خلأ قانون‌گذاری عامل نابه‌سامانی فضای مجازی برای کودکان/ محیط رقابتی امن میان تولیدکنندگان محتوا ایجاد شود

گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا- زینب خسروی، با پیشرفت تکنولوژی و توسعه فضای مجازی، در دو دهه گذشته شاهد رشد چشمگیر کاربران اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی هستیم. کاربرانی که رده‌سنی مختلفی از کودکان و نوجوانان گرفته تا افراد مسن را دربرمی‌گیرد. به‌ ویژه که در زمان شیوع ویروس کرونا، آموزش کودکان ما با استفاده از اینترنت و حضور در فضای مجازی ادامه پیدا کرد، این شرایط باعث وابستگی آن‌ها به فضای مجازی شده است. بنابراین باتوجه به اهمیت دسترسی به شبکه ارتباطات برای همه کاربران در سنین مختلف نگرانی زیادی از بابت کیفیت محتوای متناسب با نیاز کاربران خردسال وجود دارد.

از طرفی نیاز‌های رده‌سنی کودک و نوجوان با بزرگسالان متفاوت است. کودک مرز بین خیال و واقعیت را نمی‌شناسد و دنیای عینی برای او با دنیای خیالی و فضای مجازی درهم تنیده است. همچنین، دنیای ذهنی کودک از محرک‌های محیطی تاثیر می‌پذیرد. تعادل بین این دو کنش، کودک را به سمت تعادل و سازگاری می‌برد. در حال حاضر فضای مجازی فضایی نیست که کودک را به سمت تعادل ببرد و خود همین فضا منشا بسیاری از اضطراب‌ها و به‌هم ریختگی‌های این رده‌سنی است. 

با این حال بر هیچکس پوشیده نیست که فضای مجازی زیرساخت خوبی است تا به صورت بهینه، اثربخش و ایجابی از آن بهره لازم را برد، اما نکته‌ای که همواره باید مورد توجه باشد، این است که برای استفاده از این فضا باید برنامه‌ریزی‌هایی صورت بگیرد تا خطرات و سواستفاده‌های احتمالی به خصوص برای رده‌سنی کودک و نوجوان زیان آفرین نشود. در این راستا با مشکات اسدی، جامعه‌شناس سیاسی، مدیرعامل گروه کسب‌وکار‌های نوین و مشاور اجتماعی سابق سازمان فناوری اطلاعات ایران به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

لزوم آموزش متقابل میان کودک و والدین

اسدی درباره مهم‌ترین چالش و مانع پیش روی سالم‌سازی فضای مجازی به‌ویژه برای رده‌سنی کودک و نوجوان، گفت: رده‌سنی زیر ۱۸ سال، هرکدام رفتار متفاوتی در فضای مجازی دارند، متعاقب آن اقدامات متفاوتی هم برای کودک و نوجوان، نیاز است. در کل در رفتار این رده سنی ترکیبی از خانواده، نهاد آموزشی، هم سن و سالان و سیاست‌گذاران مربوطه تاثیرگذار است که در نهایت منجر به رفتار و واکنش آن‌ها در فضای مجازی می‌شود. بدیهی است که هرچه سن کمتر باشد خانواده نقش بیشتری در نحوه عملکرد آن‌ها در این فضا دارد. در ادامه ممکن است سایر گروه‌ها نقش متفاوتی داشته باشند در نتیجه سهم خانواده کمتر می‌شود. در این شرایط آموزش برای این رده‌سنی خیلی مهم است؛ آموزش متقابل میان کودک و والدین.  

این جامعه‌شناس سیاسی در ادامه اظهار کرد: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که نهاد‌های دولتی و بخش عمومی زیادی دارد، این نهاد‌ها وظیفه تولید محتوا را برعهده دارند. وقتی آن‌ها با بودجه‌های متفاوت محتوا تولید می‌کنند دیگر تولید محتوا متناسب و با کیفیت برای بخش خصوصی جذابیت خود را از دست می‌دهد. در این شرایط بخش خصوصی از تولید محتوا سر باز می‌زند و دیگر رقابتی به وجود نمی‌آید، وقتی حالت رقابتی حاکم نباشد روی کیفیت آثار هم تاثیر می‌گذارد. قاعدتاً نهاد دولت، حاکمیت و قانون‌گذار باید تولید محتوا را به بخش خصوصی واگذار کند و زمینه را برای ایجاد یک فضای رقابتی میان تولید کنندگان محتوا فراهم کند.

