دلایل تقاضای بی‌نهایت برای بازار خودرو

گروه اقتصاد خبرگزاری آنا؛ رسول سلیمانی ـ انتقاد به کیفیت خودرو‌های داخلی نقل محافل عمومی و تخصصی کشور است. بر کسی پوشیده نیست که خودرو‌های تولید داخل دارای ضعف‌های بسیاری هستند، اما آنچه که برای مردم و اندیشمندان اقتصادی تعجب آور است، قیمت بالای این محصولات و تقاضای بی نهایت برای این خودرو‌های گران و بی کیفیت است. به گزارش شرکت چند ملیتی مک کینزی اند کمپانی که در زمینه افزایش رشد اقتصادی به شرکت‌های بزرگ جهان مشاوره اقتصادی می‌دهد فروش جهانی خودرو به رشد خود ادامه داده، اما انتظار می‌رود نرخ رشد تقاضای سالانه از ۳.۶ درصد در پنج سال گذشته به حدود ۲ درصد تا سال ۲۰۳۰ کاهش یابد. آمار‌های بین المللی گویای این موضوع هستند که به دلیل کاهش رشد اقتصادی تقاضا برای خودرو روبه کاهش است، اما در ایران این تقاضا به سمت بی نهایت اندازه بازار خود میل می‌کند.

**قیمت ارز دماسنج اقتصاد خودرو

واقعیت این است که بازار، ادبیات خود را برای تحلیل وضعیت جاری اقتصاد دارد و با بی توجه به همه‌ی مسائل، کار خود را انجام می‌دهد. در بازار خودرو شاخصی که همچنان با قدرت نقش ایفا می‌کند قیمت ارز است؛ هر گونه افزایش قیمت ارز، قیمت خودرو را با افزایش روبرو می‌کند، اما کاهش قیمت ارز به دلیل قانون چسبندگی قیمت‌ها با سرعت کمتری قیمت خودرو را کاهش می‌دهد. نوسانات قیمت ارز هر اقتصادی را دچار اختلال می کند. این اتفاق در مورد اقتصاد ایران نیز صادق است که راهکاری به جز تقویت ارزش پول ملی با تولید ندارد.

افزایش قیمت ارز و برداشتی که نسبت به این موضوع در اذهان عمومی نهادینه شده گویای این مطلب است که ارزش پول ملی در برابر همه ارز‌های جهانی حرکت کاهشی داشته است. مردم، فعالان اقتصادی و کنشگران بزرگ بازار به دلیل رویه دائمی افزایش قیمت ارز در اقتصاد داخلی و زایل شدن سرمایه ریال دست به دامن خرید خودرو به عنوان ناجی اقتصادی خود شده اند. تقاضای چند میلیونی بازار خودرو برای مصرف فردی نبوده و صرفا تنها روش عقلانی بازیگران اقتصادی خرد و کلان برای نجات سرمایه فردی است. زیرا خودرو با عرضه‌های محدود دو خودروساز بزرگ و واردات قطره چکانی قیمت را مدام افزایش می‌دهد و این برای کنشگر اقتصادی که سواد علمی ندارد بهترین حالت است. البته حرکت صعودی قیمت خودرو به نقطه عطف خود نزدیک شده است و به مرور به دلیل افزایش بیش از حد قیمت این بازار دچار رکود می‌شود و کالای دیگر مانند خودرو جایگزین تقاضای بی نهایت کنشگر خرد می‌شود همانطور که خانه جای خودرا به خودرو داد، خودرو نیز جای خود را به محصول دیگری که در برابر نوسانات قیمتی انعطاف دارد می‌دهد.

