روایتی از مقابله دانشگاه آزاد با ارزبری صنعتی/ واگن آمایش رشته‌ها روی ریل فناوری‌های تولید قرار گرفت

خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین بوذری؛ کرمان یک استان صنعتی و کشاورزی محسوب می‌شود، به‌طوری که این استان علاوه بر اینکه در رشته‌های مرتبط با کشاورزی حرف برای گفتن دارد، در رشته‌های صنعتی نیز فعال است و با منسوخ شدن رشته‌هایی که متقاضیان پایینی دارند، تمرکز دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان به سمت راه‌اندازی رشته‌هایی است که نیاز اصلی صنعت و کشاورزی استان به حساب می‌آیند.

به‌عنوان مثال کرمان یکی از غنی‌ترین استان‌های معدنی کشور محسوب می‌‌شود که به «بهشت معدن‌کاران» نیز معروف شده است، مواد معدنی از قبیل زغال‌سنگ، مس، آهن، کروم، روی، سرب، تیتان و سنگ‌های ساختمانی تزئینی می‌توانند تأمین‌کننده مواد خام بخش صنعت در صنایع تبدیلی باشند.

رشته‌هایی که روزگاری در دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان دارای متقاضی بودند، اکنون با صنعتی شدن و پیشرفت کشاورزی دیگر جایگاهی حداقل میان برخی دانشجویان ندارند.

دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان پیش از آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی ابتدا نیازهای این استان را شناسایی و سپس اقدام به راه‌اندازی رشته‌هارتبط با نیازهای جامعه کرد، اقدامی که می‌تواند علاوه بر تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه، آینده استان کرمان را در حوزه‌های صنعتی، معدنی و کشاورزی متحول کند. 

در راستای تحلیل و بررسی رشته‌های دانشگاهی و لزوم نوسازی و بازنگری بر برخی رشته‌های منسوخ شده گفت‌وگویی را با یاسر سالاری معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان داشتیم که در ادامه می‌آید:

**رتبه نخست دانشگاه آزاد کرمان در آمایش رشته‌ها

آنا: استراتژی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان در راستای آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی چیست؟

سالاری: تقریباً از دو سال گذشته موضوع آمایش آموزش دانشگاه آزاد اسلامی آغاز شد و همزمان با سراسر کشور در دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان این موضوع را پیش بردیم.

در این مسیر با گردآوری اطلاعات از استانداری کرمان، مراکز مرتبط و دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی درباره نیاز جامعه به رشته‌های مختلف تحقیقات خود را آغاز کردیم.

دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان فاز نخست آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی را در کشور بین تمامی واحد‌ها به بهترین شکل ممکن به سرانجام رساند و در این مسیر جزء بهترین‌ها بود و تا پایان سال تحصیلی گذشته موضوع آمایش رشته‌ها را با موفقیت به پایان رساندیم.

اما اخیراً براساس سیاست‌های جدید دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان آمایش رشته‌های دانشگاهی وارد فاز جدیدی شد و علاوه بر گردآوری اطلاعات، طی دو هفته گذشته کار بسیار سنگین و فشرده‌ای در مدت یک هفته در محل سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی داشتیم.

در این نشست با حضور نمایندگان واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی روزانه ۱۲ ساعت کار مفید داشتیم و موفق شدیم تمامی اطلاعات مرتبط با آمایش رشته‌های دانشگاهی را به سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ارسال کردیم؛ بنابراین تا اول تیرماه ۱۴۰۲ اطلاعات استان کرمان به طور کامل و با ۹۹ درصد با موفقیت و بدون هیچ‌گونه خطایی ثبت شد و دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان در کشور در تکمیل اطلاعات و داده‌های آمایشی مقام نخست را به خود اختصاص داد.

از سوی مسئولان شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی نامه‌ای به دست ما رسید مبنی بر آمایش سریع و با جزئیات دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان که رشته‌ها به خوبی ساماندهی شده بودند.

**تأثیر بومی‌گزینی رشته‌ها در نواحی استان کرمان

این به آن معناست که می‌توان با مطالعه به‌صورت دقیق و آگاهی از این موضوع که پنتانسیل شهرستان و استان کرمان چیست، چه رشته‌هایی مدنظر قرار دارند و دانشجویان و دانش‌آموزان به چه رشته‌هایی علاقه‌مندند و چه رشته‌هایی در چه مقاطعی برای دانشجویان مفید خواهند بود؟ این موارد در سامانه آمایش و ساماندهی رشته‌ها کاملاً مشخص و مبرهن است.

