از سفر با تاکسی‌های هوایی تا تولید اولین هواپیمای ملی

گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا_ معصومه شیری؛ سال ۱۹۰۳ بود که برادران رایت با اولین پرواز برقی خود تاریخ ساز شدند. حدود ۵۰ سال بعد، این موتور‌های جت بودند که نیرو پرواز هواپیما‌های تجاری را تامین می‌کردند و سفر‌های هوایی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم تبدیل شد. به طوری که امروز ما می‌توانیم به راحتی سوار هواپیما شویم و ظرف چند ساعت به مقصد برسیم.

اما آینده سفر‌های هوایی چگونه خواهد بود؟ پاسخ به این سوال دشوار است، ولی بدون شک فناوری نقش مهمی در شکل دادن به آینده سفر‌های هوایی خواهد داشت. به عنوان مثال، ما در حال حاضر شاهد ظهور هواپیما‌های الکتریکی هستیم. این هواپیما‌ها ساکت‌تر هستند و نسبت به همتایان سنتی خود گاز‌های گلخانه‌ای بسیار کمتری را منتشر می‌کنند. همانطور که فناوری مورد استفاده در باتری‌ها در حال پیشرفت است، این احتمال وجود دارد که هواپیما‌های الکتریکی در سال‌های آینده به طور فزاینده‌ای مورد استفاده قرار بگیرند.یا خلبانی را تصور کنید که با استفاده از رادار سه‌بعدی، هواپیما را از یک طوفان تندری عظیم نجات می‌دهد. همه‌ی این دستاوردها، پیشرفت‌های جدید فناوری هستند که می‌توانند با ایجاد انقلابی عظیم در سفر هوایی آن‌ها را ایمن‌تر و کارآمدتر از همیشه کنند.

از این رو با توجه به اهمیت حمل و نقل هوایی و رسوخ فناوری به این عرصه، به سراغ «امیر رضوی» رئیس گروه هوایی ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری رفتیم تا از وضعیت ایران دراین حوزه و آینده فناوری‌های هوایی در کشورآشنا شویم. در ادامه متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید:

آنا: فناوری چه کمکی به بهبود حمل و نقل می‌کند؟

رضوی: در دنیا امروز یکی از مهم‌ترین راه‌های خلق ثروت تولید دانش کاربردی و به معنای دیگر ایجاد فناوری است. در بسیاری از صنایع بزرگ در جهان با استفاده از راهکار‌های مبتنی بر فناوری توانسته اند علاوه بر افزایش قابل توجه بهره وری مسیر‌های تازه برای امتداد رشد در صنعت خود ایجاد نمایند، همچنین افزایش رقابت در کیفیت، قیمت و سرعت تولید بسیاری از سازمان‌ها را بر آن داشته که فعالیت‌های خود را بر تولیدات اساسی و توانمندی محور متمرکز نمایند و این امر مستلزم سرمایه گزاری در تحقیقات و ایجاد نوآوری در فناوری می­باشد.

**حمل و نقل فناورانه؛ از تاکسی هوایی تا قطار‌های نسل جدید

حمل ونقل اساسا با هدف رفاه حال انسان جهت جابجایی در مسافت‌های کوتاه آغاز شد و هم اکنون حوزه‌ای بسیار گسترده است که علاوه بر حمل و نقل انسان، شامل حمل بار و خدمت رسانی در مسافت‌های متنوع می‌باشد. نیاز کنونی زیرساخت‌های حمل و نقل اساسا برگرفته از افزایش تقاضا، مضر نبودن برای طبیعت و انسان، بهینگی، سریع بودن، امنیت و هوشمندی است. در این راستا فناوری می‌تواند در توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل مناسب جهت توسعه کاربرد حمل و نقل عمومی چه در حوزه هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی موثر باشد، مانند تاکسی هوایی، مترو و قطار‌های نسل جدید، اتوبوس‌ها برقی و بروز و .... در زمینه مضر نبودن برای طبیعت نیز فناوری‌های بسیاری برای گریز از سوخت‌های فسیلی توسط پژوهشگران ارائه شده است. فناوری‌های مربوط به برقی سازی هواپیما، اتوبوس، خودرو و موتورسیکلت و .... در بحث بهینگی نیز توسعه زیرساخت‌های کنترل ترافیک، سامانه‌های مدیریت وسایل حمل و نقل شهری، فناوری‌های بهینه ساز ترافیک پرواز و نظارت ریلی هستند که با توسعه ارتباط دائم بین زیرساخت‌های حمل و نقل، راهکار‌های کنترل ترافیک ارائه می‌دهند.

