برای رفع مشکلات آموزشی باید اسناد آموزش عالی و آموزش و پرورش ادغام شوند

ابراهیم صالحی‌عمران، رئیس انجمن آموزش عالی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، با بیان اینکه هیچ نهادی ارزشمندتر از نهاد آموزشی برای یک کشور نیست، اظهار کرد: نقش دانشگاه در تربیت نیروی انسانی بی‌نظیر است و مهم‌ترین سرمایه هر کشوری مهارت و دانش و نگرش‌های انسانی است. 

وی افزود: باید روی نیروی انسانی سرمایه‌گذاری کرد تا تحول و نوآوری را در آموزش عالی شاهد باشیم. 

صالحی‌عمران درباره مطرح کردن اصطلاح پیوست اشتغال از سوی وزارت علوم گفت: مطرح کردن پیوست اشتغال نشان‌دهنده اهمیت داشتن بازار کار دانشجوست، اما تنها این موضوع کافی نیست. تاریخچه رشته‌ها نشان می‌دهد که یک دانشگاه ۵۰ سال در پذیرش دانشجو فعال بوده است، در صورتی که اگر این رشته‌ها جایگاهی در بازار کار و اجتماع ندارند، باید محو شوند. 

حل مشکل بیکاری در گرو بازنگری دروس

وی ادامه داد: زمانی که مدل توسعه مناسب روی تغییر و تحول رشته‌ها نداشته باشیم، نمی‌توانیم مشکلات را حل کنیم. در پیوست اشتغال مهارت‌های اشتغال‌پذیری ذکر شده است. جدیدا در وزارت علوم مد شده است که می‌گویند هر دانشجو باید یک مهارت داشته باشد که این موضوع خوب است، اما مشکل اصلی در به‌روز نکردن سرفصل‌های دروس دانشگاهی است، باید اصلاح و بازنگری دروس به صورت مداوم انجام شود تا مشکل بیکاری را حل کنیم. 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران با بیان اینکه کارفرمایان و صاحبان صنایع هیچ جایگاهی در زمینه ارزشیابی و سیستم‌های آموزش عالی کشور ندارند، تاکید کرد: خیلی از کشور‌های پیشرفته دنیا اعتبار بخشی سیستم‌های آموزشی خود را به خارج از سیستم‌های آموزشی می‌سپارند تا اثرات و پیامد‌های دانشگاه‌ها اعتبارسنجی شوند؛ بنابراین اگر در ایران هم در این مسیر قدم برداریم حتما آموزش عالی کشور دچار تحولات مثبتی می‌شود. 

صالحی‌عمران درباره لزوم توجه به هدایت تحصیلی مناسب در بحث آموزش عالی گفت: اگر وزارت علوم عزم جدی در زمینه توزیع متوازن استعداد‌ها دارد، باید کار پایه‌ای را با همکاری وزارت آموزش و پرورش انجام دهد و برنامه‌ریزان این دو وزارتخانه باید برای حل مشکلات در کنار یکدیگر بنشیند، اما تا به حال چنین موضوعی را شاهد نبوده‌ایم؛ چرا‌که خروجی‌های آموزش و پرورش خروجی آموزش عالی قلمداد می‌شوند و زمانی که در آموزش و پرورش کشور هدایت دانش‌آموزان و شناسایی استعداد‌های عام و خاص صورت نمی‌گیرد و فرهنگ ارزش حاکم بر مدارس متأثر از رشته‌های خاص نیست یک‌دفعه با حجم عظیمی از دانش آموزان داوطلب در رشته‌های تجربی مواجهه می‌شویم.

 نابودی ریشه مشکلات اساسی کشور با تکمیل نقشه جامع علمی 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران بیان کرد: خروجی برخی از داوطلبان کنکور ریاضی و فیزیک و علوم انسانی و هنر مناسب نیست، در صورتی که وزارت علوم باید با همکاری سایر دستگاه‌ها مشوق‌هایی را در رشته‌های علوم پایه جهت تحول در برنامه‌ها ایجاد کند، اما همکاری خیلی مستقیم و تنگاتنگ بین برنامه‌ریزان آموزش عالی و آموزش و پرورش وجود ندارد و حتی در این زمینه اسنادی مانند نقشه جامع علمی کشور و سند تحول آموزش و پرورش به صورت جداگانه نوشته می‌شوند در صورتی که اگر جامع و کامل شوند، می‌توانند ریشه مشکلات اساسی را نابود کنند.