به‌عنوان مثال اگر رشته‌هایی داریم که در یک منطقه آمایشی پاسخگو نیست و لازم است به منطقه آمایشی دیگری منتقل شود، باید این کار سریعاً انجام شود و در دفتر گسترش تولید علم معاونت پژوهشی این موضوع را به نتیجه برسانیم.

رویکرد برخی رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان فنی و مهندسی است که نواحی صنعتی در این راستا پاسخگو هستند، برعکس برخی رشته‌ها نیز مرتبط با کشاورزی است که در نواحی کشاورزی باید این رشته‌ها راه‌اندازی شوند. کرمان استانی است که به‌لحاظ صنایع، منابع و معادن متعدد مس، فولاد، زغال‌سنگ و کشاورزی یک قطب محسوب می‌شود.

همچنین استان کرمان به‌لحاظ کشاورزی با وجود خرمای بم، صیفی‌جات جیرفت، پسته رفسنجان، سیرجان و زرند با پسته قطب اصلی کشاورزی کشور محسوب می‌شود.

این موضوعات ما را به این نتیجه می‌رساند که براساس آمایش و ساماندهی، باید بازتوزیع و بازآرایی رشته‌ها را به‌گونه‌ای انجام دهیم که دانشگاه آزاد اسلامی نیاز کشور، ملی و منطقه‌ای را پوشش داده و پاسخ دهد و گوشه‌ای از مشکلات کشور را بر دوش بکشد و باری را از دوش کشور و مردم بردارد.

امیدوارم دانشگاه آزاد اسلامی طرح آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی را با دقت، ریزه‌کاری‌ها و حجم انبوه از اطلاعاتی که گردآوری شده را به سرانجام برساند و بازآرایی و بازطراحی جدید رشته‌ها که جزء سیاست‌های کلان دانشگاه آزاد اسلامی است را مسیر گسترش و کیفی کردن آموزش عالی به نحو مطلوب انجام دهد.

**ارائه محتوای آموزشی به دانشجویان براساس نیاز جامعه

آنا: مأموریت آینده شما در راستای نوسازی رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان چیست؟

سالاری: این موضوع به تخصص‌های موجود در نواحی مختلف استان تهران برمی‌گردد، برخی نواحی استان کرمان مستعد کشاورزی هستند، بنابراین باید رشته‌های مرتباط با کشاورزی در این نواحی رشد کرده و راه‌اندازی شوند.

برخی از نواحی دیگر صنعتی هستند و باید رشته‌های صنعتی در این نواحی پررنگ‌تر بوده و این قبیل رشته‌ها راه‌اندازی شوند، بنابراین درصدد هستیم نیاز واقعی نواحی را با راه‌اندازی رشته‌ها، جذب دانشجویان و تبدیل آنان به متخصصان آینده شناسایی کنیم.

باید نیاز صنعت را در نواحی صنعتی برطرف کنیم، اینگونه نباشد که صرفاً مهندسی معدن یا مکانیک خودرو در نواحی صنعتی آموزش داده شود و این به درد صنعت آن منطقه نمی‌خورد.

باید به سمت تعریف رشته‌های دیگر صنعتی هم برویم، به‌عنوان مثال باید در راستای تولید قطعه برای ماشین‌آلات سنگین معدنی و راهسازی اقدامات لازم صورت بگیرد، اما آیا در این زمینه گامی برداشته‌ایم؟ در دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان تولید قطعه برای ماشین‌آلات سنگین معدنی و راهسازی به مهندسی معکوس سپرده‌ایم و با توجه به تحریم‌های ظالمانه کشور توسط دشمنان که واردات قطعات ماشین‌آلات صنعتی سنگین را غیرممکن کرده، چراکه واردات این قبیل قطعات بسیار ارزبر هستند، در مقابل تولید این قطعات ارزآوری بالایی دارند و بسیار سودآور هستند.

این فعالیت‌ها نه به‌صورت مدوّن، علمی و آمایشی، بلکه به‌صورت پراکنده و خودجوش انجام می‌شود.

مأموریت جدید دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان تعریف رشته‌های مهارت‌محوری است که نیاز صنعت محسوب می‌شوند، یعنی ممکن است جایی به جوشکار صنعتی نیازمند باشیم که جوشکاری بیل‌های مکانیکی را انجام می‌دهد.

