فرهنگ‌سازی؛ حلقه مفقود جذب دانشجو در رشته‌های مهارتی
خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین بوذری؛ بازنگری رشته‌های غیرکاربردی در دستور کار مراکز آموزش عالی ازجمله دانشگاه آزاد اسلامی قرار دارد به‌طوری‌که رویش رشته‌های مهارتی از اقداماتی است که به‌صورت جدی دنبال می‌کند.
از سوی دیگر یکی از اهداف مهم دانشگاه آزاد اسلامی آن است که براساس نیاز بازار استانها و شهرستان به ایجاد رشته‌های دانشگاهی اقدام می‌کند و رشته‌هایی که خیلی محلی از اعراب ندارند و دارای بازار ضعیفی هستند از دستورکار تدریس دانشگاه آزاد اسلامی خارج شده است.
تدوین سرفصل و برگزاری آزمون متمرکز نیز در راستای نوسازی و بازنگری رشته‌های دانشگاهی بوده و مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به مأموریت‌های پیش رو طرح آمایش رشته‌های دانشگاهی را مورد توجه قرار داده است.
براساس اعلام علی باقر طاهری‌نیا رئیس مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و عضو دائمی شورای معاونین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها بیش از ۴ هزار رشته منسوخ شده دارند.
براساس آمار ارائه شده، تاکنون یک‌هزار و ۷۰۰ برنامه درسی مورد بازنگری قرار گرفته و ۹۷۰ برنامه درسی با رویکرد نوآورانه تدوین شده است.
همچنین براساس آمار‌های ارائه شده، بازار کار رشته‌های مرتبط با تحلیل‌های داده (رشته‌های آماری و هوش مصنوعی) در وضعیت مناسبی به سر می‌برند و دانشجویان رشته‌های آماری آینده شغلی تضمین شده دارند، برخلاف رشته‌هایی مانند فلسفه محض یا ریاضی کاربردی که دانشجویان این رشته‌ها آینده خوبی برای خود متصور نیستند.
گام بلند دانشگاه آزاد اسلامی برای بازنگری رشته‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که متقاضیان همچنان به رشته‌های گروه علوم انسانی اقبال بیشتری دارند و رشته‌های مرتبط با گروه علوم پایه خیلی طرفدار ندارند.
در حالی گروه علوم انسانی دارای طرفداران زیادی است که برخی رشته‌های این گروه همچنان از بازار کاری مناسبی برخوردار نیستند و به عبارتی دانشجویان این رشته‌ها آینده تضمین‌شد‌ه‌ای ندارند.
خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در راستای تحلیل و بررسی رشته‌های دانشگاهی و لزوم نوسازی و بازنگری بر برخی رشته‌های منسوخ شده گفت‌وگویی را با علیرضا عزیزی معاون سابق آموزش و تحصیلات تکمیلی و رئیس فعلی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی و بیرجند ترتیب داده است.
گپ و گفت آنا با عزیزی در پی می‌آید:
آنا: استراتژی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی در راستای آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی چیست؟
عزیزی: دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی تقریباً سه سال است که سند آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی را آماده و آن را مصوب کرده، همچنین در راستای به‌روزرسانی این سند اقدامات لازم انجام شده است.
سند آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی تصویب شده دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی تحویل دفتر آمایش سازمان مرکزی شده و قرار و دفاع لازم صورت گرفت.
محور‌های سند انطباق رشته‌های تحصیلی با نیاز‌های آمایشی خراسان‌جنوبی
آنا: محور‌های اصلی سند آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی خراسان‌جنوبی چیست؟
عزیزی: محور‌های اصلی این سند انطباق رشته‌های تحصیلی با نیاز‌های آمایشی استان خراسان‌جنوبی بوده که در سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی هم به آن اشاره شده است و در این راستا موظفیم رشته‌هایی که مقرر شده به‌عنوان رشته‌های مرتفع‌کننده نیاز‌های اصلی جامعه پیشنهاد شوند در راستای نیاز‌های آمایشی استان باشند.
با استفاده از داده‌های آمایشی یا GDP تلاش می‌کنیم که قالب نیاز‌های استان خراسان‌جنوبی را در حوزه‌ها و رشته‌های مختلف شناسایی کنیم و رشته‌های جدید را در همان حوزه پیشنهاد بدهیم، مضافاً بر اینکه در شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی خراسان‌جنوبی رشته‌هایی که مقرر بود به شورای گسترش سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی معرفی و رشته‌هایی در مقاطع کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی پیوسته پیشنهاد شدند و در شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی خراسان‌جنوبی به تصویب رسید.
