ناگفته‌هایی از جشنواره عروسکی و آخرین وضعیت هنرمندان ممنوع‌ازکار

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، زهره سعیدی ـ نوزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک به‌تازگی به اجراهایش در تهران پایان داده و برگزیدگانش نیز شناخته شدند، پس از آن جشنواره قدمگاه (مباهله) نیز در یزد تمام شده و به‌واقع می توان گفت که هم اجراهای نمایشی در سالن‌های تئاتر سراسر کشور و هم اجراهای خیابانی پس از سال‌ها روی ریل و غلطک افتاده است. درباره فعالیت‌های اخیر اداره کل هنرهای نمایشی در عرصه تئاتر کشور، وضعیت بودجه این اداره کل، برپایی جشنواره تئاتر عروسکی، هنرمندان ممنوع‌ازکار ، تعامل اداره کل با صندوق هنر و سرفصل‌هایی از این دست دکتر کاظم نظری، مدیر کل هنرهای نمایشی و رییس دانشکده هنر دانشگاه سوره در خبرگزاری آنا به گفت‌وگو نشستیم. بخش اول این گفت‌وگو درباره ممیزی در تئاتر از اینجا قابل مطالعه است. حال مشروح بخش دوم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

سوال مقدماتی درباره جشنواره عروسکی است، نوزدهمین دوره جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک با همه اما و اگرها و تأخیرهایی که در روند اجرایی داشت، چطور برگزار شد؟

خوشبختانه جشنواره درخشان بود، تجربه خیلی خوبی شد و امیدوارم سایر جشنواره‌های پیش رو نیز به همین نحو برنامه‌ریزی و داوری شود. به نظر می‌رسد که در این جشنواره برای نخستین بار نحوه داوری‌ها به این صورت بود که خود کارگردان‌ها داوری اجراهای مختلف را برعهده داشتند و همین باعث می‌شد که خود هنرمندان هم کارهای یکدیگر را ببینند، یعنی تقریبا هر داور 14 کار دیگر را به تماشا نشست، با دیگر تجربه‌ها آشنا می‌شدند و از سوی دیگر هم خودشان را محک می‌زنند که در چه سطحی نسبت به سایرین هستند تا سال بعد نسبت به استانداردها بهتر ظاهر شوند.

با توجه به پیشنهادی که در اختتامیه جشنواره مبنی بر انتخاب مجدد «هادی حجازی‌فر» برای دبیری بیستمین دوره جشنواره عروسکی مطرح شد، نظر شما دراین رابطه چه هست؟

بله ما هم تمایل داریم که این اتفاق رخ دهد، منتها نیاز به رایزنی‌های داخل مجموعه دارد، قطعا آقای حجازی فر توانمندی‌های زیادی دارند خیلی هم با اداره کل همسو و همراه هستند، امیدواریم که چنین اتفاقی برای سال آینده بیافتد.

در ارتباط با کمک دو میلیاردی به صندوق حمایت از عروسکی‌ها هم توضیح بفرمایید، آیا این مبلغ تخصیص پیدا کرده است؟

قرار است که این صندوق راه‌اندازی شود تا گروه‌های عروسکی با توجه به هزینه‌های بالای ساخت عروسک‌ها و تفاوت هزینه‌هایشان با دیگر کارهای صحنه‌ای، از چنین حمایتی بهره مند شوند، این حمایت قرض الحسنه است که گروه با فروش، تبلیغات و بسترسازی‌های لازم اقتصاد خود را حفظ کند. بنابراین ما یک تأمین اولیه بودجه با همین صندوق خواهیم داشت که گروه‌ها دچار مشکل نشوند، از صندوق وام بگیرند و پس از اینکه به سودآوری رسیدند، آن را به صندوق برگردانند و در واقع این پول هم در صندوق در گردش خواهد بود تا اگر گروهی نیاز به وام داشت صندوق خالی باشد، این شرایط باید برای همه گروه‌ها فراهم شود.

اتفاق خوب دیگر حمایت از تولیدات نمایشی عروسکی برای اجرا در همه شهرها است. قرار است از این تاریخ به بعد چنین اتفاقی در تهران و دیگر شهرها رخ دهد.

از سویی به تاخیر افتادن دوره‌ای جشنواره به گروه‌ها کمک کرد تا بتوانند کارهای با کیفیتی عرضه کنند، ابزارهای کارشان را ترمیم کرده و جشنواره عمقی بیشتری برگزار کنند.