صالحی‌عمران با اشاره به تأثیر آموزش‌های مهارتی بر ایجاد اشتغال و کسب‌وکار‌های نوین و کارآفرینی اظهار کرد: آموزش‌های مهارتی به شرطی که استاندارد ارائه شوند باعث حل بیکاری می‌شوند، منظور از استاندارد بودن این است که مبتنی بر اطلاعات بازار کار باشند، آموزش مهارتی بدون توجه به بازار کار نمی‌تواند آموزش درستی را فراهم کند و این موضوع یکی از ملاک‌های توسعه کشورهاست، در صورتی که هم اکنون این اطلاعات بازار کار را در دست نداریم. 

 آموزش باید در محیط واقعی بازار کار صورت بگیرد

وی تأکید کرد: زمانی که رشته‌ای متناسب با اطلاعات بازار کار تدوین شود، باید سرفصل‌های آن را به شیوه دقیق بازنگری و اصلاح کرد. سرفصلی که برای آموزش مهارتی نوشته می‌شود باید مبتنی بر شایستگی باشد و نوع سرفصل‌ها و برنامه درسی متفاوت از بحث‌های دانشگاهی و نظری است. آموزش باید در محیط واقعی بازار کار صورت بگیرد. 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران ادامه داد: برای اینکه کشور‌های دنیا بتوانند آموزش را در محیط واقعی کار ایجاد کنند، مدل آموزش دوگانه را مبنا قرار داده‌اند و موفق هم عمل کرده‌اند، یعنی نیمی از دروس را در دانشگاه‌ها آموزش می‌بینند و مابقی را در صنعت و نهاد‌های علمی می‌خوانند که این استاندارد هم اکنون در جامعه دانشگاهی ایران وجود ندارد، همچنین یکی دیگر از برنامه‌های ما باید راه اندازی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های عملی باشد و در کنار تمام این‌ها به استاد کار و مربی مهارتی جهت راهنما و الگوی هنرجو نیاز داریم. 

صالحی‌عمران با بیان اینکه ماهیت نصف دروس دانشگاهی باید مهارت‌محوری باشد، تاکید کرد: ارزشیابی آموزش مهارتی خیلی مهم است؛ چرا که بسیاری از این ارزشیابی‌های مهارتی توسط نهاد‌های بیرونی صورت می‌گیرد و در کارگاه‌های واقعی آزموده می‌شوند، یعنی صلاحیت حرفه‌ای خود را به همراه دارد و اگر این الزامات را حل کنیم، آموزش مهارتی به راحتی مشکلات اشتغال را حل می‌کند. 

احکام آموزشی خوبی در برنامه هفتم توسعه تدوین شد 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران با اشاره به ارزیابی برنامه هفتم توسعه در حوزه آموزشی اظهار کرد: احکام خوبی در بعد آموزش‌های مهارتی در برنامه هفتم توسعه تدوین شد که به ارتقای آموزش‌های مهارتی کمک می‌کند، اما در مقابل جای مباحثی مانند مسئولیت پذیرش اشتغال دانشگاه‌ها، آمایش آموزش مهارتی و ساماندهی آموزش‌های مهارتی خالی است. 

صالحی‌عمران ادامه داد: در کشور ما آموزش‌های مهارتی توسط نهاد‌های مختلفی ارائه می‌شوند که هیچ کدام با یکدیگر ارتباطی ندارند و در موازات هم کار می‌کنند. 

