مطالبه دانش‌بنیان‌ها از تولید به مصرف/ شرکتهای دانش‌بنیان با چه مشکلاتی دست به گریبان هستند؟
گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری به عنوان نهادی پیشرو در حمایت از شکل‌گیری زیست‌بوم شرکتهای دانش‌بنیان و خلّاق، تاکنون مجوز راه‌اندازی ۷ هزار شرکت دانش‌بنیان و یک‌هزار و ۶۰۰ شرکت خلّاق را صادر کرده است.
حمایت از کسب و کارهای دانشی در دولت سیزدهم شتاب بیشتری گرفته و ۱۴۰ عنوان خدمت ذیل شرکتهای دانش‌بنیان انجام شده است.
پیش از این شرکتهای دانش‌بنیان بیشتر به رفع نیازهای صنایع روی آورده بودند و «صنعت» جایگاه خاصی در این شرکت‌ها داشت؛ اما با گذشت زمان برای رفع نیازهای مردم در حوزه‌های کشاورزی، پزشکی، صنایع غذایی، ماشین‌آلات و ... خدمات و محصولات لازم را ارائه کردند.
اکنون شرکتهای دانش‌بنیان در جامعه حضور فعال‌تری دارند و متخصصان امر از مقوله تئوری‌محوری به تولید محصول رسیده‌اند.
شکل‌گیری زیست‌بوم دانش‌بنیان از تولید محصولات صنعتی فراتر رفته و به حوزه‌های حیاتی و تأثیرگذار «صنایع غذایی»، «دارو»، «فناوری اطلاعات و نرم‌افزار‌های رایانه‌ای»، «خدمات تجاری‌سازی»، «صنایع فرهنگی، خلاق، علوم انسانی» و ... رسیده است.
انواع شرکتهای دانش‌بنیان
شرکتهای دانش‌بنیان دارای دو دسته «تولیدی» و «نوپا» هستند و براساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه به نوع یک، نوع ۲ و نوع ۳ تقسیم‌بندی می‌شوند.
سوم اردیبهشت ۱۴۰۱ بود که مجلس شورای اسلامی پس از سه سال پیگیری مداوم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، قانون «قانون جهش تولید دانش‌بنیان» را تصویب و برای اجرا به دولت ابلاغ کرد.
افزایش بی‌نظیر شرکتهای دانش‌بنیان در راستای تحقق شعار سال ۱۴۰۱ و رفع مشکلات و نواقص قانون پیش روی کسب و کارهای دانش‌بنیان و خلّاق بوده است و در بلندمدت قطعاً ایران در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان به ثبات غیرقابل وصفی خواهد رسید.
۷ هزار و ۸۷ شرکت دانش‌بنیان و یک‌هزار و ۶۰۰ شرکت خلّاق اکنون موتور محرک اقتصادی کشور شده‌اند.
موانع پیش روی شرکتهای دانش‌بنیان چیست؟
شاید نخستین مشکل شرکتهای دانش‌بنیان بروکراسی‌های اداری و سنگ‌اندازی بانک‌ها باشد. دومین مانع در راه فعالیت شرکتهای دانش‌بنیان معطلی این شرکت‌ها برای صدور مجوز است.
یک فعال حوزه فناوری و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان در زمینه مشکلات واحدهای فناور و شرکتهای دانش‌بنیان به خبرنگار آنا می‌گوید: «حمایت‌های مالی و پشتیبانی از کسب و کارها مهم‌ترین عامل است. در مورد کسب و کار ما نیز به‌دلیل نبود قوانین مشخص و شفاف در حوزه کار‌ی‌مان در بسیاری از موارد چالش‌ها و عدم حمایت برای تمام کسب و کارهای فعال در این حوزه ایجاد می‌شود.»
سیدحامد شاهرخی می‌افزاید: «بروکراسی اداری پیچیده، نبود قوانین مدون برای پلتفرم‌های تبادل و بسیاری موارد دیگر، مشکلاتی است که شرکتهای دانش‌بنیان با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند.»
وی اضافه می‌کند: «اگر تقویت اقتصاد دانش‌بنیان در دستور کار دولت است، حتماً نیاز هست که مشکلات شرکتهای دانش‌بنیان دقیق‌تر بررسی شود و با توجه به نیازهای این شرکت‌ها، سیاست‌هایی در پیش گرفته شود که این موانع رفع شود.»
این مدیر واحد فناور یادآوری می‌کند: «نخستین انتظار از مسئولان تدوین قانون مشخص و دقیق با استفاده و مشورت متخصصان این حوزه در دستور کار بانک مرکزی قرار گیرد. تغییر قوانین حاکم بر کشور ازجمله قوانین مالیاتی هم بارها موجب مشکلاتی برای ما و مجموعه‌های مشابه شده است.»
