تنوع‌بخشی به دانشجویان غیرایرانی از اولویت‌های دانشگاه آزاد اسلامی است
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، قریب به یک دهه است که پذیرش و جذب دانشجوی بین‌المللی از مهمترین موضوعات مورد بحث مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌های ایران شده است. دانشجوی خارجی می‌تواند تعاملات فرهنگی ملت‌ها و دولت‌ها را افزایش دهد. او می‌تواند موجب رشد مراکز علمی و دانشگاهی یک کشور شود. در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها نقش بازی کند و یکی از شاخص‌های اصلی مرتبه دانشگاه در بین دانشگاه‌های دیگر باشد. دانشجوی خارجی اگرچه هزینه‌هایی هم دارد، اما توانسته بازار خوبی را بین ایجنت‌ها، دانشگاه‌ها و نمایشگاه‌های پذیرش دانشجو ایجاد کند.
برای ایران مهم است، حال که به لحاظ رتبه‌بندی‌های علمی در جهان، جایگاهی شایسته‌ای دارد، از جهت دانشگاهی و شاخصِ جذب دانشجوی بین‌المللی نیز رتبه مناسبی داشته باشد و دانشجویان زیادی در دانشگاه‌های کشور تحصیل کنند.
این موضوع این‌قدر مهم است که در طول سال‌های گذشته جذب دانشجوی غیرایرانی جزء اولویت‌های دانشگاه‌های کشور شده است.
باتوجه به پیگیری موضوع جذب دانشجویان غیرایرانی توسط خبرگزاری آنا در قالب «پرونده»، با سعید قربانی مدیرکل دانشجویان بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی در مورد موضوع پذیرش و جذب دانشجویان به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
آنا: وضعیت جذب دانشجوی بین‌المللی در دانشگاه آزاد اسلامی چطور است و چه تعداد دانشجوی غیرایرانی در این دانشگاه اشتغال به تحصیل دارند؟
قربانی: جذب دانشجوی خارجی در دانشگاه آزاد اسلامی از ۱۳۹۸ تاکنون روندی افزایشی داشته است. البته دانشگاه آزاد در سال‌های قبل از ۹۸ نیز در مسیر برنامه‌ریزی برای پذیرش و جذب دانشجوی خارجی بوده است؛ آماری که در طول سال‌های اخیر از تعداد دانشجوی خارجی دانشگاه به دست آمده، ۵۶ هزار دانشجوی غیرایرانی از حدود ۳۰ کشور جهان است.
یکی از عواملی که موجب شد تا از 1398، روند جذب دانشجو صعودی شود، پاندمی کرونا بود. کرونا موجب شد تا دانشگاه‌ها به سمت برگزاری کلاس‌های غیرحضوری و آنلاین بروند. ما هم سعی کردیم این کلاس‌ها را دایر کنیم. برگزاری کلاس‌ها به صورت مجازی موجب شد نمودار تعداد دانشجویان خارجی، سیر صعودی داشته باشد.
حدود 60 درصد از دانشجوی غیرایرانی که در دانشگاه آزاد تحصیل کرده‌اند، در مقطع کارشناسی ارشد و مابقی دانشجویان در مقطع دکتری در حال تحصیل هستند. در مقطع کارشناسی نیز دانشجویان زیادی داریم که در حال تحصیل هستند. البته که پذیرش دانشجویان غیرایرانی دانشگاه در مقطع کارشناسی، بیشتر از سایر مقاطع است.
آنا: کدام رشته‌های دانشگاهی برای دانشجویان غیرایرانی جذابیت بیشتری دارد؟
در اکثر رشته‌های گروه علوم انسانی، پزشکی و مهندسی، دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه آزاد اسلامی داریم
قربانی: رشته‌های علوم انسانی و فنی، مورد پسند دانشجویان خارجی است. گرایش بسیاری از دانشجویان شبه‌قاره هند به سمت رشته‌های پزشکی است و تمایل دانشجویان نیجریه و یا سایر کشورهای آفریقایی بیشتر به سمت رشته‌های آی‌تی و مهندسی است.