 در حوزه افزایش سرعت نیز می‌توان به توسعه فناری‌های مرتبط با توسعه زیرساخت‌های فرودگاهی، جاده‌ای و ریلی اشاره نمود که از آن جمله می‌توان به فناوری‌های مربوط به تجهیزات فرودگاهی، زیرساخت‌های ریلی، تجهیزات نوین ساخت جاده‌ها و ... اشاره نمود. در نهایت نیز بحث امنیت و هوشمند سازی که بسیار جذاب بوده و فناوری‌های نوین باعث تغییر پارادایم در این حوزه شده و از دیدگاه اولیه ساخت محصولات مستحکم فیزیکی به سمت ساخت محصولات هوشمند و وسایل نقلیه مرتبط، حرکت کرده به گونه‌ای که دیگر وسایل نقلیه با هم ارتباط داشته و جلوی هرگونه حادثه گرفته خواهد شد. همچنین هوشمند سازی در تمام حوزه‌های دیگر ورود کرده و بستری را در بهینگی، افزایش سرعت و موارد دیگر فراهم نموده است.

آنا: ایران در استفاده از فناوری‌های هوایی در چه نقطه‌ای قرار دارد؟

رضوی: از نظر ساختاری صنعت مهندسی هوافضا را به صورت زیر می­توان تقسیم نمود:

• طراحی و ساخت انواع اجسام پرنده هوایی و فضایی از قبیل پهپاد، هواپیما، موشک، فضاپیما، ماهواره، بالن، پاراموتور و ...
• ساخت قطعات، سامانه­‌ها و زیر سامانه‌­ها
• تعمیرات و نگهداری هواپیما‌های تجاری و نظامی

**دور زدن تحریم‌ها با توان شرکت‌های دانش بنیان

اصولا در هر کشوری سطح فناوری در صنعت هوایی نشانگر توانایی آن کشور در دیگر صنایع می­باشد چرا که به طور معمول فناوری­های هوایی و فضایی است که در پیشرفت سایر صنایع یک کشور سرریز می­گردد. در طی سالیان گذشته با تکیه بر توان مهندسان و شرکت­های دانش­بنیان ایجاد شده توانستیم تحریم­های ظالمانه را دور بزنیم و پیشرفت­های بسیار زیادی را رقم بزنیم. از جمله این پیشرفت­ها می­توان به انجام تعمیرات سنگین انواع هواپیما‌های تجاری و نظامی، ساخت قطعات مصرفی موتور‌های توربوفن و توربوجت، ساخت سیستم­ها و زیرسیستم­های هوایی، ساخت انواع پهپاد‌های تجاری و نظامی، ساخت انواع موشک­ها با برد‌های عملیاتی مختلف، ساخت انواع پرتابگر‌ها و حامل­های فضایی و ... اشاره نمود.

** پرواز اولین هواپیمای تجاری ایران تا سه سال آینده

در دهه ۸۰ با همکاری کشور اوکراین قدم‌­های اولیه ساخت هواپیما تجاری در ایران آغاز شد و نتیجه آن هواپیما IrAn-۱۴۰ گردید. به دلیل برخی مشکلات و همچنین چند سانحه دلخراش پرواز این هواپیما متوقف شد و از آن زمان تا کنون طراحی یک هواپیما با توجه به نیاز کشور کلید خورد. این پروژه در فاز طراحی جزئیات می­باشد و با یاری خدا تا ۳ سال آینده به نمونه اولیه پروازی نیز خواهیم رسید و پس از آن اخذ مجوزات از سازمان هواپیمایی کشوری شروع خواهد شد.

