حجت‌الاسلام علیرضا لعل آبدار:
استاد حوزه علمیه مروی گفت: بنای روضه‌های خانگی با امام صادق (ع) بوده است. امام با دخترشان امّ‌فروه و تعداد دیگری از شیعیان خاص دور از چشم عمال حکومت در مکان‌هایی مانند آب‌انبار روضه برگزار می‌کردند.
حجت‌الاسلام علیرضا لعل‌آبدار ازاساتید تاریخ حوزه علمیه مروی و پژوهشگر تاریخ اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا با اشاره به مدیون بودن شیعه به امام صادق (ع) بیان داشت: ما هرچه روایت از واقعه عاشورا داریم ـ مثلاً از رجزهایی که در کربلا توسط اصحاب سیدالشهدا خوانده شده گرفته تا نقل برخی اتفاقات ــ توسط امام صادق (ع) نقل شده است. بنابراین ما هرچه داریم، از امام صادق (ع) داریم.
** اینکه بنای روضه‌های خانگی با امام صادق (ع) بوده است
وی افزود: ضمن اینکه بنای روضه‌های خانگی با امام صادق (ع) بوده و در سیره آن حضرت فراوان نقل شده است، برای مثال ایشان با دخترشان امّ‌فروه و دیگر از شیعیان خاص چون خفقان بوده، دور از چشم‌ها عمال حکومت در مکان‌هایی مثل داخل آب‌انبار و امثال آن می‌رفتند و آنجا با هم روضه برگزار می‌کردند. مثلاً امام صادق (ع) روضه می‌خواندند و امّ‌فروه و دیگران می‌گریست.
** کرسی‌های تدریس امام صادق (ع)
حجت‌الاسلام لعل‌آبدار درباره تعداد شاگردان امام صادق (ع) ابراز داشت: به خاطر فضای خفقانی که در زمان منصور وجود داشته، آنچه راجع به دانشگاه داشتن حضرت (ع) یا تعداد چند هزار نفری شاگردان گفته شده، اولاً درست و دقیق نیست که بخواهیم بگوییم جایی ذکر شده است.
وی ادامه داد: ثانیاً به دلیل خفقان، مربوط به دوره قبل از منصور و أواخر بنى اميه که مدت کوتاهی از عمر حضرت است که به آن دوره «فترت» می‌گویند؛ یعنی دوره‌ای که حضرت دستشان مقداری برای این کار باز بوده است. در آن دوره هم درس‌ها به این شکل نبوده که چهار هزار نفر بنشینند قلم به دست بگیرند و حضرت بفرمایند و آنها بنویسند؛ حضرت درس‌های مختلف داشتند، در این درس‌ها عده‌ای اساتید می‌آمدند کسب علم می‌کردند و مجدد خود آنها به تعلیم شاگردان دیگر می‌پرداختند. یعنی همه مستقیم شاگرد حضرت نبودند.
** کتابی از امام صادق (ع) باقی نمانده است
این استاد تاریخ اسلام با بیان اینکه کتابی از امام صادق (ع) باقی نمانده است، اظهار داشت: روایاتی که از حضرت (ع) در موضوعات مختلف نقل شده، توسط شاگردانشان در چهارصد کتابچه ــ نه کتاب چند جلدی ــ جمع شده که به آن «اصول اربعماة» می‌گوییم. وگرنه معارف شیعه به دلیل وجود فضای خفقان عمدتاً سینه به سینه نقل شده و پیش رفته است. در وقایع مختلف تاریخی، آن اصول اربعماة از بین رفته و این چهار کتاب حدیثی شیعه هم متخذ از آنها است. حالا اینکه از همه چهارصد تا اخذ شده یا از بعضی از آنها، نمی‌دانیم و اطلاع نداریم.
** تدوین فقه شیعه از سوی امام صادق (ع) باعث بقای شیعه شد
وی گفت: دوران امام صادق (ع) دوران خفقان است و ویژگی خاصی که در دوران حضرت اتفاق افتاده، تدوین فقه شیعه است که باعث بقای شیعه شده است. مذاهب دیگری که فقهشان مدون نبوده، الان دیگر باقی نمانده‌اند. و این نکته موفقیت بزرگی در دوران حضرت است.
حجت‌الاسلام لعل‌آبدار درباره روزهای پایانی عمر دنیوی امام صادق (ع) بیان داشت: بعد از خبر شهادت حضرت، یکی از اصحاب حضرت که هنگام شهادت حضرت حضور نداشته وارد شهر می‌‌شود و خدمت همسر حضرت (ع) می‌رود و از ایشان تأیید شهادت حضرت را می‌گیرد. بعد می‌پرسد که حضرت در آخرین لحظات چگونه بودند؟
** آخری جمله‌ای که امام صادق (ع) فرمودند
وی افزود: همسر حضرت (ع) می‌فرماید: یک لحظه چشمشان را بستند و باز کردند و فرمودند: «إِنَّهُ لاَ یَنَالُ شَفَاعَتَنَا مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلاَةِ»؛ به شفاعت ما نمی‌رسد کسی که نماز را سبک بشمارد. این جمله مهمی است که لحظات آخر از حضرت نقل شده است.