مصوبات شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی خراسان‌جنوبی را به سازمان مرکزی ارسال کردیم و رشته‌های تصویب شده همه با دلایل آمایشی به سازمان مرکزی ارائه شده و عنوان کردیم که انطباق آمایشی رشته ـ محل با اسناد آمایشی استان وجود دارد.
آنا: در زمینه گسترش رشته‌های مهارتی منطبق با سند آمایشی دانشگاه آزاد اسلامی در استان خراسان‌جنوبی چه برنامه‌هایی داشته‌اید؟
عزیزی: در راستای توسعه و گسترش رشته‌های مهارتی و کارآفرینی سازمان مرکزی پیشرو و واحد‌های دانشگاهی پیرو این حرکت مبارک بوده‌اند، به‌طوری‌که در دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی طی دو سال گذشته ۵۶ رشته مهارتی به مجموعه رشته‌های دانشگاه افزوده شدند.
البته تا فرهنگ پذیرش دانشجو در رشته‌های مهارتی و کارآفرینی میان مردم جا بیفتد قطعاً زمان‌بر خواهد بود و این انتظار نیست که با راه‌اندازی رشته‌های مهارتی بلافاصله با جذب دانشجو مواجه باشیم؛ بلکه باید تبلیغات گسترده‌ای برای جذب دانشجو در رشته‌های مهارتی صورت بگیرد، کما اینکه این تبلیغات انجام شده است.
از سویی باید فرهنگ پذیرش دانشجو در رشته‌های مهارتی بین مردم ایجاد شود تا گرایش به سمت این رشته‌ها در آینده بالا باشد، همچنین رشته‌های مهارتی دیگر از سوی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی به شورای گسترش پیشنهاد شده و دانشکده مهارتی و کارآفرینی این دانشگاه اقدامات لازم را در این باره انجام داده و در جلسه بعدی شورای گسترش، آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه به این موضوع ورود خواهیم کرد.
جذبه‌ای برای جذب دانشجو در رشته‌های مهارتی نیست
آنا: رشته‌هایی در برخی واحد‌های دانشگاهی تدریس می‌شوند، مانند فلسفه محض یا ریاضی کاربردی که آینده شغلی دانشجویان را تضمین نمی‌کنند، اما در مقابل رشته‌های آماری و فناوری تا دلتان بخواهد بازار کار دارند و دانشجویان بیشتر به سمت و سوی این رشته‌ها حرکت می‌کنند، در راستای حرکت به سمت رشته‌های مرتباط با هوش مصنوعی، فناوری، آماری و تحلیل داده و رشته‌های نوآورانه چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
عزیزی: در مجموع دارای چهار نوع رشته تحصیلی در دانشگاه آزاد اسلامی هستیم، نخست رشته‌هایی که نه پذیرش و جذب دانشجو دارند و نه بازار کار، بنابراین در این راستا نه فقط واحد بیرجند، بلکه بسیاری از واحد‌های دانشگاهی در حال حذف این قبیل رشته‌ها هستند، مشروط بر اینکه اعضای هیئت علمی این نوع رشته‌ها در رشته‌های مرتبط فعالیت و تدریس داشته باشند.
باید فرهنگ پذیرش دانشجو در رشته‌های مهارتی بین مردم ایجاد شود تا گرایش به سمت این رشته‌ها در آینده بالا باشد
دوم اینکه برخی رشته‌ها بازار کار بیرونی دارند؛ اما در درون دانشگاه جذبه برای جذب دانشجو ایجاد نشده است، به‌عنوان مثال رشته‌های مهارتی در دسته دوم قرار دارند و مشخصاً بازار کار برای دانشجو وجود دارد و مردم هنوز به این باور دست نیافته‌اند که ابتدا باید با حضور در دانشگاه علوم و دانش این رشته‌ها را فرابگیرند و تحصیل‌کرده باشند و سپس وارد بازار کار شوند.
به‌عنوان مثال برق آسانسور از جمله حرفه‌های حساسی است که ابتدا باید از سوی دانشجو گذرانده و فارغ‌التحصیل شود، بنابراین هدف اصلی ما توسعه این قبیل رشته‌هاست و حتی رشته‌های جدیدی را نیز پیشنهاد کرده‌ایم.