**رفع نیاز کشور با بومی سازی تجهیزات فرودگاهی و هواشناسی

همچنین علاوه بر سامانه ­ها و قطعات مرتبط با هواپیما به سمت بومی سازی تجهیزات فرودگاهی و هواشناسی نیز حرکت نموده­ایم و توانستیم با تکیه بر توان شرکت­‌ها و واحد دانش‌­بنیان به رفع نیاز‌های سازمان هواشناسی کشور و شرکت فرودگاه­‌ها  وناوبری هوایی ایران بپردازیم. در حال حاضر تجهیزاتی شامل سنجنده اصطکاک باند، چراغ فرودگاهی، دستگاه رادیوسوند و ... در کشور بومی سازی شده‌­اند.

آنا: چه تعداد شرکت دانش بنیان در این زمینه فعالیت می‌کنند و تاکنون چه دستاوردی برای کشور داشته اند؟

**فعالیت ۳۴۴ شرکت دانش بنیان در حوزه هوافضا

رضوی: تا کنون ۳۴۴ شرکت دانش بنیان ثبت شده است که هر روز در حال افزایش هستند. دانش­بنیانی به محصولات و یا خدماتی از یک شرکت عطا می­گردد که بر پایه یک دانش مشخصی ایجاد شده باشد، این محصول و خدمت طبق یک روند مشخصی توسط مرکز دانش­بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان مورد بررسی قرار می­گیرد و پس از اثبات آن این عنوان به همراه بسیاری از فرصت‌­ها و تسهیلات به شرکت اعطا خواهد شد.

**برداشتن گامی بلند برای تولید هواپیمای ملی

 اما در پاسخ به بخش دوم سوال باید بگویم که در خصوص هواپیما تقریبا در اکثر بخش‌­ها و زیرسیستم‌­های آن، حداقل یک شرکت دانش­بنیان وجود دارد که بصورت تخصصی فعالیت می­‌نماید؛ و محصولات و تولیدات آن شرکت به تناسب نیاز صنعت هوایی بوده و در صورت ایجاد یک رویکرد یکپارچه برای تولید یک هواپیمای ملی، قابلیت رفع نیاز‌های فنی آن طرح را خواهند داشت. در حوزه فرودگاهی نیز محصولات بسیار گران قیمت وارداتی، توسط شرکت‌های فعال بومی سازی شده اند و در حال رفع نیاز صنایع مرتبط می­باشند. در بخش تعمیرات و نگهداری (MRO) نیز بسیاری از شرکت­‌های دانش‌­بنیان به تناسب نیاز شرکت­های هواپیمایی تولیدات خود را عرضه نموده­‌اند و همچنین طی چندین رویداد بسیار موثر، محصولاتی مورد نیاز شناسایی و جهت تولید مورد حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش­بنیان نیز واقع شده است.

آنا: آینده فناوری‌های حوزه حمل و نقل هوایی در ایران چگونه است؟

رضوی: به صورت کلی بخش هوایی حمل و نقل را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:

• هواپیما‌های مسافربری پهن پیکر (۲۰ نفر به بالا)
• هواپیما‌های حوزه هوانوردی عمومی (۲ الی ۱۹ نفر)
• پهپاد‌های حمل نفر

** کاهش آلودگی­‌های زیست محیطی با هواپیمای الکتریکی

پروژه‌های بزرگ و فعال حوزه حمل و نقل هوایی در جهان معطوف به کاهش آلودگی­‌های زیست محیطی می­باشند و به همین دلیل در تلاش هستند تا سیستم­‌های پیشران الکتریکی را جایگزین سیستم­‌های پیشران فعلی نمایند. به صورت کلان حرکت به سمت انرژی­‌های پاک از اهداف غایی این صنعت خواهد بود. با توجه به پیشرفت­‌های حاصل در عرصه موتور‌های الکتریکی و همچنین منابع تغذیه (باتری) در آینده شاهد استفاده از پهپاد‌های حمل نفر الکتریکی جهت جابجایی مسافر و همچنین بار خواهیم بود و در یک بازه بلند مدت‌تر هواپیما‌های پهن پیکر که با موتور‌های سوخت فسیلی کار می‌کنند با نمونه‌های الکتریکی جایگزین خواهند شد.