شاهرخی ادامه می‌دهد: «مشکل دیگر اینکه کسب و کارهای دانش‌بنیان به‌خصوص در این حوزه با سرعت زیادی در حال پیشرفت و تغییر هستند، در حالی که قوانین، مجوزها و روال صدور مجوزهای دولتی و صنفی بسیار کند و راکد است. ما برای دریافت یک مجوز ساده از هر ارگانی باید ماه‌ها زمان و هزینه صرف کنیم.»
وی عنوان می‌کند: «بسیاری موارد بوده که بعد از گذشت زمان، مجوز مربوطه ارزش خود را از دست داده است، به‌عنوان مثال می‌شود کارگروهی در استانها تشکیل شود که توانایی پیگیری امور در همه سطوح در کشور را داشته باشد.»
این مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان مطرح می‌کند: «این کارگروه به پیگیری دقیق نیازهای کسب و کارهای دانش‌بنیان مبادرت ورزد و این شرکت‌ها را همیاری کند تا مشکلات عدیده آنها کمتر شده و بتوانند به حیات خود ادامه دهند.»
لزوم ورود بنگاه‌های بزرگ به دایره اقتصاد فناوری
یکی از موضوعاتی که نادیده انگاشته شده، ورود بنگاه‌های بزرگ به حوزه فناوری بوده است. تحقیق و توسعه مهم‌ترین رکن شرکتهای دانش‌بنیان و واحدهای فناور است و بنگاه‌های بزرگ به‌دلیل شناخت، ارتباط با بازار، نیاز مشتری و بازار‌های صادراتی می‌توانند تصمیمات خوبی اتخاذ کنند.
بنگاه‌های بزرگ در صورتی که واحدهای فناوری در زمینه تحقیق و توسعه دچار مشکل باشند، آنها را با دانشگاهها و شرکتهای دانش‌بنیان مطرح می‌کنند و در این صورت واحدهای فناور به بازار متصل خواهند شد.
از سوی دیگر منابع مالی زیاد بنگاه‌های بزرگ جای ریسک برای سرمایه‌گذاری در واحدهای فناوری کوچک را باز می‌گذارد و در اینصورت واحدهای فناور برای کسب مجوز شرکتهای دانش‌بنیان شانس بیشتری خواهند داشت.
شرایط نامناسب اقتصاد کلان ایران و نبود رویکرد صادرات‌گرایی نیز موجب شده تا بنگاه‌های بزرگ ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری و نوآوری را نپذیرند.
مدیرکل دفتر فناوری و نوآوری وزارت صمت هم در گفتوگو با خبرنگار آنا درباره علت ایجادنشدن بنگاه‌های بزرگ در حوزه فناوری در کشور عنوان می‌کند: «تا دو سال پیش که گفتمان شرکتهای بزرگ در سطح حاکمیت و دولت ترویج پیدا کند، ابزار معناداری برای گفتمان این بنگاه‌ها وجود نداشت؛ همچنین در ایران به علت شرایط سیاسی کشور، نگاه تأمین محور بوده، یعنی تمرکز بر تأمین نیازهای اساسی و ضروری بوده است.»
علی بابایی تشریح می‌کند: «اما با وجود آسیب تحریم‌ها، فرصت‌هایی به وجود آمد و بسیاری از فناوری‌ها در کشور رشد یافت و بازار شرکتهای دانش‌بنیان نیز توسعه پیدا کرد و اکنون باید برای توسعه هرچه بیشتر این شرکتهای دانش‌بنیان تلاش کنیم. امروز چندین شرکت به مرحله‌ای از بلوغ رسیدند که تحقیق و توسعه (R&D) انجام می‌دهند و در جهت توسعه فناوری تلاش می‌کنند.»
وی بیان می‌کند: «به‌عنوان مثال در دنیا سال گذشته ٢٠ میلیارد دلار بابت تحقیق و توسعه (R&D) هزینه صرف شده، اما تحقیق و توسعه (R&D) یک بنگاه در دنیا با تحقیق و توسعه (R&D) کل کشور متفاوت است و رقم‌ها خیلی فاصله دارد، بنابراین حاکمیت باید به‌گونه‌ای تصمیم‌گیری کند که نه‌تنها از بنگاه‌هایی حمایت شود، بلکه صادرات‌گرا باشند، چراکه در این صورت بنگاه مربوطه باید در حوزه فناوری و نوآوری با ایجاد خط تولید برای به‌روزرسانی فناوری تلاش کند؛ بنابراین همان‌طور که در توسعه شرکتهای دانش‌بنیان تلاش‌های بسیاری انجام شد، باید برای گفتمان سازی بنگاه‌های بزرگ نیز کار و به شیوه استفاده از ابزار و تشویق آن توجه کرد.»
