توصیه یک استاد ارتباطات به مردم و رسانه‌ها

صدیقه ببران، عضو هیأت علمی گروه علوم ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات و رسانه در گقت‌وگو با خبرنگار رسانه خبرگزاری آنا درباره اینکه اخبار جعلی از کی و کجا به وجود آمد، اظهار داشت: موضوع انتشار اخبار جعلی از زمان شروع کار خبری-حتی قبل از ورود به عصر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی- وجود داشت و به آن اخبار زرد می‌گویند؛ حتی در جریان نوشتن حرفه‌ای خلاف می‌نوشتند و دنبال شایعات بودند. ظهور چنین پدیده‌ای برای الان نیست و عمر آن به بیش از ۷۰ سال می‌رسد. از زمانی که بحث‌های جدی‌تر عصر اطلاعات مانند اینترنت و رسانه‌های جریان اصلی و شبکه‌های اجتماعی به وجود آمد، جنبه‌های مثبت و منفی استفاده از این شبکه‌ها پدیدار شد.

 

وی با اشاره به نکات مثبت و منفی استفاده از رسانه‌های اجتماعی تشریح کرد: از جمله مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی این است که سرعت انتقال اطلاعات افزایش یافته و توزیع اخبار و آگاهی‌های عمومی گسترده‌تر شده است. ممکن است گاهی افراد علاقه‌ای به حوزه‌های حرفه‌ای نداشته باشند، اما به دلیل گردش در شبکه‌های اجتماعی، اطلاعاتشان افزایش می‌یابد.

 

وی افزود: جنبه منفی قضیه این است که عده‌ای بنا به مطامع مالی یا افزایش تیراژ در روزنامه‌نگاری زرد، وارد مطالب پیش پا افتاده، مبتذل و جعل اخبار و اطلاعات و رویداد‌ها می‌شدند. در حال حاضر اما به دلیل تعدد و تکثر رسانه‌ها این قبیل اخبار را بیشتر می‌بینیم و می‌شنویم. نگرانی ما مخدوش شدن چهره یک شخص یا یک مقام نیست، بلکه مربوط به سلامت جامعه است.

 

ببران در پاسخ به این پرسش که چه رابطه‌ای بین دسترسی به اطلاعات و انتشار اخبار جعلی وجود دارد و وظیفه روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در این شرایط چیست، عنوان کرد: در عرصه روزنامه‌نگاری کسی که به شکل حرفه‌ای کار می‌کند، مسئولیتش دوچندان است و باید اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را مد نظر قرار دهد. اگر شخصی هم به صورت آماتور در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی کار می‌کند، باید حتما نکات مهم سلامت اخلاق جامعه در جهت نفع اجتماعی و خیر عمومی به کار گیرد. بنابراین، تا حد ممکن اطلاعات باید دقیق با صحت بالا و سرعت خوب باشد و به میزان کفایت به دست همه برسد.

 

وی با بیان اینکه در حال حاضر دسترسی ما به اطلاعات کم شده از این رو به شکل ناگهانی تولید اخبار جعلی بیشتر می‌شود، گفت: چالش مهم کم شدن دسترسی به اطلاعات، کم شدن اطلاعات خوب و مفید است و در این شرایط سواد رسانه‌ای مردم کمتر می‌شود. از طرفی، کسانی که اطلاعات ناصواب می‌گذارند، با ترفند‌های اطلاعاتی آشنا هستند و بیشتر اخبار نادرست به جای اخبار درست منتشر می‌شود.

 

ببران در پاسخ به این پرسش که در این شرایط راهبرد یا توصیه شما به کسانی که در معرض این اخبار هستند، چیست، ابراز داشت: باید افراد سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند. افزایش سواد رسانه‌ به شکل‌های مختلف اتفاق می‌افتد؛ یعنی پدر و مادر باید کار خود را انجام دهند، سیستم آموزشی باید کار خود را انجام دهد و رسانه‌های عمومی و جریان اصلی تلاش کنند تا اطلاعات صحیح به گوش مردم برسد.

 

این استاد ارتباطات افزود: وقتی تعداد اطلاعات صحیح از ناصحیح بیشتر شد، نگرانی شما کمتر می‌شود، چون به مردم توصیه می‌کنیم که هر حرفی را لزوما باور نکنند. بنابراین، معمولا چیزی که صحت آن درست نیست و به شکل شایعه است، گستره بیشتری دارد، چون با مسدود کردن جریان، اطلاعات صحیح به دست مردم نمی‌رسد.

 

وی در پایان تأکید کرد: مهمترین کار برای روزنامه‌نگاران و کسانی که کار رسانه انجام می‌دهند، رعایت اخلاق رسانه‌ای است و مردم هم باید یاد بگیرند سواد رسانه‌ای خود را افزایش بدهند و تفکر خود را انتقادی کنند و هر خبری را لزوما باور نکنند. همچنین مخاطب باید همیشه این سؤال را پس ذهن خود داشته باشند که چرا چنین موضوع یا خبری را مطرح می‌کنند؟...