چرا وام اربعین به متقاضیان شبهه دارد؟

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، بانک مرکزی امسال اختیار پرداخت وام اربعین را به بانک‌ها واگذار کرده است. با این حال، تاکنون تنها یک بانک عامل برای اعطای این تسهیلات اعلام آمادگی کرده است.

متقاضیان این وام باید حساب ویژه این طرح را افتتاح کنند و پس از تودیع دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در این حساب، می‌توانند ۱۰ میلیون تومان وام بگیرند.

نرخ سود این تسهیلات بر اساس نرخ مصوب و اعلامی شورای پول و اعتبار بوده و دوره بازپرداخت این وام ۶ ماهه است. همچنین مبلغ تودیع شده در حساب ویژه طرح باید تا زمان تسویه تسهیلات و بدهی در حساب باقی بماند. این مبلغ پس از تسویه کامل تسهیلات به وام‌گیرنده برگردانده می‌شود.

گفتنی است که متقاضیان دریافت این وام باید در زمان انعقاد قرارداد با بانک، فاقد بدهی غیرجاری و چک برگشتی باشند.منتقدان به شیوه پرداخت تسهیلات اربعین پرسش‌ها و ابهام‌هایی دارند. آن‌ها می‌گویند آیا پرداخت تسهیلات با سود ۲۳ درصد برای انجام فریضه زیارت شبهه فقهی دارد؟ مسدودسازی دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان از نظر قانونی صحیح و تأیید شده است؟

سیدمجید میراحمدی: وزیر اقتصاد به وام اربعین ورود کند

سیدمجید میراحمدی، رئیس ستاد مرکزی اربعین می‌گوید: پرداخت وام به زائران اربعین بدون هماهنگی با ستاد مرکزی اربعین توسط یکی ازبانک‌ها اعلام و منجر به انتقاداتی شده است. از وزیر اقتصاد و دارایی می‌خواهیم که به این مسأله ورود کند.

یکی از بانک‌ها در روز‌های گذشته با تبلیغات مختلف از اعطای وام اربعین خبر داده است و حتی زمان ثبت‌نام و افتتاح حساب برای دریافت این وام که در روز‌های گذشته به پایان رسید، از سوی این بانک مجدد تمدید شد.

بسیاری از مردم نسبت به نحوه پرداخت این وام و سود آن گلایه داشته‌اند؛ تا جایی که حتی این موضوع را به ستاد مرکزی اربعین متصل کرده و تبلیغاتی درباره ثبت‌نام نکردن در سامانه سماح هم می‌کنند. در حالی که این وام از سوی ستاد مرکزی اربعین تعیین و تصویب نشده است.

البته دبیر شورای فقهی بانک مرکزی درباره اعطای وام اربعین از سوی یکی از بانک‌ها گفته است: ورود شبکه بانکی به تأمین مالی سفر اربعین اقدام ارزشمندی است که باید مورد تقدیر قرار گیرد. وام پرداختی برای سفر اربعین تحت عقد قرض نیست، بلکه در قالب عقد مرابحه است.

مجید مرادی: وام اربعین مرابحه است و اشکال شرعی ندارد

مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی می‌گوید: وام اربعین امسال ۱۰ میلیون تومان و از نوع مرابحه بوده و چون قابلیت خرید نقدی و فروش نسیه را دارد، نمی‌توان به آن ایراد فقهی گرفت، اما تودیع دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برخلاف مقررات بانک مرکزی است.

جواد عبادی:‌ وام اربعین اشکالات شرعی دارد

جواد عبادی، کارشناس امور فقهی بانکی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی آنا اظهار کرد:‌ دو شبهه بر این تسهیلات وارد است شبهه اول قرض به شرط زیاده بودن آن است؛ یعنی آنکه وقتی سپرده‌گذار مبلغی را به بانک می‌سپرد این شبهه وجود دارد که قرض به شرط تسهیلات است که از نظر شرعی دچار مشکل است، اما خیلی این اشکال وارد نیست و علت آن نیز این است که تسهیلاتی که بانک عامل پرداخت می‌کند مرابحه است و این بانک است که می‌گوید تسهیلات می‌دهم به شرط قرض.

سود ۶۸۱ هزار تومانی تسهیلات اربعین

کارشناس امور فقهی بانکی تصریح کرد: تسهیلات اربعین ۱۰ میلیون تومان با نرخ ۲۳ درصد است که سود ۶ ماهه آن ۶۸۱ هزار تومان تعیین شده و در پایان قسط ششم متقاضی ۱۰ میلیون و ۶۸۱ هزار تومان به بانک برمی‌گرداند.

عنوانی سوری برای تسهیلات مرابحه بانکی

وی افزود: اگر دریافت سود طی یک قرارداد شرعی نباشد بانک ۱۰ میلیون تومان قرض و ۶۸۱ هزار تومان ربا داده است. برای اینکه دریافت این میزان سود جنبه ربا نداشته باشد عنوان تسهیلات مرابحه برای این وام در نظر گرفته شده است، اما توضیحی به مردم داده نشده و امکان دارد نام آن سوری باشد.

حدود ۹۰ درصد از عقود مرابحه در سیستم بانکی سوری است

کارشناس امور فقهی بانکی تصریح کرد: حدود ۹۰ درصد از عقود مرابحه در سیستم بانکی سوری است به معنای اینکه نام قرارداد مرابحه است، اما به محتوای قرارداد عمل نمی‌شود. مقتضای قرارداد که اگر زائران به آن عمل کنند پرداخت سود آن‌ها شرعی است عبارت است از اینکه بانک کالا یا خدمات زائر را با این تسهیلات خریداری و با احتساب سود به مبلغ ۱۰ میلیون و ۶۸۱ هزار تومان به زائر پرداخت می‌کند.