مقابله شرکتهای دانش‌بنیان با تحریم
وضعیت دنیا، کشور و تحریم‌ها سبب شده تا رهبر معظم انقلاب اولویت را به مسائل اقتصادی بدهند و درباره این مهم، اصل و ریشه سیاست‌های کلان، اقتصاد مقاومتی است.
شعاری که رهبر معظم انقلاب همه‌ساله در ارتباط با اقتصاد مقاومتی فرموده‌اند دارای ۱۰ مؤلفه از جمله مردم بنیاد، عدالت‌محور، درون‌زا، برون‌گرا، پیشرو، فرصت‌ساز، مولد، جهادی، انعطاف‌پذیر و دانش‌بنیان است.
با این مؤلفه‌ها مشخص است که حضرت آقا از همان سال‌های گذشته نیز برای اقتصادی که بر پایه دانش‌بنیان بنا شده باشد، تأکید داشته‌اند؛ بنابراین این مقوله در سیاست‌های کلان دیده شده که باید بخشی از کار انجام می‌شد.
زمانی که کشوری منند ایران تحریم می‌شود، این تحریم چه با توافق و چه بدون توافق برای آمریکا راهبرد به شمار میرود و دشمنان سعی می‌کنند همواره با ابزار تحریم برای دور نگه داشتن کشور از منافع اقتصادی استفاده کنند.
یکی از بهترین روش‌هایی که برای خنثی‌سازی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها وجود دارد، موضوع اقتصاد دانش‌بنیان است به این معنی که شرکتهای دانش‌بنیان به عنوان یک راهبرد اثرگذار برای مقابله با تحریم‌ها کاربرد جدی دارند؛ بنابراین اگر بتوانیم تولید را به سمت دانش‌بنیان سوق دهیم با هزینه کم، نیروی انسانی کم بهره‌وری را افزایش خواهیم داد و رسیدن به رشد بهره‌وری با روش‌هایی مانند صادرات و استفاده از شرکتهای دانش‌بنیان میسر خواهد بود و شرکتهای دانش‌بنیان در افزایش بهره‌وری مؤثر هستند.
در قوانین بالادستی، اقتصاد دانش‌بنیان یکی از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی به شمار میرود و در کشور ما برای دستیابی به این مهم چندین نقطه ضعف و قوت وجود دارد.
مهم‌ترین نقطه قوتی که می‌تواند شعار سال انتخاب شده توسط مقام معظم رهبری را محقق کند، موضوع منابع انسانی و آموزش‌های کافی است؛ چراکه از نظر دانشگاهها، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، ارشد و دکتری برای تولید دانش‌بنیان به حتم سرآمد و جزء کشورهای پیشرو هستیم.
از سویی تعداد اختراعات در ایران نسبت به میانگین جمعیت و البته در مقایسه با میانگین‌های دنیا، رقم بالایی است؛ اما متأسفانه به دلیل بحث‌های سیاسی، نبود مشوق‌های لازم، نبود رژیم نهادی(چارچوب سیستمی که از نقاط قوت استفاده کند) دچار عقب‌ماندگی جدی هستیم؛ اما اگر از نقاط قوت استفاده و نقاط ضعف را برطرف کنیم، می‌توانیم بخش زیادی از کار را پیش ببریم.
کشاورزی از دیگر حوزه‌هایی است که می‌تواند از سوی شرکتهای دانش‌بنیان مورد توجه قرار بگیرد تا از کشاورزی سنتی به کشاورزی صنعتی و دانش‌بنیان سوق پیدا کنیم.
مقام معظم رهبری با اشاره به اهمیت کشاورزی دانش‌بنیان می‌فرمایند: ««متأسفانه بخش کشاورزی از عرصه دانش‌بنیان یک مقداری دورتر از بخش‌های صنعت و خدمات و مانند اینها است. اگر ما در کشاورزی، شرکتهای دانش‌بنیان را افزایش بدهیم و دانش را در مسئله کشاورزی به‌کارگیری کنیم، می‌توانیم در امر اصلاح بذر ــ که خیلی در تولید محصول کشاورزی مهم است ــ در مورد آبیاری نوین، در مورد شیوه‌های جدید تولید، در مورد بهره‌وری بهتر از آب و خاک ــ که آب و خاک دو محصول ارزشمندند که قبلاً هم اشاره کردیم ــ می‌توانیم حدّاکثر استفاده را بکنیم، بهره‌وری‌مان را افزایش بدهیم و اینها را اصلاح کنیم.» ۱۴۰۱/۰۱/۰۱
انتهای پیام/۴۰۷۸/
انتهای پیام/