درمجموع دانشگاه آزاد اسلامی تنوعی از ملیت‌ها و رشته‌ها دارد که موجب می‌شود تا دانشجویان کشورهای مختلف در رشته‌های متنوع در این دانشگاه مشغول به تحصیل باشند. نمی‌توانم از رشته خاصی نام ببرم. اما در اکثر رشته‌های گروه علوم انسانی، پزشکی و مهندسی، دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه آزاد داریم.
واقعیت این است که سابقه چندانی در زمینه جذب دانشجو نداریم باید بپذیریم؛ ایران در این زمینه در حال کسب تجربه جدیدی است
آنا: در مقایسه با کشورهای همسایه، چقدر در زمینه جذب دانشجو موفق بودیم؟
قربانی: واقعیت این است که سابقه چندانی در زمینه جذب دانشجو نداریم. ایران در این زمینه در حال کسب تجربه جدیدی است. در حالی که خیلی از کشورهای موفق دنیا از سابقه بیش از ۱۵۰ سال در این زمینه برخوردار هستند.
بخش زیادی از آمار جذب دانشجوی غیرایرانی کشور، مربوط به همین دوره 4 یا 5 ساله اخیر است. در حال حاضر ترکیه و روسیه جزء رقبای جدی ایران در منطقه هستند. البته ایران هم در تلاش است تا با هدف‌گذاری وزارت علوم در سال‌های آتی به آمار ۲۵۰ هزار دانشجوی غیرایرانی دست یابد.
من فکر می‌کنم در چند سال آینده شرایط و موقیعت ایران در زمینه جذب دانشجو بین کشورهای منطقه بهتر خواهد شد. البته شرایط کشور‌هایی مثل ترکیه یا حتی روسیه با ایران قدری متفاوت است. این کشورها با توجه به مجاورت‌شان با اروپا به نوعی آسیایی و اروپایی محسوب می‌شوند و البته مجاورت فرهنگی بیشتری با کشورهای اروپایی نیز دارند. همه این موارد در زمینه جذب دانشجو مؤثر است.
از ظرفیت هم‌‌پوشانی فرهنگی و اعتقادی بین ایران و کشورهای مسلمان می‌توان برای جذب دانشجویان بهره بُرد
البته ایران هم برخوردار از پیشینه غنی تاریخی است که می‌تواند این موضوع برای خیلی از دانشجویان خارجی عامل مهمی باشد تا کشور ما را به‌عنوان محل تحصیل انتخاب کنند.
نکته مهم دیگر این است که به خاطر هم‌‌پوشانی فرهنگی و اعتقادی که بین ایران و کشورهای مسلمان وجود دارد دانشجویان این کشورها تمایل داشته باشند تا از ظرفیت دانشگاه‌های ایران برای ادامه تحصیل استفاده کنند. به عنوان مثال: تمایل دانشجویان کشوری مثل هند (با حدود ۴۰۰ میلیون مسلمان)، به رشته‌های پزشکی است. ازطرفی ایران جایگاه مناسبی در پزشکی جهان دارد. لذا از ظرفیت اشتراکات فرهنگی بین دو ملت، می‌توان دانشجویان بیشتری از این منطقه جذب کرد.
آنا: در جایی اشاره به 1398 کردید که از آن سال به بعد روند جذب دانشجوی غیرایرانی صعودی شده است؛ در این سال‌های اخیر غیر از موضوع کرونا که موجب شد آمار جذب دانشجو افزایشی شود، چه راهبردی در نظر گرفته شد تا آمار جذب دانشجو صعودی باقی بماند؟
قربانی: جذب دانشجوی خارجی برای هر کشوری از دو جهت مهم است اول؛ کشورها علاقه دارند تا دانشجویان بیشتری پای درس و کلاس اساتید مراکز آموزشی و دانشگاهی آن کشور قرار بگیرند و دوم؛ بحث‌های مالی و اقتصادی مرتبط با جذب دانشجو است که برای کشورها مهم است و درنهایت این عامل دوم منجر به ارزآوری برای کشورها می‌شود.
