چرا گرایش به رشته روانشناسی کودکان استثنایی بالاست؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه به‌تازگی رشته جدید «روانشناسی کودکان استثنایی» را راه‌اندازی کرده است.

روانشناسی کودکان استثنایی یکی از شناخته‌شده‌ترین گرایش‌های روانشناسی است. براساس آمار و داده‌ها 10 تا 15 درصد کودکان سنین مدرسه را کودکان استثنایی تشکیل می‌دهند.

با توجه به نیاز ویژه این کودکان در تعلیم و تربیت، لازم است متخصصانی با چنین تخصصی پرورش یابند و هدف چنین درسی شناخت ویژگی‌ها، سبب‌شناسی، پیشگیری از معلولیت‌ها و روش‌های مؤثر آموزش و توانبخشی کودکان استثنایی است و این رشته در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری ارائه می‌‌شود.

دانشجویان گرایش روانشناسی کودکان استثنایی، آموزش لازم را در زمینه‌های ارزیابی و تشخیص، آموزش و توانبخشی کودکان استثنایی می‌بینند.

خبرنگار آنا در این زمینه گفت‌و‌گویی را با کیوان کاکابرایی عضو هیئت علمی گروه روانشناسی و رئیس مرکز مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه ترتیب داده است که در ادامه پی‌می‌گیریم.

آنا: اهمیت آشنایی با روانشناسی کودکان استثنایی چیست؟

کاکابرایی: برای آنکه بتوان گستره روانشناسی کودکان استثنایی را توصیف و تعریف کرد، ابتدا باید دانش بالایی از پدیدآیی تحول بهنجار آدمی داشت، به طور اخص حوزه کودکان استثنایی با توجه به تأکید بر تفاوت‌ها، قدمتی به تاریخ روانشناسی را با خود حمل می‌کند که متأسفانه به علل مختلف از جمله ناآگاهی، کتمان و بار فرهنگی هنوز کمتر شناخته شده است.

کودکان با نیاز ویژه‌، کودکان دارای اختلالات رشدی، عقب‌ماندگی‌های ذهنی، ناتوانی یادگیری، طیف اوتیسم، نقص توجه و فزون کنشی، اختلال ارتباطی و حرکتی و توانایی‌های بسیار بالا را دربرمی‌گیرد؛ بنابراین کودک استثنایی به افرادی اطلاق می‌شود که نسبت به کودکان عادی به لحاظ توانایی‌های ذهنی، ارتباطی، حسی، رفتاری و هیجانی و جسمانی تفاوت معناداری دارند.

البته طبقه‌بندی‌های متفاوتی از حوزه مهم کودکان استثنایی ارائه شده که این امر حکایت از گستردگی و پیچیدگی آن دارد؛ اما به طور کلی می‌توان گفت که کودکان دارای ناتوانی، تیزهوشی و در معرض خطر با درنظرداشتن زیرگرو‌‌ه‌ها از طبقه‌بندی‌های اصلی است، حال به موارد اشاره شده باید مسائلی مانند پیشگیری، خانواده، آموزش و توانبخشی را اضافه کرد.

بنابراین این گستره به‌دلیل کم‌آگاهی و فقدان آمار دقیق بومی هنوز در جامعه ما ناشناخته است، امیدواریم با همت پژوهشگران و دانش‌پژوهان در دانشگاه‌ها و از طریق وسعت و واقعیت، این قلمرو مهم بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

**رشته آموزش کودکان استثنایی قدمتی به تاریخ انسان دارد

آنا: جایگاه رشته روانشناسی کودکان استثنایی در دانشگاه و اهمیت راه‌اندازی آن را بیان کنید.

کاکابرایی: در راستای جایگاه رشته روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی یا به عبارت دیگر کودکان با نیاز‌های ویژه باید بگویم که قدمتی به تاریخ انسان و توجه به حقوق و ارزش‌های انسانی دارد و امروز به‌دلیل وسعت و پیچیدگی این قلمرو از سوی دیگر اهمیت توجه به مطالعه شباهت‌ها و تفاوت‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است.

سال‌های اخیر در ایران به‌دلیل مسائل و مشکلات گستره کودکی و پیچیدگی‌های فراوان آن ازجمله ماهیت، شناخت، آموزش، توانبخشی، درمان، پیشگیری از اختلالات و سایر پیامد‌های آن در خانواده و اجتماع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و ایجاد آن در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه یک اتفاق مهم محسوب می‌شود.

