نیم‌نگاهی به زندگی اسماعیل سعادت/ چهره ماندگاری که برای فرهنگ ایران زمین خوش درخشید

این چهره ماندگار فرهنگی در فکر و اندیشه بسیار توانا بود. وی در طول مدت حیات خویش از لحاظ اجتماعی نشان داد که اندیشه نمی‌تواند جز زیبایی، حکمت و عدالت باشد و جز با اندیشه خوب نمی‌توان اخلاقی زندگی کرد. به عقیده همه افرادی که او را می‌شناختند، سعادت نمونه یک انسان فرهیخته و اندیشمند بود که فضایل اخلاقی در او به خوبی نمایان بود.

سعادت درسال ۱۳۲۴ از دانشسرای مقدماتی تهران فارغ‌التحصیل شد. پس از آن در تهران به آموزگاری مشغول شد. وی در سال ۱۳۳۰ موفق به گرفتن مدرک کارشناسی در رشته زبان فرانسه و انگلیسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۳۱ از آموزگاری به دبیری ارتقا پیدا کرد. سپس مدرک کارشناسی ارشد زبان‌شناسی خود را در سال ۱۳۴۷ از دانشگاه تهران دریافت کرد. سعادت عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسى از سال 1378 و مدير دانشنامه زبان و ادب فارسى بود. درسال 1386 به‌عنوان برگزيده فرهنگستان زبان و ادب فارسى نشان درجه يک دانش به ايشان اهدا شد.

وی همچنین ویراستار و سردبیر مجله معارف، عضو شورای عالی و ویرایش زبان فارسی صداوسیما نیز بوده‌ است. سعادت تاکنون موفق به دریافت جایزه بهترین ترجمه برای ترجمه کتاب «زن‍دگ‍ی م‍ی‍ک‍ل آن‍ژ»، دریافت نشان درجه یک دانش به‌عنوان برگزیده فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در نوزدهمین دوره کتاب سال برای ترجمه کتاب «در آسمان» شده بود.

از ترجمه متون کلاسیک تا «دانشنامه زبان و ادب فارسی»

ترجمه‌های دقیق، فصیح و بلیغ اسماعیل سعادت تا نوشته‌ها و ویراستاری‌هایش، همگی نشان دهنده این امر هستند که وی یک عمر در کار اعتلای فرهنگ ایران زمین کوشیده است، بی‌ادعا و با پشتکاری تحسین‌برانگیز. از کارهای مهم اسماعیل سعادت می‌توان ترجمه متون کلاسیک به‌ویژه آثار ارسطو را به فارسی دانست. در ابتدا با کتاب «در آسمان» به سمت آثار ارسطو روی آورد و رساله‌های دیگر وی را هم ترجمه کرد. نثر سعادت برای ترجمه متون کلاسیک به خاطر تسلطی که به متون کهن فارسی داشت، زبان پخته‌ای دارد که آن را در «تاریخ فلسفه» امیل بریه هم می‌توان مشاهده کرد. او با وجود اصطلاحات جاافتاده متون فلسفی، یک فارسی روان و خوب را ارائه داده است.

کار مهم دیگر این چهره ماندگار فرهنگی، «دانشنامه زبان و ادب فارسی» بود چرا که دانشنامه‌ها در هر کشوری منعکس‌کننده فرهنگ و تمدن و میزان پیشرفت علمی آن کشور محسوب می‌شوند. یکی از مهم‌ترین نیازهای جامعه فرهنگی ما، نیاز به آگاهی از میراث گرانبهایی است که بزرگان ادب ما بر جای نهاده‌اند؛ از جمله نیاز به دانستن این معنی که این بزرگان در چه زمانی، در چه شرایطی و چگونه می‌زیسته‌اند، هر یک چه آثاری پدید آورده‌اند و چه سهمی در کمال و پختگی و شیرینی ادب فارسی داشته‌اند. در برآوردن این نیاز هم، بهترین وسیله تدوین دانشنامه است؛ مجموعه‌ای که بتواند در قدم اول، مهم‌ترین اطلاعات مربوط به زبان و ادب فارسی را از گذشته تا حال در دسترس مخاطب بگذارد.

«دانشنامه زبان و ادب فارسی» دانشنامه‌ای است در 6 جلد به زبان فارسی، دربرگیرنده مهم‌ترین اطلاعات ادبی فارسی در قالب مقاله‌هایی در موضوعات رجال و کتاب‌های ادبی، دستور زبان، اصطلاحات عرفانی، بلاغت (معانی و بیان)، عروض و قافیه، قالب‌های شعری، سبک‌های ادبی، زبان‌های ایرانی، انواع ادبیات، ادبیات ایران پیش از اسلام، اسطوره‌های ایرانی، اَعلام شاهنامه فردوسی و برخی دیگر از اَعلام، به‌ویژه اَعلام قرآنی، ادبیات معاصر ایران و احوال و آثار ایران‌شناسانی که چه در داخل و چه در خارج، در حوزه زبان و ادب فارسی تحقیق کرده‌اند. اتمام این دانشنامه برای سعادت 12 سال به طول کشید.