پاندمی کرونا به خودی خود این ظرفیت را ایجاد کرد تا آمار جذب دانشجو در دانشگاه‌ها افزایش یابد. علاوه بر این در طول سال‌های گذشته، دانشگاه‌ها از ظرفیت ایجنت‌ها یا کارگزاران جذب دانشجو نیز استفاده کردند. کار این کارگزاران با توجه به اینکه صاحب شرکت و مؤسساتی هستند، این است که دانشجویان را برای کشورهای دیگر ترانسفر می‌کنند.
دانشجوی خارجی در ایران ناچار است شهریه خود را به صورت ارزی و دلاری پرداخت کند
این موضوع برای دانشجویان ایجاد مشکل می‌کند
دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر سعی کرده است تا تعامل خوبی با این دفاتر کارگزاری جذب دانشجو برقرار کند. علاوه بر این سعی کردیم تا مشکلاتی را که در روند جذب دانشجو وجود دارد، تا حدودی رفع کنیم. ضمن اینکه با انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با مراکز آموزش عالی کشورهای همسایه سعی شده است سیر صعودی آمار جذب دانشجویان غیرایرانی حفظ شود.
آنا: چالش‌های پیش روی دانشگاه‌های ایران برای جذب دانشجو چیست؟
قربانی: نبود مراودات پولی و مالی که موجب می‌شود جابه‌جایی وجه برای دانشجویان خارجی سخت شود از جمله این چالش‌ها است. دانشجوی خارجی باید شهریه خود را به صورت ارزی و دلاری پرداخت کند و این موضوع، پرداخت‌های دانشجویان را دچار مشکل می‌کند.
لزوم تقویت در بخش دیپلماسی علمی نیز از نکات حائز اهمیت است. ما باید بتوانیم در بین کشورهای مختلف خودمان را معرفی کنیم. درواقع باید به جایی برسیم تا پتانسیل‌های علمی و دانشگاهی که در کشور وجود دارد به کشورهای دیگر از جمله کشورهای منطقه، حاشیه خلیج فارس و قفقاز .... معرفی شود.
به عنوان مثال متأسفانه نتوانسته‌ایم از کشوری مثل تاجیکستان که هم‌زبان ماست ارتباطاتی برقرار کنیم تا شرایط جذب دانشجو از این کشور هم‌زبان فراهم شود. بنابراین باید بتوانیم نمایش خوبی از فضای دانشگاهی و علمی ایران در کشورهای دیگر انجام دهیم.
دانشجوی خارجی، یک‌سوم تا یک‌چهارم هزینه‌ای را که در کشورهای دیگر صرف امور تحصیل خود می‌کند در ایران هزینه خواهد کرد
البته یک نکته مثبت این است که؛ دانشجویان غیرایرانی که در ایران تحصیل می‌کنند هزینه بسیار کمتری نسبت به کشورهای دیگر می‌پردازند. این موضوع مزیت رقابتی دانشگا‌های ایران است.
اگر دانشگاه‌های ترکیه بابت شهریه رشته پزشکی حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار از دانشجوی خارجی دریافت می‌کنند. این هزینه در ایران حدود ۴ تا ۵ هزار دلار در سال است. یعنی یک‌سوم تا یک‌چهارم هزینه‌ای که دانشجوی خارجی در کشورهای دیگر صرف امور تحصیل خود می‌کند در ایران هزینه خواهد کرد.
یعنی اگر بتوانیم حتی همین کشورهای منطقه را در مورد جذب دانشجوی خارجی مدنظر قرار دهیم، ظرفیت قابل توجه‌ای در این بخش ایجاد خواهد شد.
بنابراین آنچنانکه چندی است دیپلماسی منطقه‌ای ایران در منطقه و جهان فعال‌تر شده است، اگر دیپلماسی علمی را نیز بتوانیم تقویت کنیم حتماً نتایج بهتری خواهیم گرفت.