دسته سوم رشته‌هایی هستند که بازار کار آن اشباع شده و جذبه و فرهنگ پذیرش دانشجو را دارد، به این لحاظ که مردم خیال می‌کنند که اگر فرزندان خود را در این رشته‌ها به دانشگاه‌ها بفرستند موفق خواهند بود و برخی از رشته‌های علوم انسانی در این دسته قرار می‌گیرند که دارای بازار کار اشباع‌شده‌ای است، اما کماکان جزء رشته‌های پردانشجوست؛ بنابراین سیاست‌های کلی و مالی دانشگاه آزاد اسلامی اقتضا می‌کند که در این راستا خدمات آموزشی تداوم داشته باشد، با این هدف که فرهنگ عمومی جامعه برای پذیرش چنین رشته‌هایی اتفاق بیفتد.
دسته چهارم رشته‌هایی هستند که هم ظرفیت پذیرش دانشجو را دارند و هم دارای بازار اشتغال هستند که این قبیل رشته‌ها جزء بهترین رشته‌های ما و ستاره‌دار هستند، مانند رشته‌های حقوق و روانشناسی بالینی و برخی رشته‌های با گرایش مدیریتی که علاوه بر دانشجوی زیاد اشتغال کافی را نیز در جامعه دارند و قطعاً سیاست کلی دانشگاه آزاد اسلامی و واحد بیرجند تقویت چنین رشته‌هایی از جهت بنیه علمی و ایجاد مدارس مهارتی است تا دانشجو در نهایت مهارت‌آموخته شود.
آنا: نحوه تعامل‌تان با سازمان فنی و حرفه‌ای چگونه است؟
عزیزی: در دانشکده مهارتی و کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی یک مرکز مهارت‌آموزی با عنوان TMC تأسیس کرده‌ایم که دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته در رشته‌های مهارتی، مهارت‌های شغلی لازم را نیز می‌آموزند و مرکز TMC با اداره‌کل فنی و حرفه‌ای استان خراسان‌جنوبی وارد مذاکره شده و تفاهم‌نامه‌هایی نیز با این اداره به امضا رسانده است.
امیدوارم این تفاهم‌نامه‌ها قالب عملیاتی به خود بگیرد و از ترم آینده (مهرماه) کلاس‌های مهارت‌آموزشی در کنار کلاس‌های تئوری برای دانشجویان برگزار می‌شود تا دانشجویان از این کلاس‌ها استفاده کنند و سازمان فنی و حرفه‌ای کشور نیز در این راستا بودجه لازم را برای پیگیری این موارد اختصاص داده است.
آنا: جایگاه رشته‌های جدید آماری (تحلیل داده و هوش مصنوعی) از منظر آینده شغلی دانشجویان چگونه است؟
عزیزی: دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی در زمینه فناوری اطلاعات و کامپیوتر اعضای هیئت علمی بسیار خوبی دارد و رشته‌ها نیز بسیار قوی و توسعه‌یافته است، در عین حال این توسعه‌یافتگی بیشتر مربوط به حوزه تحصیلات تکمیلی می‌شود و در آینده قصد داریم در راستای توسعه تحصیلات پایه گرایش‌های جدید مهارتی را به سازمان مرکزی پیشنهاد بدهیم.
دانشگاه آزاد اسلامی فردوس دارای رشته هوش مصنوعی است
آنا: دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی دارای رشته‌های مرتبط با تحلیل داده یا هوش مصنوعی است؟
عزیزی: در دانشگاه آزاد اسلامی واحد فردوس در مقطع دکتری دارای رشته هوش مصنوعی هستیم.
آنا: در راستای به‌روزرسانی و تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن مدل‌های آموزشی به شیوه‌هایی که نیاز روز جامعه است، چه اقداماتی داشته‌اید؟ (تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن به علوم روز)
عزیزی: در دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی تلاش داریم از تخصص اعضای هیئت علمی در راستای تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن آموزشی به شیوه‌های علوم روز استفاده کنیم؛ چراکه برخی استادان شیوه‌های به‌روز و نوینی دارند که این پیشنهاد‌ها در شورای آموزش مطرح می‌شود و در شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی تبدیل شیوه‌های سنتی به علوم روز مطرح می‌شود و در نهایت برخی از این پیشنهاد‌ها نیز اجرایی و عملیاتی شده است.
در دانشگاه آزاد اسلامی واحد فردوس در مقطع دکتری دارای رشته هوش مصنوعی هستیم
از سویی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی طی یک تا دو سال گذشته شیوه‌های نوینی را ترسیم کرده است، به‌عنوان مثال در حوزه علوم پایه فرآیندی ایجاد شده با عنوان فرآیند «یادگیری عمیق» که استادان علوم پایه مانند ریاضی و شیمی بتوانند به شیوه‌ای مسائل نظری را به دانشجویان منتقل کنند که شب امتحانی نباشد و فهم عمیقی در دانشجویان ایجاد شود و دانشجو در آینده از این شیوه‌ها بهره لازم را ببرد.