از سویی ممکن است به تراشکاری نیاز داشته باشیم که تخصص اصلی او تولید جک‌های صنعتی بولدوزر‌های معدنی است و طبیعتاً چنین رشته‌هایی در آموزش عالی وجود نداشته، اما اکنون رشته‌های در حال هدایت به سمت فنی و مهارت‌محوری است تا تکنسینی تربیت شود که علاوه بر مهارت، نیاز واقعی جامعه را رفع کند، نه اینکه دانشجو ۷۰، ۱۰۰ یا ۳۴ واحد درسی را بگذراند که مهارتی کسب نکرده و تنها ۵ واحد از این دروس نیاز او و جامعه را برطرف می‌کند.

رسالت دانشگاه آزاد اسلامی آن است که محتوایی را به دانشجویان ارائه کند که یک محتوای صددرصد واقعی و مورد نیاز بازار، صنعت، جامعه و کار باشد.

آنا: نحوه تعامل دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌رضوی با سازمان فنی و حرفه‌ای چگونه است؟

سالاری: این تعامل چندجانبه است، به طوری که سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه تفاهم‌نامه‌هایی را با سازمان فنی و حرفه‌ای منعقد کرده و در این راستا سازمان مرکزی بخشنامه‌های متعددی را ابلاغ کرده است.

از سویی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان تفاهم‌نامه‌های متعددی با سازمان‌های فنی و حرفه‌ای دارد و دوره‌های مشترک بسیار زیادی برگزار شده است.

برخی از دوره‌های برگزار شده با مدرک مشترک دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان و سازمان فنی و حرفه‌ای است و مدارک ارائه شده نیز بین‌المللی است.

دوره مشترک «جهاد» به‌طور مشترک میان سازمان فنی و حرفه‌ای و دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان در حال برگزاری است و این موضوع به‌صورت بخشنامه‌ای در حال انجام است.

همچنین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی استا کرمان از طریق طرح پویش به سازمان‌ها، ادارات و صنایع مختلف معرفی می‌شوند و این خاص دانشجویان فنی و مهندسی نیست و حتی دانشجویان رشته علوم انسانی مانند روانشناسی، مدیریت، تربیت بدنی و حقوق در قالب طرح پویش به صنایع مختلف معرفی شده‌اند تا با بازار علمی کار بیشتر آشنا شوند.

دانشگاه آزاد اسلامی از رویکرد خوندن دو واحد درس و نمره گرفتن خارج شده و رویکرد جدید خود را با جامعه تطبیق خواهد داد و با این رویکرد دنبال رفع مشکلات واقعی جامعه هستیم.

**آینده از آن رشته‌های هوش مصنوعی و آماری است

آنا: جایگاه رشته‌های جدید آماری (تحلیل داده و هوش مصنوعی) از منظر آینده شغلی دانشجویان چگونه است؟

سالاری: رشته‌های با مضمون هوش مصنوعی و تحلیل داده قطعاً در آینده راه خود را بازخواهند کرد و درصورتی که سراغ رشته‌های قبلی که امتحان خود را پس داده‌اند و جزء رشته‌های منسوخ شده محسوب می‌شوند برویم قطعاً از پیشرفت بازخواهیم ماند.

دنیای آینده دنیای هوش مصنوعی است و دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان در این مسیر با تلاش‌های صورت گرفته از طریق سازوکار آماری شورای گسترش دانشگاه آزاد اسلامی باید به سمت هوشمندسازی حرکت کند، درغیراینصورت بازخواهیم ماند.

ضمن اینکه سایر واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی و آموزش عالی نیز باید به این سمت حرکت کنند و فردی که قرار است در دنیای آینده زندگی کند باید مسیر خود را برای حاکمیت هوش مصنوعی پیدا کند.

آنا: آیا دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان دارای رشته هوش مصنوعی است؟

سالاری: این دانشگاه دارای دکتری هوش مصنوعی است، اما تصور می‌کنم این رشته‌ها باید عینی‌تر باشند، به طوری که سرفصل‌ها بازبینی و مجدداً نگاشته شوند تا تغییرات محسوسی در آن‌ها ایجاد شود، در این صورت است که رشته‌ها از حالت کمیت خارج خواهند شد و رشته‌ها به‌روزتر می‌شوند.