آنا: وضعیت جذب دانشجو از کشورهای عربی چگونه است؟ آیا دانشگاه‌ها، بازاریابی مؤثری در این کشورها دارند؟
قربانی: کشورهای عربی منطقه روابط خوبی با کشورهای غربی دارند. سطح روابط مناسب بین این کشورها موجب شد تا کشورهای غربی یا در کشورهای عربی شعبه دانشگاهی داشته باشند یا دانشجویان عربی در کشورهای غربی مشغول به تحصیل باشند.
در بخش دانشگاهی به موازات فعال‌شدن دیپلماسی منطقه‌ای درحال فعال‌کردن دیپلماسی علمی و عربی هستیم
چون این پیشینه سال‌هاست که وجود داشته بنابراین در طول سال‌های گذشته با توجه به پایین بودن سطح روابط ایران با برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، از این ظرفیت استفاده چندانی نشده است. اما در دولت سیزدهم با توجه به رویکرد این دولت و فعال شدن دیپلماسی منطقه‌ای این امکان در حال فراهم شدن است تا از این ظرفیت بالقوه بتوانیم حداکثر استفاده را ببریم. درواقع در بخش دانشگاهی، به موازات فعال شدن دیپلماسی منطقه‌ای، درحال فعال کردن دیپلماسی علمی و عربی هستیم.
آنا: نظر شما در مورد برگزاری کلاس‌های از راه دور چیست؟
قربانی: در مورد برگزاری این کلاس‌ها یک نکته حائز اهمیت است؛ اخذ مجوز‌های لازم برای برگزاری کلاس‌های غیرحضوری مستلزم تأیید شورای انقلاب فرهنگی است. دانشگاه آزاد اسلامی از برگزاری کلاس‌ها به صورت مجازی استقبال می‌کند کما اینکه واحدی به نام واحد الکترونیک داریم که همه کلاس‌های آن به صورت مجازی برگزار می‌شود.
اگر بتوانیم این کلاس‌ها را برگزار کنیم و شرایط و کیفیت برگزاری این کلاس‌ها از حد مطلوبی برخوردار باشد، اتفاق مبارکی است.
آنا: آموزش به زبان عربی یکی از چالش‌هایی است که دانشجویان کشورهای عربی با آن مواجه هستند. آیا برای پذیرش و جذب این دانشجویان برنامه‌ای دارید؟
قربانی: تاکید قوانین آموزش عالی ایران، تدریس به زبان فارسی است و باید همه کلاس‌ها به زبان فارسی که زبان رسمی کشور است دایر شود و تدریس به زبان عربی نداریم.
البته که باید آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های کشور با جدیت بیشتری پی گرفته شود. بنابراین اولویت، مرکزی به نام آموزش زبان فارسی در معاونت بین‌الملل دانشگاه آزاد تأسیس شده است که بحث آموزش زبان فارسی برای غیرفارسی زبانان را دنبال می‌کند.
آنا: اطلاع دارید که برخی دانشگاه‌های بزرگ دنیا به عنوان مثال دانشگاه کمبریج، اگرچه شاید تعداد دانشجویان خارجی قابل توجه‌ای نداشته باشد اما در این بخش از تنوع خوبی برخوردار هستند. در حالی که دانشگاه‌های ایران فقط از چند کشور همسایه دانشجو دارد. علت آن را می‌فرمایید؟
کشورهای موفق در مورد جذب دانشجو از زیرساخت، پشتیبانی و سامانه‌های بسیار قوی و مارکتینگ و بازاریابی خوبی برخوردار هستند
قربانی: این کشورها از تجربه خوبی در این زمینه برخوردار هستند. در دهه‌های اخیر همه مسیر‌های جذب دانشجو را پیموده‌اند و آزمون و خطاها را انجام داده‌اند.