واقعیت هم تصمیم بر همین است که مثل گذشته جشنواره دو سالانه باشد و گروه ها روی حوزه اجرا تمرکز کنند، تولید هم بیشتر باشد و ما قدرت انتخاب بیشتری داشته باشیم درهر حال چنین جشنواره ای در همه جای دنیا خاص و آنتیک با مخاطبان حساسی است.

با همه اینها زیرساخت تئاتر عروسکی در کشور ما کم است...

بله، یکی از مشکلات همین است که زیرساخت‌های نمایش عروسکی نداریم، در سفری که برای یک حشنواره  به شهر بن رفته بودم، دیدم که سالن‌هایی با تجهیزات برای عروسک‌های نخی غول پیکر و نیمه غول پیکر در نظر گرفته شده بود، یعنی هم روی سقف و هم پایین صحنه عروسک ها را به خوبی جابه جا می‌کردند، این زیرساخت باید برای ما هم فراهم شود. به شهرداری هم پیشنهاداتی دادیم که وقتی سالن ساخته می‌شود گاهی هم به برای نمایش عروسکی سالنی در نظر گرفته شود.

چند روزی است که جشنواره نمایش عروسکی به پایان رسیده است، ما انتظار داشتیم شهردار محترم تهران با همه مشغله‌هایی که دارند و ما هم قبول داریم یک شب به دیدن یک کارعروسکی به تئاتر شهر بیایند، به هرحال چنین حقی برای عرصه فرهنگ وجود دارد که شهردار در یکی از سالن‌ها حضور پیدا کند. وزیر فرهنگ با همه دغدغه‌هایی که داشتند و تئاتر یکی از آنها است، در یکی از شب ها به دیدن تئاتر عروسکی آن هم از کارهای شهرستان بوشهر آمدند و از گروه قدردانی هم کردند.

شنیدیم که پرداخت‌های عروسکی هم به سرعت صورت گرفته است..

بله به هرحال ما خادم تئاتر هستیم، من خودم سی سال معلم تئاتر هستم، مسائل و مشکلات تئاتر را می‌شناسم، روی صحنه کار کردم و خوشحالم تا جایی که از دستم بر می‌آید، تلاش کردم، ما بیشترین هزینه‌ها را برای این جشنواره و جشنواره فجر داشتیم که همه پرداخت شد، در همین شرایط تورمی تا قطره آخر بودجه به جشنواره پرداخت شد و خوشحالم که برای نمایش عروسکی در شب اختتامیه با همه گروه‌ها تسویه حساب شد.

بودجه جشنواره عروسکی چقدر بوده؟

پول پرداخت شده، رقم هم مشخص است. منتها اجازه دهید که ما فعلا مطرح نکنیم ، البته چیزی نیست که نخواهیم بگوییم، بلکه قرار است در سامانه شفاف سازی دولت مثل هزینه‌های فجر و سایر فعالیت‌ها ارائه شود.

وضعیت سایر برنامه‌های جانبی اداره کل هنرهای نمایشی مثل آموزش پیشکسوتان، مکتب‌خانه سنگلج و دیگر فعالیت‌ها به چه صورت است؟

آموزش پیشکسوتان در حال حاضر در کل کشور انجام می‌شود، تا به حال چنین فعالیتی در این چهل و سه سال صورت نگرفته، در همه استان های کشور هنرمندان پیشکسوت تئاتر حضور دارند، همین چند وقت پیش من برای جشنواره‌ای به اردبیل رفته بودم و دیدم که چنین کاری با حضور پیشکسوت آن منطقه درحال انجام است،.بنابراین در حال حاضر عده زیادی از پیشکسوتان ما به کل کشور برای آموزش اعزام شده‌اند.

مکتبخانه سنگلج هم به عنوان یکی از سالن‌های سنتی ما در حوزه نمایش در حال فعالیت است. دوره‌های آموزشی در آن برگزار می شود، در تالار هنر هم دوره آموزشی برای کودک و نوجوان و خانواده‌ها بالاخص مادران در حال برپایی است و مورد استقبال هم قرار گرفته است.

در حال حاضر یک پروژه‌ای را با آموزش و پرورش جلو می‌بریم، مربیان دوره ابتدایی و راهنمایی را براساس این تفاهم نامه قرار است آموزش دهیم تا بیاموزند دروس را به زبان تئاتر آموزش دهند و مربی تئاتر درمدارس باشند.