آنا: علاقه‌مندان به تحصیل در رشته روانشناسی کودکان استثنایی باید در چه زمینه‌هایی دارای استعداد باشند و چه آموزه‌هایی را فرابگیرند؟

کاکابرایی: در مورد علاقه‌مندی به این رشته خاص باید اشاره کنم، پیشتر نگاهی متفاوت و همراه با حس ترحم و برچسب‌های ناکارآمد به این حوزه وجود داشت؛ اما با تلاش‌های علمی دلسوزان این حوزه و فرهنگ‌سازی و تخصصی و کاربردی بودن رشته کودکان با نیاز‌های ویژه علاقه‌مندی به این رشته افزایش پیدا کرده است.

البته نیاز عملی جامعه به داده‌های اصولی و عملی در زمینه‌های پیشگیری، فرزندآوری و فرزندپروری و مشکلات جسمی، حسی، حرکتی و شناختی علاقه‌مندی به این حوزه تخصصی را افزایش داده است.

**آینده شغلی روانشناسی به توان تخصصی و علمی فرد بستگی دارد

آنا: آینده شغلی دانش‌آموختگان رشته روانشناسی کودکان استثنایی در بازار کار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کاکابرایی: آینده شغلی گرایش روانشناسی مانند سایر گرایش‌ها به توان تخصصی و علمی فرد بستگی دارد، به عبارت دیگر امروز جامعه به‌خصوص خانواده‌ها در امر خدمات روانشناختی خواهان خدمات بهنگام راهبرد‌های کاربردی و عملی هستند.

بنابراین با یک نگاه تحولی‌نگر و نظر به اهمیت قلمرو کودکی و گذشته، حال و آینده کودکان این سرزمین وجود روانشناسان متعهد و متخصص ضروری است و حتماً آینده شغلی روشن برای این افراد متصور هستم.

آنا: روانشناسی «کودکان استثنایی» در مقطع کارشناسی‌ارشد یکی از رشته‌های مورد علاقه داوطلبان بوده، استقبال از این رشته چگونه است؟

کاکابرایی: تحصیل در این رشته در مقاطع تحصیلات تکمیلی، علاوه بر آموزش مسائل تخصصی، نیازمند ویژگی‌های بارز انسانی و اخلاقی است و بدون تردید اغلب افرادی که در این زمینه تحصیل می‌کنند این مهم را تأیید می‌کنند؛ بنابراین ورود به این حوزه یک فضیلت انسانی است؛ چراکه خدمت به کودکان در هر زمینه بسیار ارزشمند است.

آنا: چالش‌های رشته روانشناسی «کودکان استثنایی» را چه چیز‌هایی می‌دانید و راهکارهایتان برای رفع چالش‌ها چیست؟

کاکابرایی: هر رشته‌ای با هر گرایشی با چالش‌ها و فرصت‌هایی مواجه است، به نظر مهم‌ترین چالش، نحوه آموزش و تربیت دانشجویان این رشته بوده که نیازمند امکانات آموزش عملی است و مهم‌ترین فرصت هم اینکه علم باید از نقش گسترده و عمومی خارج و به صورت نقطه‌ای بر گستره‌های خاص مسائل و مشکلات انسانی امروز متمرکز شود.

آنا: گروه آموزشی روانشناسی و مشاوره در تربیت دانشجویان چقدر موفق بوده است؟

کاکابرایی: خوشبختانه گروه روانشناسی و مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی از بدو راه‌اندازی با نگاهی تحول‌خواه و به‌روز گام برداشته، ازجمله راه‌اندازی آزمایشگاه رواشناسی، مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره، مرکز امین، کلینیک بالینی و سلامت، مرکز تحقیقات روانشناسی کاربردی، انجمن دانشجویی، راه‌اندازی و فعالیت مستمر شعبه‌های انجمن روانشناسی ایران، انجمن روانشناسی کودکان استثنایی با قدمتی 10 ساله و برگزاری کنگره‌ها، کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی، کرسی‌های علمی به صورت مستمر و مداوم و همکاری و حضور استادان برجسته دانشگاه‌های ایران در واحد کرمانشاه، وجود اعضای هیئت علمی جوان و پرانگیزه و دانش‌پژوه گواه این مهم است که گروه روانشناسی و مشاوره ظرفیت قطب علوم روانشناختی را دارد.

بنابراین براساس بازدید‌ها میدانی و فعالیت‌های صورت گرفته گروه روانشناسی و مشاوره اکنون پرجمعیت‌ترین گروه آموزشی دانشگاه‌های استان کرمانشاه است که این موفقیت‌ها نشان از توانمندی و اثربخشی این گروه آموزشی دارد.