وی گفت: تدوین فناوری‌های سطوح متوسط و پایین در برنامه هفتم توسعه باید نگاشته می‌شد؛ چراکه می‌توانست به عنوان بخشی از مسئولیت دانشگاه‌های مهارتی آموزش عالی قرار بگیرد. 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران بیان کرد: سرمایه‌گذاری و بودجه و هدایت مناسب در فعالیت‌های پژوهشی جزوی از وظایف دانشگاه‌هاست و نباید تنها به آموزش بها داده شود، این موضوع کمک‌کننده شرکت‌های دانش‌بنیان است. 

صالحی‌عمران افزود: توجه به فراهم‌سازی فرصت‌های برابر در آموزش عالی و آموزش مهارتی هم می‌توانست در برنامه هفتم توسعه جای بگیرد، چرا که بسته‌های حمایتی باید مورد توجه طبقات مختلف جامعه قرار می‌گرفت. 

وی ادامه داد: بخشی از اشکالات آموزش‌های مهارتی که به اشتغال نزدیکتر است و به توانمندسازی نیروی انسانی جامعه کمک می‌کند، نمی‌تواند در چند شهر بزرگ متمرکز شود، بلکه چتر آموزش‌های مهارتی به منظور عدالت اجتماعی باید روی سر مناطق محروم قرار بگیرد و اساسی است و خیلی ساده از آن در تدوین برنامه هفتم توسعه گذشتیم. 

آموزش‌های مهارتی باید سراغ جوانان بیکار رود

رئیس انجمن آموزش عالی ایران افزود: آموزش‌های مهارتی باید سراغ جوانان بیکار و کسانی که در تحصیلات عمومی نیستند، بروند؛ چرا که ۲ میلیون انسان آموزش‌های مهارتی و عمومی را رها کرده‌اند. 

صالحی‌عمران گفت: در احکام برنامه توسعه مرجعیت مهارتی کشور ذکر نشده است و در این برنامه مرجعیت علمی مجدد آمده است، کلیدواژه مرجعیت مهارتی باید در احکام برنامه هفتم توسعه وارد می‌شد که در صورت لحاظ شدن این موضوع اقدامات اجرایی و تناسب دانشگاه‌ها با آموزش‌های مهارتی انجام می‌شد، در توسعه بخش‌های مهارتی باید وزن بیشتری به آموزش‌های خصوصی داده می‌شد، این مورد نیازمند حمایت است. 

رئیس انجمن آموزش عالی ایران افزود: جایگاه کارفرمایان، بخش خصوصی و غیر دولتی در طراحی و اجرا و برنامه‌های مهارتی در برنامه هفتم توسعه خالی است و پیشنهاد می‌کنم سهم آموزش مهارتی در آموزش عمومی مشخص شود و اگر عملا هدایت‌های لازم صورت می‌گرفت شاهد اشتغال بودیم.

صالحی‌عمران تاکید کرد: یکی از شاخص‌های توسعه کشور‌های دنیا توجه به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی است؛ چرا که نیروی انسانی خیلی مهم است و بحث‌ها و نتایج سیستم مهارتی که نصیب جامعه می‌شود بسیار زیاد است و وزنی که برای آموزش‌های مهارتی و فنی و حرفه‌ای در جوامع پیشرفته خرج می‌شود، نباید زیاد صرف دانشگاه‌های نظری شوند. 

لزوم تطبیق آموزش عالی ایران با هوش مصنوعی

وی درباره آینده هوش مصنوعی در آموزش عالی ایران گفت: بحث زیادی در زمینه عواقب و آثار هوش مصنوعی وجود دارد بهتر است خودمان را تطبیق دهیم، اما با رعایت قوانین و مقررات حواسمان به اثرات منفی هوش مصنوعی باشد، عصر آینده عصر هوش داده‌ها و مشاغل و مصنوعی است و دنیا به سمتی پیش می‌رود که دیگر هوش مصنوعی معنایی ندارد و هوش مصنوعی به دانشجو آموزش می‌دهد. اکنون خیلی از آموزش‌های دنیا سیستم آموزش‌مهارت را بر مبنای هوش مصنوعی شروع کرده‌اند؛ بنابراین اگر از تحولات دنیا عقب بیفتیم دیگر زمان جبران آن را نداریم.