به هرحال دانش آموزان سرمایه‌های آینده کشور هستند، حال شاید خودشان نخواهند تئاتری بشنوند، اما وقتی دو تئاتر خوب در مدرسه می‌بینند، در دبیرستان، دانشگاه و اجتماع نگاه خوب و تأثیرگذاری به تئاتر در زندگی شان پیدا می‌کنند و تماشاگر مستمر تئاتر می‌شوند و از این طریق اقتصاد تئاتر هم گردش پیدا می‌کند، بنابراین بخش اعظم برنامه‌ریزی ما روی همین موضوع است.

درباره جشنواره‌های پیش روی اداره کل هنرهای نمایشی بفرمایید امسال به چه صورت جلو خواهد رفت.

جشنواره آیینی سنتی مهر ماه برپا خواهد شد. جشنواره مریوان نیز مهر ماه است و دبیرخانه در حال انجام کارهای مقدماتی آن است و یکی از مهمترین جشنواره‌های غرب کشور خواهد بود. یک جشنواره کاملا حرفه‌ای هم به نام پانتومیم در زنجان خواهیم داشت که یک گونه نمایشی است و در حال احیای آن هستیم پیشترها فردوسی کاویانی بدان می پرداخت، ناصر آقایی، محمد حاتمی، آقای قجر، منتها اینها دیگر انگشت شمارند و این هنر به خاطر سختی در معرض فراموشی بود در حالیکه گروه های نمایشی خارجی خیلی روی آن تأکید دارند ما هم از خیلی از آنها قرار است دعوت کنیم که به گروه های نمایشی ما آموزش بدهند تا این جشنواره هم جایگاه خود را پیدا کند.

جشنواره شهروند لاهیجان هم شهریور ماه با مووضع شهروندی برگزار می‌شود، یکی از جشنواره‌های شاخص ما در حوزه رفتار شهروندی ، مسائل و معضلات شهروندی است که با زبان نمایش گروه ها درآن به ایفای نمایش می پردازند. سال گذشته هم خیلی از این جشنواره استقبال شد.

درباره بودجه اداره کل هنرهای نمایشی هم برایمان توضیح دهید که چه تفاوتی نسبت به سال قبل خواهد داشت.

تفاوت که خواهد داشت، اما ما از همه دستگاه‌های فرهنگی کشور خواستیم به بودجه تئاتر توجه کنند، اگر سینما و تلویزیون پررونقی می‌خواهیم باید به حوزه تئاتر توجه جدی کنیم، اگر این را جدی بگیریم قطعا سینما هم رونق می‌گیرد. تئاتر باید تبدیل به یک سازمان، بنیاد و نهادی شود که بودجه اختصاصی از دولت داشته باشد و برای رونق آن برنامه ریزی شود وگرنه اینکه یک ـ دو میلیارد از این نهاد یا سازمان بگیریم که تنها به درد یک رویداد بخورد، دردی دوا نمی کند.

کار اساسی باید در عرصه متن و اجرا صورت بگیرد، اگر این شرایط مهیا نشود، ما به نتیجه نمی‌رسیم. حضرت آقا بارها در سخنرانی‌هایشان در حوزه تئاتر و سینما فرمودند که متن چقدر با اهمیت است.ما باید در این حوزه نویسندگان را تقویت کنیم و بستر تجربه‌های بزرگ بین المللی داخلی و خارجی را تقویت کنیم تا شاهد شکوفایی هنر تئاتر باشیم و تئاتر در سبد کالاهای مصرفی خانوارها قرار بگیرد.

آقای نظری با توجه به مسائل سیاسی که در این مدت در کشور رخ داده، در عرصه تئاتر هم تأثیراتش را دیدیم، چقدر بدنه تئاتر متأثر از این مسائل شد و برای جذب ریزش‌ها چه کردید؟

بی تأثیر هم نبود، اگر بگوییم اثر نگذاشته دروغ گفته‌ایم، اما ما همه تلاشمان را در اداره کل انجام دادیم تا با هنرمندان وارد گفت‌وگو شویم، بهرحال هنرمند احترام می‌خواهد و سپس بستری که بتواند کار کند و از نظر اقتصادی تأمین شود. ما با آقای وزیر و همینطور دوستانمان در مجلس صحبت کردیم، قرار شد یک بودجه اختصاصی برای حمایت پیشکسوتان و صاحب نظران عرصه تئاتر برای ما فراهم کنند ما هم در حال گفت‌وگو هستیم تا همه را پای کار بیاوریم تا مردم از آثار ارزشمندشان بی نصیب نمانند. بنابراین تلاش می‌کنیم با گفت‌وگو بستر فراهم شود الان هم که خداراشکر تئاتر شهر رونق گرفته و اجراهای خوبی هم در آن راه افتاده است. خیلی از هنرمندان به آغوش تئاتر برگشته اند، ما هم وظیفه اخلاقی و انسانی خود می‌دانیم که کنارشان باشیم تا خواسته‌هایشان برآورده شود.

