منفعت تهران در تجارت با مسکو حفظ خواهد شد؟

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، نقطه آغاز اجرای این طرح در دولت سیزدهم،به منظور افزایش تبادلات تجاری کشور از ابتدای آغاز به کار خود به سمت اجرایی کردن برنامه‌ها و طرح‌های مهمی رفته است. یکی از این طرح‌ها، توجه به پیمان‌های پولی مشترک با کشور‌های منطقه است.

اصرار روسیه و ایران برای اجرای پیمان پولی دوجانبه در سال گذشته و پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه بود. تاجایی که سال گذشته رئیس کل پیشین بانک مرکزی ایران اعلام کرد تهران و مسکو مبادلات دوجانبه خود را با ریال ایران در برابر روبل روسیه آغاز کرده و صادرکنندگان کالا می‌توانند روبلی که از طرف روسی به‌دست آورده‌اند را در بازار ایران برای واردات کالا از روسیه بفروشند.

همزمان با حذف ارز دلاری دو کشور از مبادلات تجاری خود، مبادلات ارزی ایران با روبل روسیه و ریال ایران آغاز شد. برخی بر این باورند که پذیرش ارز‌های ملی در مبادلات تهران و مسکو در شرایطی است که این دو کشور درگیر تحریم‌های امریکا بوده، اما تلاش دارند با تقویت همکاری‌های دوجانبه به دور از سیستم مالی جهانی «سوئیفت»، فعالیت‌های اقتصادی و تجاری خود را افزایش دهند. حال اخبار به دست رسیده حاکی از آن است که ایران با همراهی روسیه قصد دارد تا پیمان‌های پولی دو و چندجانبه را با کشور‌های منطقه گسترش دهد. توجه اجلاس سران اتحادیه پایاپای آسیایی، نشان می‌دهد تا چه حد بحث تجارت با ارز‌های ملی مشترک، گسترش یافته است.

موانع داخلی دیده شود

در ابتدا باید تاکید کرد هر اتفاقی که راه تجارت را برای بازرگانان کشور تسهیل کند، قابل قبول بوده و اهالی کسب‌وکار و امور تجاری باید از آن روش پیروی کنند. اما توجه به استفاده از راهکار‌های جهانی برای کاهش محدودیت‌های تجاری در شرایطی که هنوز سیاست‌های داخلی اصلاح نشده‌اند، اتفاقی عجیب به نظر رسیده و نمی‌توان نسبت به موفقیت آن‌ها امیدوار بود. برخی از تجار بر این باورند بخش مهمی از مشکلات و موانع تجارت کشور، به دلیل قوانین و چارچوب‌های داخلی وضع شده توسط دولت‌ها در ادوار گذشته است؛ قوانینی که نه‌تن‌ها تسهیل نشده، بلکه سال به سال خط قرمز‌های آن بیشتر شده است.

فارغ از این بحث، برخی کارشناسان بر این باورند استفاده از ارز‌های ملی با هدف دلارزدایی از معاملات تجاری، همواره یکی از راهکار‌های توسعه تجارت و رفع مشکلات ارزی کشوری مانند ایران است.

عواملی همچون کاهش درآمد‌های ارزی ایران، نوسانات مداوم نرخ ارز و در نهایت وجود مشکلات بانکی مختلف برای نقل‌وانتقالات ارزی بازرگانان ایرانی سبب شد تا در چند سال گذشته فعالیت‌های تجاری ایران تحت تاثیر مستقیم قرار گرفته و محدود شود. از این رو به نظر می‌رسد انجام معاملات تجاری با ارز‌های ملی بتواند گامی راهگشا برای مسیر توسعه صادرات و واردات ایران باشد.

اما با وجود این مزایای عنوان شده، بهره‌گرفتن از حربه پیمان‌های پولی، نیازمند وجود تخصص و نگاهی کارشناسی به شرایط فعلی است؛ اگر قرار باشد این تجارت تنها منفعت‌های یکطرفه را تضمین کرده و باعث شود که ایران تبدیل به مهره سرباز کشور دیگری برای تسهیل تجارت شود، بهتر است فکر آن را از سر بیرون کنیم.

ثبات ارز‌ها مهم است

قدیر قیافه، عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است اجرای پیمان‌های پولی با کشور‌های منطقه می‌تواند گامی استوار در راستای بهبود جریان تجارت ایران باشد. اما او به اهمیت ثبات در تجارت تاکید داشته و در این‌باره به خبرنگار آنا توضیح داد: باید اذعان کرد امریکا نخستین اقتصاد دنیاست و طبق آمار، تولید ناخالص داخلی این کشور به بالای ۸ درصد می‌رسد؛ بنابراین بدیهی است تصمیمات این کشور و ساختار‌های اقتصادی آن، بر سایر کشور‌ها تاثیرگذار باشد و معاملات جهانی را تحت تاثیر قرار دهد.

استفاده از دلار و همچنین یورو به عنوان معیار تجارت نیز به دلیل قدرت و ثبات این ارزهاست. آنچه که امروز بر آن تلاش می‌شود، کاستن از قدرت واحد پولی امریکا در معاملات جهانی میان ایران و کشور‌های دوست است که باید با دقت زیاد انجام شود.

وی ادامه داد: در صورت انجام توافقات سراسری، می‌توان تجارت با کشور‌های دوست را با ارز ملی انجام داد. در چنین شرایطی از اهمیت و تاثیر دلار و همچنین فشار تحریم‌ها علیه ایران در تعاملات تجاری کاسته خواهد شد. اما باید تاکید کرد این کار تنها با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری صحیح با کشور‌های منطقه امکان‌پذیر بوده و در صورت وجود هرگونه نقص و یا بی‌توجهی به مولفه‌های اصلی پیمان‌های پولی، این طرح می‌تواند زیان‌بار باشد. ارز‌هایی که به عنوان جایگزین دلار انتخاب خواهند شد، باید از ثبات نسبی و ارزشمندی مناسبی برخوردار باشند.

بازی را واگذار نکنیم

تا پیش از اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، این کشور ضرورتی برای اجرای پیمان‌های پولی با کشور‌های اطراف خود به‌ویژه ایران نمی‌دید؛ نشانه بارز آن نیز زمانیست که ایران در سال‌های گذشته طرح تجارت با ارز ملی مشترک را مطرح کرد، اما هیچ وقت به سرانجام نرسید. روسیه از سوی اغلب کشور‌های جهان تحریم بوده و برای صادرات و واردات با مشکلاتی جدی مواجه است.

ارزان‌فروشی کالا‌ها در بستر‌های جهانی و در خفا، استفاده از کشور سوم یا حتی واسطه‌های غیرمعتبر برای انجام صادرات حداقلی به اروپا، نشان می‌دهد شرایط تجارت ایران یک پله از روسیه بهتر است. حال استفاده روسیه از ایران به عنوان اهرم پیشران و حامی اجرای پیمان‌های پولی در منطقه، می‌تواند بازی خطرناکی باشد که در صورت بی‌توجهی مدیران، به ضرر ایران تمام خواهد شد.

اگر ایران نتواند از مزیت‌های پیمان‌های پولی بهره گیرد و تبدیل به کشور منعفت‌رسان به کشور‌های منطقه تبدیل شود، در اصل عرصه تجارت منطقه را به سایر رقبا از جمله روسیه واگذار کرده است.