وی افزود: اقساط ماهانه جمعا در ۶ قسط توسط بانک به زائر فروخته می‌شود. بانک باید کالا یا کالا‌هایی را به مبلغ ۱۰ میلیون تومان خریداری کند و چون به صورت نسیه است، پرداخت سود بلامانع است تا اینجای کار دریافت سود بی‌اشکال است. اما اشکال کار در این است که عملیات خرید را بانک انجام نمی‌دهد بلکه خرید را به زائر می‌سپرد و او را وکیل خرید می‌کند.

کارشناس امور فقهی بانکی تصریح کرد: اگر بانک وام را به متقاضی بدهد، اما او به جای خرید سفر آن را صرف پرداخت دیون خود کند یا قبلا کالایی خریده و این وام را صرف پرداخت آن کند یا در بانک قرار داده و سودش را دریافت کند در این صورت است که اشکال شرعی به آن وجود دارد.

پرداخت سود به بانک پیش از رسیدن اقساط دارای اشکال شرعی است

وی افزود: اگر زائر تا پیش از رسیدن زمان پرداخت قسط اول به بانک کالایی خریداری نکرده باشد از این منظر پرداخت سود اولین قسط از نظر شرعی دارای اشکال است. انتظار این است که بانک‌ها وقتی تسهیلاتی را پرداخت می‌کنند آموزش‌های آن را نیز به مشتریان ارایه دهند.

شایسته نیست بانک عامل از جریان اربعین سوءاستفاده کند

عبادی خاطرنشان کرد: بانک عامل یک بانک دولتی است و شایسته نیست که از جریان اربعین سوءاستفاده کند و بالاترین نرخ سود در نظام بانکی که ۲۳ درصد است را بر این تسهیلات اعمال کند. اگر چه نرخ سود ۶۸۱ هزار تومان رقم بالایی به نظر نمی‌رسد، اما با محاسبات بانکی ۲۳ درصد بالاترین نرخ سود ابلاغی بانک مرکزی است.

سود ۲۷ درصدی تسهیلات اربعین

عبادی ادامه داد:‌ از سوی دیگر اگر الزام به افتتاح حساب ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ملغی نشده باشد و قرار باشد این مبلغ را دریافت و سودی هم به آن پرداخت نکنند در این صورت جمع سودی که بانک از محل تسهیلات ۲۳ درصدی و سپرده که ۱۴ درصد است تسهیلات برای زائر ۲۷ درصد تمام خواهد شد.

کارشناس امور فقهی بانکی تصریح کرد: در اذهان عمومی مردم نگاه بدی نسبت به این تسهیلات به وجود آمده است. اگرچه صحبت‌هایی درباره عدم الزام افتتاح حساب ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی و مسدودی آن تا پایان پرداخت اقساط تسهیلات اربعین مطرح شده، اما تاکنون چیزی به بانک‌ها ابلاغ نشده است.

عبادی عنوان کرد: این انتظار وجود داشت که بانک عامل به عنوان یک بانک دولتی کمکی در پرداخت تسهیلات اربعین داشته باشد، اما سودی که آن‌ها دریافت می‌کنند بالاترین نرخ سود در سیستم بانکی است.

حسین میثمی: وام اربعین در قالب عقد مرابحه که از عقود بانکداری بدون ربا است پرداخت می‌شود

حسین میثمی سخنگوی شورای فقهی بانک مرکزی می‌گوید برخی مسائل و ابهاماتی مطرح کردند درباره اینکه این تسهیلات قرض است، یعنی بانک‌ها ۱۰ میلیون تومان به متقاضیان قرض می‌دهند به شرط اینکه ۲.۵ میلیون تومان قرض اتفاق بیفتد و اگر قرض به شرط قرض باشد با شبهه ربا همراه است. اما اساساً چنین چیزی نیست و این تسهیلات در قالب حقوقی مرابحه پرداخت می‌شود که جزو عقودی است که در بانکداری بدون ربا مورد تأیید است و در فقه اسلامی نیز مورد تأیید قرار گرفته است؛ بنابراین شبهه قرض به شرط قرض و ربا وجود ندارد، چون عقد پایه مورد استفاده مرابحه است.

آیت‌الله مکارم شیرازی: زائربه وکالت از بانک جنسی مثل ارز بخرد اشکالی ندارد

آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به وام اربعین، آورده است: «در صورتی که بانک مبلغی وام به زائر بدهد که زائر به وکالت از بانک جنسی مثل ارز به صورت نقد بخرد سپس همان جنس را به وکالت از بانک به صورت اقساط و با قیمت بیشتر به خودش بفروشد و این کار به صورت جدی باشد اشکالی ندارد، ولی به یقین سود ۲۳ درصد عادلانه نیست.»

وام اربعین امسال با سال گذشته چه تفاوت‌هایی دارد؟

طبق سنوات گذشته زائران اربعین امسال هم می‌توانند وام اربعین دریافت کنند، اما با تفاوت‌هایی؛ در سال‌های قبل آن‌هایی که متقاضی دریافت وام اربعین بودند با اعلام وزارت اقتصاد به سامانه سماح مراجعه می‌کردند و از تسهیلات پنج میلیون تومانی اربعین برخوردار می‌شدند، ولی امسال دولت و بانک مرکزی تصمیمی برای اینکه خودشان این وام را پرداخت کنند ندارند و این موضوع را به بانک‌ها واگذار کرده‌اند.