این کشورها از زیرساخت، پشتیبانی و سامانه‌های بسیار قوی برخوردار هستند. مارکتینگ و بازاریابی خوبی دارند. شما ملاحظه می‌کنید که وقتی نمایشگاهی برای بحث‌های بازاریابی جذب دانشجو در آسیای میانه برگزار می‌شود، فقط چند غرفه این نمایشگاه‌ها مربوط به دانشگاه‌های منطقه است، در حالی که دانشگاه‌های اروپایی یا آمریکایی شاید بیش از ۵۰ غرفه در این نمایشگاه‌ها دارند.
بنابراین باید در جهت شناساندن دانشگاه‌های خود در این نمایشگاه‌ها و بازارهای علمی و دانشگاهی جهان تلاش کنیم و نگاهی بین‌المللی به موضوع دانشجوی بین‌المللی داشته باشیم.
آنا: به نظر می‌آید در ایران در مورد موضوع پذیرش و جذب دانشجوی غیرایرانی بین نگاه کلان حاکمیت و دانشگاه‌ها فاصله‌ای وجود دارد و توجه دانشگاه‌های کشور در مورد جذب دانشجو غیرایرانی بیشتر اقتصادی است تا فرهنگی؟
قربانی: البته به این صورت نیست که دانشگاه‌ها فقط نگاه اقتصادی داشته باشند. چون ارز وارد شده توسط دانشجوی خارجی در مقایسه با هزینه‌های یک دانشجوی خارجی در ایران قابل توجه نیست.
بنابراین نمی‌شود صراحتاً گفت؛ دانشگاه‌ها نگاه اقتصادی به این موضوع دارند. درمورد نگاه کلان نیز باید عرض کنم؛ بُعد سیاسی و فرهنگی فرآیند جذب دانشجو برای کشور از بحث‌های اقتصادی مهم‌تر است.
در دانشگاه‌ها هم به نظر بنده بحث‌های فرهنگی دانشجویان خارجی اهمیت بیشتری دارد. خوب باید بپذیریم ما در عرصه جذب دانشجو هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ کمیت، کشور جوانی هستیم.
شما اطلاع دارید که اخیراً دانشگاه آزاد جشن دانش‌آموختگی ۱۲۰۰ دانشجوی غیرایرانی را برگزار کرده است؛ به نظرم در این آیین تبادل فرهنگی خوبی بین دانشجویان بین‌المللی شکل گرفته است.
امیدواریم در سال تحصیلی جدید حدود ۲۰ هزار ورودی جدید داشته باشیم
این رقم درسال گذشته ۱۰ هزار
دانشجو بود
آنا: پیش‌بینی شما در مورد تعداد جذب دانشجو در سال تحصیلی جدید چیست؟
قربانی: در سال جدید تحصیلی برنامه ما این است تا بتوانیم از تنوع بیشتری در دانشجویان برخوردار باشیم. قصد داریم تا از کشورهای شبه‌قاره و آفریقا پذیرش و جذب دانشجو داشته باشیم.
مدتی است که ارتباطات دانشگاه در این بخش شروع شده است. امیدواریم به‌سرعت بتوانیم به هدف اول دانشگاه آزاد که همان تنوع بخشیدن به دانشجویان خارجی است، دست یابیم.
امیدوار هستیم در سال تحصیلی جدید حدود ۲۰ هزار ورودی جدید داشته باشیم. البته این رقم درسال گذشته ۱۰ هزار دانشجو بود.
تلاش دانشگاه این است تا واحد‌های دانشگاهی را محدود نکنیم و این تلاش خود واحد‌ها هست که موجب می‌شود تا تعداد دانشجوی خارجی جذب شده در هر واحد با واحد‌های دیگر تفاوت داشته باشد و اداره جذب و هدایت دانشجویان غیرایرانی دانشگاه بیشتر نقش تسهیل و تقویت‌گری در این زمینه را دارد.
در حال حاضر 43 واحد دانشگاه آزاد اسلامی مجوز جذب دانشجوی غیرایرانی دارند و درحال پیگیری هستیم تا واحد‌های بیشتری مجوز جذب دانشجو را دریافت کنند.
انتهای پیام/