دراین مدت هنرمند ممنوع الکار هم داشتیم؟

«ممنوع الکار» به این معنا نداریم که نتواند کار انجام دهد، شاید شخصی بوده که تذکری گرفته، بهرحال در بحث حجاب باید بدانیم که این قانون مملکت است، هر کشوری هم قوانین خودش را دارد ما هم باید به حجاب احترام بگذاریم، مثل اینکه از یک چراغ قرمز رد نمی‌شویم، چون قانون است پس به حجاب هم نباید دهن کجی کنیم، ما تعداد محدودی هنرمند داشتیم که دراین زمینه مشکل داشتند، آنها هم رفع شد، حتی برخی اجراهایشان هم بدون مشکل به صحنه رفت.

پس اینطور نیست که وزارت ارشاد لیست سیاهی داشته باشد از افراد ممنوع الکار...

خیر ندارد. ما فقط تذکر می‌دهیم، اسم نمی‌برم اما بودند کسانی که تا چند وقت پیش کارهایشان اجرا نمی‌رفت اما الان به قانون احترام گذاشتند و بدون مشکل به صحنه رفتند .

به جشنواره فجر برسیم، دبیر تئاتر فجر انتخاب شده؟

بله و در همین چند روز مشخص می شود، استعلام‌ها گرفته شود، شاید همین یکی دو روز معرفی شود، فرد غریبه‌ای هم نیست از بدنه دانشگاهی است و شما هم می‌شناسید او را من هم تلاش کردم یکه یک فردی از دانشگاه را انتخاب کنم.

تعامل شما با صندوق هنر برای اعطای تسهیلات به هنرمندان به چه صورت است؟

دوستان ما در صندوق با ما همراهی می‌کنند. اگر دوستان تئاتری مشکلی داشته باشند و نیازی به وام یا بیمه تکمیلی پیدا کنند؛ بخشی از هزینه‌ها را اداره کل به صندوق پرداخت می کند، از طریق خانه تئاتر و به صندوق داده می شود، حال چه بیمه تکمیلی باشد یا هر چیز دیگری مثل وام تا به الان مشکلی نبوده که کسی معرفی بخواهد برای بیمه ، حمایت یا وامی و معرفی صورت نگیرد، حال اگر هنرمندی هر مشکلی دراین زمینه هم داشته باشد می‌تواند به اداره کل هنرهای نمایشی مراجعه کند. بنابراین آماری نبوده که حمایت صورت نگرفته باشد.

آقای نظری درباره تئاترهای آزاد هم بفرمایید، در این گونه کارها عموما ممیزی و سانسور نیاز است که دیده نمی شود، آیا تمایزی برای این دست کارها با دیگر کارهای صحنه‌ای و خیابانی قائل می‌شوید چون اغلب تئاترهای کمدی دیالئگ‌هایی دارند که خط قرمزها را رد می‌کنند.

خیر، واقعیت در اصل ماجرا برای ما هیچ فرقی بین تئاتر آزاد، خیابانی، صحنه‌ای و دیگر گونه‌ها وجود ندارد، همه باید براساس موازین قانون اساسی و شورای عالی انقلاب فرهنگی عمل کنند، ولی خودتان می‌دانید تئاتر بهرحال صحنه زنده است، ممکن است یک مرتبه هنرمندی روی صحنه احساساتی شود و حرفی بزند که خلاف جو باشد، ما هم نظارت‌های پسینی را اعمال می‌کنیم اگر نیاز باشد تذکر می‌دهیم یا حتی جلوی کار گرفته می‌شود تا خدایی ناکرده کاری خلاف فرهنگ و مسائل دینی ، اخلاقی و شرعی به صحنه نرود، اما تلاش می‌کنیم معیشت گروه‌های نمایشی هم خدشه‌دار نشود و با تذکر و اصلاح مسائل حل شود.

و سوال آخر درباره استفاده بازیگران با پوستیژ بفرمایید که آیا ممنوع است یا خیر؛ مدتی بود این مساله حاشیه‌هایی ایجاد کرده بود.

بله؛ کاملا ممنوع است و هنرمندی اجازه ندارد با پوستیژ روی صحنه تئاتر اجرا داشته باشد.

ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

من هم از شما و خبرگزاری آنا برای این فرصت که در اختیارمان قرار دادید، تشکر می‌کنم.