آنا: در حوزه علوم مهندسی چطور؟ آیا به مدل آموزشی روز دست یافته‌ایم؟ اگر خیر چه برنامه‌هایی در این زمینه دارید؟
عزیزی: در رشته‌های علوم مهندسی و علوم انسانی بیشترین بهره‌ای که می‌توانیم از آموزش‌های نوین و به‌روز داشته باشیم، حرکت به سمت شیوه‌های مهارتی ارائه خدمات آموزشی است، یعنی در کنار تدریس تئوری شیوه‌های مهارتی نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت تا مدارس عالی مهارتی و مرکز TMC کمک خوبی باشند.
افزوده شدن ۵۶ رشته به بدنه دانشگاه آزاد خراسان‌جنوبی
آنا: چند درصد رشته‌های منسوخ شده دانشگاه متبوع شما کنار گذاشته شده‌اند و چه رشته‌های جدید تأسیس کرده‌اید؟
عزیزی: تاکنون در حوزه مهارتی ۵۶ رشته به بدنه دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی افزوده شده و چندین رشته در حوزه تحصیلات تکمیلی به سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی پیشنهاد کردیم که این رشته‌ها کاربردی و منطبق با سند آمایش رشته‌های تحصیلی است به‌طوری‌که این رشته‌ها بین‌رشته‌ای بوده و می‌تواند مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد.
در زمینه حذف رشته‌های منسوخ شده در دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی هم چیزی به نام حذف کدرشته اتفاق نیفتاده، نه‌تنها در استان خراسان‌جنوبی، بلکه در سایر واحد‌ها نیز رخ نداده است.
منتها در عمل برنامه‌ریزی آموزشی روی برخی از رشته‌ها انجام نمی‌شود و اگر هم متقاضیانی داشته باشد (که اغلب ندارد) به رشته‌هایی روی می‌آوریم که بازار کار لازم را داشته باشند، به‌عنوان مثال وقتی دانشجویی به رشته‌ای روی می‌آورد که بازار کار آنچنانی ندارد، در همان ثبت نام اولیه مشاوره تحصیلی لازم را با او انجام می‌دهیم.
آنا: برای تغییر فرآیند آموزشی در برخی دانشگاه‌ها که به شاخصه‌های غربی اهمیت می‌دهند و شاخصه‌های غربی در این دانشگاه‌ها پیاده می‌شود و تبدیل آن به شاخصه‌های اسلامی و ایرانی چه پیشنهادی دارید؟
عزیزی: اقدامات ما در این راستا بیشتر حرکت به سمت گام دوم انقلاب اسلامی و سند تحول و رویکرد تمدن‌سازی مهدوی است و به تازگی طرح ملی اعتلا را در دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان‌جنوبی اجرا کرده‌ایم و عمدتاً مخاطبین این طرح استادان علوم انسانی هستند تا دیدگاه استادان را نسبت به علوم انسانی تا حد امکان تغییر دهیم و این فرآیند تغییر دیدگاه در یک تا دو روز انجام نمی‌شود؛ چراکه برای این موضوع مانند امور فرهنگی باید زمان لازم داده شود و ممکن است تا چند سال آینده این تغییر دیدگاه اتفاق بیفتد.
در این حوزه علاوه بر القای فرهنگ اسلامی و ایرانی و مهدوی به استادان دانشگاه، نیازمند داده‌های مشخص هستیم که این مشخصه‌ها غربی نباشند، به این معنا که توسعه علوم انسانی در حوزه تئوریک با نگرش تمدنی و مهدوی به شکلی که فرهنگ‌سازی آن اتفاق می‌افتد توسعه علوم نیز صورت بگیرد.
وقتی صحبت از روانشناسی می‌شود نباید منتظر نظرات و دیدگاه روانشناسان غربی باشیم و ادعا داشته باشیم در حوزه روانشناسی خودمان حرف برای گفتن داشته باشیم.
این موضوع را در رشته حقوق تا حدودی برطرف کردیم، چراکه بدنه این رشته منطبق بر علوم اسلامی است؛ بنابراین خیلی نیازمند ادبیات غربی نیستیم؛ اما در سایر رشته‌های علوم انسانی این اتفاق باید بیفتد.
انتهای پیام/