افزایش کتابخانه و کاهش میزان عضویت/ مردم معلومات خود را از کجا کسب می‌کنند؟
گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، ونوس بهنود ـ با وجود افزایش تعداد کتابخانه‌ها، آمار‌ها حکایت از کاهش میزان عضویت دارد. این سؤال به وجود آمده که مردم معلومات خود را از کدام منبع جدید کسب می‌کنند؟
مرکز آمار ایران می‌گوید از سال ۹۶ تا ۹۹ پایش‌ها حاکی از کاهش عضویت در کتابخانه‌ها است. اگر پیشتر، بستر اصلی دستیابی به معلومات، مطالعه کتاب و روزنامه بود، در وضعیت فعلی به نظر می‌رسد، مردم رغبت چندانی به این ابزار‌ها ندارند و ترجیح می‌دهند از طریق فضای مجازی اطلاعات کسب کنند.
** افزایش تعداد کتب و رواج دستفروشی
یکی از دلایل دوری از مطالعه، مربوط به قیمت کتاب است. همه کتابخوان‌ها واقف‌اند که نمی‌توانند به مانند گذشته کتاب بخرند و به همین دلیل مطالعه را محدود به توان مالی خود کرده‌اند. به ویژه تازه‌های نشر که با قیمت‌های روز وارد بازار می‌شود، برای خانواده‌ای که خط فقرش ۱۸ میلیون تومان اعلام شده و عملاً با ۷ میلیون تومان زندگی می‌کند، کمرشکن است.
در سال ۹۶ مطابق اعلام مرکز آمار ۹۹ هزار و ۱۵۵ عنوان کتاب منتشر شده که در سال ۹۹ این رقم به ۹۹ هزار و ۸۸۹ عنوان رسیده است. در ظاهر باید افزایش تولید بتواند بازار را به افزایش تقاضا هدایت کند، اما قیمت بالا و به تعبیر برخی کارشناسان افت کیفی کتاب موجب شده تا خرید آن کاهش داشته باشد و افزایش تعداد کتاب منتشر شده نتواند سرانه مطالعه را افزایش دهد.
عملاً تلاش برای خوراک دادن به ذهن مخاطب از مسیر تولید کتاب بیشتر بی‌تأثیر بوده و به مصداق این است که غذا هست و دندان نیست. از طرفی دستفروشی کتاب و به عبارتی دلالی آن هم در بازار فیزیکی و هم بازار مجازی و حتی اقدام برخی سایت‌ها در خوانش کتاب بدون اجازه دسترسی به پی دی اف آن موجب شده تا آشفتگی محسوسی در شهرت، کیفیت و مقبولیت این کالای فرهنگی به وجود آید.
در بازه زمانی ذکر شده رسانه‌های چاپی نیز از ۶ هزار و ۲۸۲ مورد به شش هزار و ۵۳۲ مورد افزایش یافته‌اند، اما باز هم در مرحله استفاده از این خوراک فرهنگی با علامت تعجب مواجه‌ایم.
** کتاب ماهی ۶ ساعت، اینترنت روزی یک ساعت
مرکز آمار می‌گوید تعداد کتابخانه‌ها از سه هزار و ۴۲۶ مورد در سال ۹۶ به سه هزار و ۵۵۷ مورد در سال ۹۹ افزایش یافته است. اما در مقابل تعداد اعضای کتابخانه‌ها از دو میلیون و ۴۹۲ هزار و ۸۶۲ مورد به یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۲۲۲ مورد کاهش داشته است؛ رقمی تقریباً برابر با نصف آن.
بر این اساس سؤال این است که اعضای کتابخانه‌ها به کجا می‌روند و در شرایط گرانی کتاب چرا حتی حاضر به عضویت در کتابخانه‌ها و در امانت داشتن رایگان کتاب‌ها نیستند؟
به موازات کاهش عضویت در کتابخانه‌ها، تعداد مشترکان اینترنت پهن باند ثابت از ۹ میلیون و ۷۸۵ هزار و ۵۴۱ نفر به ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار و ۵۰ نفر افزایش یافته است. تعداد مشترکان پهن باند سیار نیز از ۵۳ میلیون و ۲۴۴ هزار و ۴۵۴ نفر به ۸۴ میلیون و ۱۹۶ هزار و ۸۲۸ نفر افزایش دارد.
اما آیا این افزایش عضویت به معنی افزایش مصرف اینترنت به جای کتاب است؟ هم آمار‌ها و هم واقعیت جامعه این موضوع را تایید می‌کند.
بطوریکه بر اساس مطالعات مرکز آمار ایران مطالعه کتاب غیردرسی در ماه حدود شش ساعت و ۳۲ دقیقه است، اما در مقابل هر ایرانی روزانه یک ساعت و ۳۲ دقیقه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی وقت صرف می‌کند.
جمع مطالعه هر ایرانی در ماه که شامل انواع کتاب، مجله و روزنامه است، هشت ساعت و ۱۸ دقیقه در ماه برآورد شده که در مقایسه با میزان مصرف اینترنت به مراتب پایین‌تر و تقریبا برابر با هشت روز مصرف اینترنت شهروندان است.
** اخبار سه خطی، آفت معلومات عمومی
استفاده از هر رسانه‌ای خالی از لطف نیست. هر رسانه‌ای به فراخور بستر و اهداف خود می‌تواند نسبت به آموزش و ارتقا معلومات عمومی جامعه اقدام کند. اما شبکه‌های اجتماعی بیش از کیفیت به دنبال سرعت هستند. بستر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و توییتر طوری طراحی شده که بتواند در کمترین زمان و کمترین حجم، تیری به مغز مخاطب پرتاب کند.
در نتیجه به جای تعمّق، معلومات در سطح به مخاطب عرضه می‌شود. جستجو در صفحات مجازی عادتی از مصرف رسانه‌ای را در مخاطب به وجود می‌آورد که به مرور زمان تفکر عمیق را به کنار نهاده و صرفاً لایکر اخبار سطحی بدون منبع و بدون معلومات جدی است.
در چنین شرایطی که رژیم مصرف رسانه‌ای ما ایرانی‌ها در حال تغییر است آیا ضوابطی برای کج فهمی یا پرخوری در شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفته‌ایم و آیا می‌خواهیم یادگیری بنیادی را از زندگی‌مان حذف کنیم؟
انتهای پیام/