بیشتر بخوانید:

• کودکان؛ قربانی تبلیغات در فضای مجازی/ پیشگیری بهتر از درمان است، راه‌حل بدهید
• «اینترنت کودک» سردرگمی والدین برای حفظ امنیت روانی کودکان را رفع می‌کند/ رونمایی از لیست سفید، زرد و نارنجی اینترنت کودک تا پایان تابستان
• خسارت جبران‌ناپذیر نابه‌سامانی اینترنت برای کودکان/ خانواده‌های ایرانی از شیوه‌های کنترل کودک در فضای مجازی اطلاعی ندارند
• «اینترنت کودک» پروژه جدیدی نیست/ محدودسازی سطح دسترسی کاربران به اینترنت با فعال‌سازی قابلیت «جست‌وجوی ایمن»

ایجاد فضای رقابتی امن میان تولیدکنندگان محتوا

وی در پاسخ به این پرسش که باتوجه به اینکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی پروژه اینترنت کودک با رونمایی از سایت ۴۵۶.ir را آغاز کرده است و چنین طرحی تا چه میزان می‌تواند عامل کاهش آسیب‌های فضای مجازی باشد، بیان کرد: از نظر من بهتر است دولت در این حوزه نیز تسهیل‌گر فعالیت بخش خصوصی باشد. بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف در زمینه فعالیت کودک در اینترنت راهکار‌هایی دارد و مدل‌های مختلف کسب‌و‌کار در این حوزه شکل گرفته‌ است؛ همانند ابزار‌های کنترل والدین بر کودک. وظیفه دولت در این زمینه اقدامات زیرساختی و ایجاد بستری برای کسب‌وکار‌های مختلف است تا بتوانند در آن فضا شروع به رقابت کنند. با این رقابت یک بازار امن و با محتوای با کیفیت برای کودکان فراهم می‌شود. در این خصوص دولت باید بپذیرد که یک سیاست‌گذار یا تنظیم‌گر است.

اسدی با اشاره به اینکه ما تجربه‌های خوبی در دوران همه‌گیری کرونا در حوزه آموزش کودک داشتیم که باید از آن درس بگیریم، خاطرنشان کرد: آموزش الکترونیک و از راه دور در راستای عدالت آموزشی، کاهش شکاف و دسترسی کودکان و نوجوانان به محتوای آموزشی یکسان بسیار خوب و ضروری بوده است. بعد از انحصار بازار در دست یک اپراتور تحت عنوان بستر «شاد» اتفاق خوبی را برای آموزش عالی کشور شاهد بودیم، اما به محض اینکه جامعه ضرورت آن دوران را از سر گذراند، امروز اثری از آن بستر باقی نمانده است. این بستر احتمالا متوقف می‌ماند تا ضرورت دیگری پیش بیاید و بعد دوباره به شکل هیجانی به سمت آن برگردیم و مجدد تلاش کنیم تا از آن استفاده کنیم. در حالی که باید به سمت ایجاد بستری برویم که در آن  کسب‌وکار‌های مختلف بخش خصوصی با نظارت مستقیم دولت در یک فضای رقابتی دست به تولید محتوا بزنند و این اتفاق خوبی خواهد بود.

خلأ قانون‌گذاری؛ نابه‌سامانی فضای مجازی برای کودکان

مشاور اجتماعی سابق سازمان فناوری اطلاعات ایران در پاسخ به این پرسش که شورای عالی فضای مجازی از ظرفیت و ابزار لازم برای ایفای نقش تنظیم گیری فضای مجازی برخوردار است؟، عنوان کرد: بسیاری از کارشناسان خلأ رگولاتوری(قانون‌گذاری) را مشکل اصلی نابه‌سامانی فضای مجازی برای کودک و نوجوان می‌دانند. از طرفی هم تلاش‌هایی که در گذشته برای قانون‌گذاری در این حوزه شده، همانند طرح صیانت با شکست مواجه شده است. شورای عالی فضای مجازی، چون طبق قانون، کارکرد سیاست‌گذاری دارد و در ادبیات سیاست‌گذاری تنظیم‌گر از سیاست‌گذار متفاوت است، اگر هر دو باهم ادغام شوند کارکرد خود را از دست می‌دهند و شاید نتواند آن خلاء را پر کند. از طرفی ما در کشورمان با تعدد نهاد‌های قانون‌گذار یا رگولاتور مواجه هستیم که هر کدام رویکرد‌های مختلفی دارند. شاید ادغام این نهاد‌های قانون‌گذار بتواند در آینده به کمک این خلاء بیاید.

انتهای پیام/۱۱۰/