تحول در علوم انسانی نیازمند بازگشت جدی به قرآن است

به گزارش گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در نخستین دوره دو سالانه «کتاب علوم انسانی با رویکرد اسلامی» که امروز، ۱۰ اسفندماه در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم برگزار شد، اظهار کرد: در دنیای علم به شدت مفهوم دین از موضوعات مورد توجه است، اما نگاه به علم و دین در مکاتب بشری مختلف متفاوت است. توانایی دسترسی به داده‌های بزرگ که در گذشته در طول زمان حاصل می‌شد هم‌اکنون در گستره مکان حاصل و سبب تحولات زیادی در علوم اجتماعی می‌شود.

وی با بیان اینکه امروز با تحول هوش مصنوعی و تغییر داده‌ها بیش از اینکه در علوم طبیعی تحول داشته باشیم شاهد تحول در علوم انسانی هستیم، افزود: کاریزمای حضرت امام (ره) و باور به امام تجلی ویژه‌ای در نسل‌های گذشته دارد و کلام ایشان برای ما نافذ و قطعی است، اما جوان دهه ۸۰ فرقی بین امام و سایر بزرگان نمی‌بیند و امام برای او جزئی از تاریخ است؛ درک ما از امام و کلامش برای او جلوه ندارد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: امام (ره) در حادثه طبس فرمود: «آیا جز این بود که یک دست غیبی در کار است؟» آن زمان این حرف را می‌پذیرفتند، اما بنیان این تفکر را در نسل جدید مملکت نساختیم و تفکرات دیگری در آن‌ها جایگزین این باور‌ها شد؛ پس چگونه می‌خواهیم انقلاب مصون بماند.

وی بیان کرد: امام (ره) در سال ۶۱ در حادثه خرمشهر فرمودند: «خرمشهر را خدا آزاد کرد و مافوق طبیعت است»؛ این تحلیل‌ها و باور‌ها از چارچوب دفاع مقدس برای نسل‌های گذشته قابل فهم و باور است، اما نسل این دوره و جوانان از این مفاهیم فاصله گرفته و برای او نهادینه نشده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه برخی این انقلاب را خرافات می‌پندارند و در گزاره‌ها شبهه‌افکنی می‌کنند، گفت: گزاره‌های بنیادی انقلاب را با شبهه متزلزل می‌کنند و ما در این میان باید گام‌هایی برداریم تا جوانان ما به فهم مبانی انقلاب برسند.

وی ادامه داد: جنس علم غربی بعد از رنسانس و انقلاب صنعتی علوم طبیعی بر دانشگاه حاکم شد و علم فیزیک ساختار ذهنی ایجاد کرد؛ بنای این علم تبیین و پیش‌بینی بود که در برخورد با جهان واقع خود را محک بزند.

دکتر طهرانچی اضافه کرد: شکست غرب در فروپاشی علوم اسلامی نشان می‌دهد نظریات اجتماعی از لحاظ پارادایمی دچار اشکال است و خود غرب در مواجهه با انقلاب دنبال اقدامات دیگری است.

وی با اشاره به اینکه باید بازگشت پایه‌ای به قرآن داشته باشیم و اعتراف کنیم علی‌رغم همه زحماتی که لازم بوده، اما کافی نیست، اظهار کرد: برای تحول در علوم انسانی اسلامی باید دارای مدل باشیم و قرآن را مرجع بگیریم، زیرا قرآن می‌تواند برای ما چارچوب نظری در نگاه علم به ارمغان بیاورد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در قرآن خیلی از حاکمیت‌ها شکل گرفت و مبتنی بر علم بود، اما علم به تنهایی برای ادامه تمدن کفایت نکرد؛ در امور اجتماعی قائل به نظریه و علت و معلول هستیم، اما باید بدانیم که قواعد دیگری حاکم است که اگر در بنیان به خلق آن نپردازیم نمی‌توانیم شاهد تجلی صحیح انسان در عالم هستی باشیم و نیازمند آشتی بین دانش و بینش هستیم که انسان را جهت دهیم.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه همه هنر ما این است که فرد را از تعارض در بیاوریم، تصریح کرد: چگونه می‌توانیم علم و ایمانی داشته باشیم که مکمل هم باشند تا بتوانیم از عهده تعارضات برآییم؛ آنچه را در کف خیابان می‌بینیم تعارض است و تعارض را رسانه بیگانه و فضای مجازی ندانیم و باید بیندیشیم که آیا تاکنون اصول تربیتی و گزاره صحیح داده‌ایم که تعارض علم و ایمان در افراد حل شده باشد؟ تعلیمات دینی و علمی را در قالب دنیا و آخرت به جوانان ارائه می‌دهیم.

وی با اشاره به اینکه قرآن وجه ایمان را برای هدایت لازم می‌داند و قرآن تنها ایمان‌گرا نیست بلکه علم و ایمان را در آیاتی کنار هم می‌بیند، ادامه داد: خداوند در آیه ۵۶ سوره روم فرمود: «وَقَالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِیمَانَ...»؛ در واقع علم و ایمان در کنار هم قرار دارد، در حالی که عده‌ای پیشرفت علمی دارند، اما از دین غافل هستند و این همان نقطه مقابل قرآن است. اگر تعارضی بین علم و ایمان به‌وجود آمده این علم، علم نیست و مشکل دارد؛ نقطه مقابل کسانی که مکمل علم و ایمان را دارند و باید به سمت علم غربی برویم، سپس عبور کنیم و سپس به گزاره‌های ایمانی و دینی برسیم.

دکتر طهرانچی با بیان اینکه علم و نظریه‌ای که تبیین، شناخت و پیش‌بینی می‌دهد، انسان را به تعارض گزاره می‌رساند، افزود: در اینجا این پرسش مطرح می‌شود آیا تعارض با گزاره‌ها با تغییر رویکرد حل می‌شود؟ بنده می‌گویم خیر. بلکه لازم داریم تمام بستر را ببینیم و در سرچشمه و ساحت‌های علم بنشینیم و بازنگری چارچوبی و مفهومی داشته باشیم. خداوند اصرار دارد که اصول و قواعد حاکم را بیان کند و شرط لازم نظریه است که تعارضی با آنچه خداوند فرموده نداشته باشیم.

وی یادآور شد: در گزاره‌های در حال تعارض اگر رویکرد هم عوض شود کافی نیست و باید سیاست حکمرانی مبتنی بر علم و حکمت باشد؛ ما باید مبانی انقلاب را گل‌آلود نکنیم، چراکه گل‌آلود کردن این آب زلال همان حرف‌های کف خیابان است.