در این صنعت هستند که با ایجاد بستر مناسب باید به ادامه فعالیت آن‌ها کمک کرد. با بهره از توانایی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان شاهد توسعه صنعت بازی در کشورمان باشیم.