**جمعیت جوان ۶۰، ۷۰ و ۸۰ دوباره نادیده گرفته می‌شوند

متولدان دهه شصت ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر، متولدان دهه هفتاد ۱۲ میلیون نفر و متولدان دهه هشتاد ۱۲ میلیون نفر هستند که از جمعیت ۱۲ میلیونی دهه هشتاد، ۴ میلیون نفر در سنی هستند که تقاضای خودرو دارند. این سه دهه که مجموعا ۳۲ میلیون از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند به دلیل وسعت سرزمینی و نبود زیرساخت‌های مناسب تراز بین المللی حمل و نقل عمومی به شدت به خرید خودرو تمایل دارند. آمار تفکیکی از نفرات دهه‌های ۶۰، ۷۰ و ۸۰ که دارای خودرو و گواهینامه هستند موجود نیست، اما تقاضای بی نهایت بازار به خوبی نشان از این دارد که تفاوت‌های عمیقی بین شرایط جهان و ایران وجود دارد که باید پیش از این درباره آن اندیشیده می‌شد. جمعیت جوان ۳۲ میلیونی توانایی این را دارد که نقش موتورمحرک رشد در صنعت خودرو را به عنوان تقاضاکننده داشته باشد، اما عرضه به شدت از بازار عقب مانده است.

**عقب ماندگی از وعده‌ها و بازاری که صبر ندارد

در برنامه‌ای که سید رضا فاطمی امین برای سکانداری وزارت صمت ارائه داده بود و انتظار رئیس جمهور از این وزارت خانه محسوب می‌شد، تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال بوده است؛ وزیر صمت نیز افق تولید خودرو را ۳ میلیون دستگاه تا پایان سال ۱۴۰۴ هدفگذاری کرده است. اما در واقعیت خودروساز‌ها تا پایان ۱۹ دی ماه ۱۴۰۱ موفق به تولید ۹۵۲ هزار دستگاه خودرو شده اند که اگر با همین منوال نیز تولید کنند نهایتا موفق به تولید یک میلیون و ۱۷۸ هزار دستگاه می‌شوند. این یعنی در سال ۱۴۰۱ دولت ۴۲۲ هزار خودرو از برنامه‌ای که خود ارائه داده بود عقب مانده است. برای فهم بیشتر از این کم کاری باید به این نکته اشاره کرد که وزارت صمت برای واردات ۱۰۰ هزار خودرو ماه هاست که برنامه ریزی می‌کند. بازار ملتهب خودرو که هر خبری را به مثابه یک بحران تلقی می‌کند به یکباره با کسری ۲۶ درصدی در عرضه سالانه مواجه می‌شود، این اتفاق سبب می‌شود تقاضا در برابر عرضه بیشتر قد علم کند و تعادل قیمت به سمت افزایش قیمت برود.

**نوسازی، سرمایه گذاری و بهره وری

خودروسازان برای بهبود بهره وری و انعطاف پذیری در نوسازی و ارتقاء امکانات تولید خودرو نیاز به سرمایه گذاری دارند. مشخص شده است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی باعث افزایش بهره‌وری صنعت میزبان می‌شود این موضوع اساسی به نسبت شرایط موجود کشور امکان تحقق دارد، اما نیاز به تلاش گسترده و نیرو‌های زبده در اندازه‌های یک مدیر بین المللی دارد به خصوص که در حال حاضر تقاضا برای خودروی ایرانی از طرف کشور‌های همسو مانند ونزوئلا، سوریه و روسیه ایجاد شده است و امکان تولید برای این کشور‌ها در داخل ایران امکانپذیر است.

نکته‌ای که در تولید انبوه از آن غفلت شده است قابلیت‌های خدمات دیجیتال و سبز به عنوان راهی برای کشف دستاورد‌های بهره‌وری است چرا که تقاضا برای خودرو‌های کم مصرف و دوستدار محیط زیست در اولویت تقاضای جهانی قرار دارد و تولید کننده‌هایی که به این سمت می‌روند می‌توانند جذب سرمایه کنند و تولید خود را افزایش دهند که برای نمونه می‌توان به خودرو‌های برقی اشاره کرد. این مساله که بازار خودرو در حال شیفت کردن به خودرو‌های برقی است از مسائل اساسی همه‌ی تولیدکننده‌های بزرگ جهانی است که خودروساز‌ها باید این مساله را به عنوان یک امر حتمی در نظر بگیرند و سیاست‌های خود را بر این بنیاد تنظیم کنند.