آنا: در راستای به‌روزرسانی و تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن مدل‌های آموزشی به شیوه‌هایی که نیاز روز جامعه است چه اقداماتی داشته‌اید؟

سالاری: سوال خوبی پرسیدید. دانشگاه‌ها ابتدا باید ببینند نیاز واقعی جامعه چیست؟ در مسیر پاسخ به این سوال باید ابتدا رویکرد سنتی را کنار بگذاریم و گروه‌های علمی در قالب کارگروه در محل دانشگاه‌ها تشکیل شوند و مشکل صنعت و جامعه را پیدا کنند.

خوشبختانه دانشگاه آزاد اسلامی به سمت شناسایی مشکلات صنعت و جامعه رفته و این موضوع را پیگیری می‌کند، زمانی بین صنعت و جامعه ارتباطی وجود نداشت، اما اکنون استان کرمان به طور کامل ارتباط صنعت و جامعه را پیگیری می‌کند و قرارداد‌های بسیاری با صنعت، معدن، ادارات و مراکز مختلف برقرار کرده و دانشگاه آزاد اسللامی کرمان در این راستا قرارداد ۱۰۰ میلیارد تومانی با صنایع مختلف منعقد کرده است؛ بنابراین تلاش داشتیم ابتدا نیاز واقعی جامعه را شناسایی کرده و سپس به صنعت ورود می‌کنیم تا از طریق صنعت نیاز جامعه را برطرف کنیم.

کار خوبی که سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی انجام داده، اینکه تعریف گروه‌های علمی و تعریف دانشکده‌ها در سطح ملی است، چراکه به‌عنوان مثال در رشته تخصصی معدن جمعی از مدیران گروه‌های علمی سراسر کشور نماینده‌ای در سازمان مرکزی دارند که مباحث علمی را از این طریق پیگیری می‌کنند.

از این طریق دانشکده‌های موضوعی از طریق گروه‌های علمی در کشور برنامه‌های خود را اجرایی می‌کنند و نظراتی که در گروه‌های علمی در کشور وجود دارد به دانشکده‌های مرتبط با سازمان مرکزی انتقال داده می‌شوند و در نهایت به‌روزرسانی و مدرن‌سازی رشته‌های علمی متناسب با نیاز‌های جامعه را خواهیم داشت.

**رشته‌های جدید جایگزین منسوخ شده‌ها

آنا: با توجه به حرکت دانشگاه آزاد اسلامی به سمت دانشگاه کارآفرینی و مهارت‌محوری هنوز برخی رشته‌های دانشگاهی منسوخ شده در حال فعالیت هستند. در راستای جذب دانشجویان در رشته‌های مهارت‌آفرینی و کارآفرینی چقدر موفق بوده‌اید و رشد داشته‌اید؟

سالاری: حدود ۳۵ درصد رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان بدون دانشجو هستند، وقتی عنوان می‌شود منسوخ شده، معنا همین است. رشته‌هایی مانند فلسفه محض، ریاضی کاربردی، فیزیک، شیمی، تاریخ، ادبیات و ... علناً از صحنه خارج شده‌اند.

البته رشته‌های خدماتی مانند حقوق، مدیریت و روانشناسی نیز هستند که بازار کار زیادی دارند، همچنین رشته‌هایی مانند HSE، متالورژی، ایمنی کار یا ایمنی صنعتی و حسابداری در استان صنعتی و معدنی کرمان بسیار خواهان دارند و کار فراوانی برای این رشته‌ها وجود دارد و متناسب با نیاز استان کرمان دارای دانشجویان بسیار خوبی هم هستند.

آنا: آیا در مسیر حرکت به سمت مهارت‌محوری به ایده‌آل‌ها دست پیدا کرده‌اید؟

سالاری: قطعاً نیاز به کار بیشتری داریم، چراکه در مسیر آمایش و ساماندهی رشته‌ها دارای مشکلاتی هستیم، چراکه سوق دادن استادان و دانشجویان به سمت مهارت‌محوری واقعی دارای مشکلاتی است و این مانع در حال رفع شدن است، اما نه به صورت کامل.

مانع دوم مربوط به قوانین و مقررات می‌شود و عدم هماهنگی بین قوانین و مقررات دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان و قوانین و مقررات نهاد‌های آموزشی بیرون وجود دارد.

در زمینه‌هایی نیازمند حمایت سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی هستیم و در دو سال گذشته سازمان مرکزی اقدامات موثری انجام داده است، اما مسیر هموار نیست و یکسری موانع قانونی وجود دارد که باید مرتفع شود.