کم‌کاری هنرمندان در ساخت آثار نمایشی از دانشمندان ایرانی/ هنرمندان آشنا با مباحث فلسفی و اندیشه‌ای انگشت‌شمارند!

به گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، ساخت آثار نمایشی و سریال‌های تلویزیونی براساس زندگی دانشمندان، اندیشه‌ورزان و فرهیختگان فارسی‌زبان از آن دست سوژه‌هایی است که در طول تاریخ سریال‌سازی ما بسیار کم به آن‌ها توجه شده است و باوجود اهمیت بالایی که این قبیل اشخاص در تاریخ علم، فلسفه و ادبیات ایران و جهان دارند، اما تعداد آثار شاخصی که به زندگی آن‌ها می‌پردازد به اندازه انگشتان دست هم نمی‌رسد.

با نگاهی به تاریخچه ساخت این مدل سریال‌ها در ایران شاید بتوان چند اثر ویژه را در این فهرست گنجاند، آثاری که هرکدام با فواصل زیاد نسبت به یکدیگر ساخته شده‌اند و بعضاً با فاصله بیش از ۱۰ سال نسبت به یکدیگر به روی آنتن رفته‌اند. سریال «بوعلی سینا» ساخته کیهان رهگذار بهترین نمونه از این مدل آثار است که در اواسط دهه شصت به روی آنتن می‌رفت. سریالی با بازی امین تارخ در نقش ابن‌سینا که دیگر شخصیت‌های برجسته تاریخی همچون ابوریحان بیرونی (با بازی فاضل اجبوری) نیز در آن به تصویر کشیده شدند. این سریال یکی از موفق‌ترین سریال‌های ژانر شخصیت‌های علمی و تاریخی ایرانی بود که باتوجه به استقبالی که در زمان پخش آن شد، انتظار می‌رفت سازندگان بیشتری را به ساخت سریال‌های مشابه از دیگر دانشمندان‌مان علاقه‌مند کند، اما عملا چنین چیزی رخ نداد.

سریال «شیخ مفید» به کارگردانی مشترک فریبرز صالح و سیروس مقدم، با بازی علی دهکردی در نقش این عالم برجسته قرن چهارم یکی دیگر از آثاری بود که در اوایل دهه هفتاد تولید و از شبکه دوم سیما پخش شد. رضا رویگری، امین تارخ، داریوش ارجمند، کتایون ریاحی و مرحوم پرویز پورحسینی از بازیگران اصلی این مجموعه بودند. اثری که تنها سریال شاخص در میان آثار تاریخی دهه هفتاد تلویزیون بود که به شخصیتی علمی می‌پرداخت، اگرچه نتوانست به اثری ماندگار در تاریخ سیما تبدیل شود.

دهه خوب هشتاد با چهار سریال مهم

شاید دهه هشتاد را بتوان بهترین دوران تلویزیون در ساخت چنین آثاری قلمداد کرد، دورانی که چهار سریال مهم با این مضمون به روی آنتن رفت. ابتدا مجموعه ۳۵ قسمتی «روشن‌تر از خاموشی» به کارگردانی حسن فتحی بود، اثری در رابطه با ملاصدرای شیرازی (با بازی حسین یاری) که در دل آن دیگر فیلسوفان و متفکران تاریخی ایران نیز حضور پررنگی داشتند. شخصیت‌هایی همچون شیخ بهایی (جمشید مشایخی)، میرداماد (علی نصیریان)، میرفندرسکی (محمدعلی کشاورز) و بسیاری دیگر از چهره‌های نامدار علمی و تاریخی.

سریال مهم دیگر دهه هشتاد، «روزگار قریب» به کارگردانی کیانوش عیاری و با بازی مهدی هاشمی بود که پخش آن پاییز سال ۸۶ از شبکه سوم سیما آغاز شد. این مجموعه اثری در رابطه با محمد قریب پزشک ایرانی و بنیان‌گذار تخصص پزشکی اطفال در ایران بود. اثری که در زمان پخش بسیار مورد توجه قرار گرفت و از آثار ماندگار رسانه ملی به حساب می‌آید. اثر دیگر مربوط به این دهه، سریال «شیخ بهایی» به کارگردانی علی اسدی بود. مجموعه‌ای که فقط پیش‌تولید آن دو سال زمان برد و سال ۸۷ به روی آنتن رفت. علی نصیریان، خسرو شکیبایی، اسماعیل شنگله، فاطمه گودرزی، دانیال حکیمی و... بازیگران این مجموعه بودند. آخرین سریال مهم این دهه نیز «نردبام آسمان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی بود. اثری که بخش‌های مختلف زندگی غیاث‌الدین جمشید کاشانی، اخترشناس و ریاضی‌دان برجسته ایرانی را با بازی وحید جلیلوند به تصویر می‌کشید. رحیم نوروزی، برزو ارجمند، ویشکا آسایش، شبنم قلی‌خانی، داریوش کاردان و... بازیگران این مجموعه تاریخی بودند.

سریال نهایی این فهرست هم که تنها اثر تاریخی شخصیت محور در دهه نود به حساب می‌آید، مجموعه «جلال‌الدین» به کارگردانی شهرام اسدی و آرش معیریان است. سریال ۱۱ قسمتی که در زمستان سال ۹۳ پخش شد و به بخش‌هایی از زندگی مولانا جلال‌الدین بلخی می‌پرداخت. علی نصیریان، لادن مستوفی، علیرضا خمسه، محمد فیلی و... بازیگران این مجموعه بودند.

تولید و پخش ۷ مجموعه نمایشی در این ژانر باتوجه به اینکه شخصیت‌های تاریخی، علمی و متفکر فراوانی در تاریخ کشورمان وجود دارد، نشانگر کم‌کاری‌های فراوان در ساخت این قبیل آثار است. جدا از کم‌کاری هنرمندان در این زمینه، می‌توان این سوال را از مراکز و موسسات علمی که در رابطه با اندیشمندان و متفکران تاریخ کشورمان تحقیق انجام می‌دهند هم پرسید که چرا توجهی به این ژانر نداشتند. ما با همین سوال، و پرسش‌هایی از این دست با حجت‌الاسلام رضا غلامی رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت‌وگو کردیم، موسسه‌ای که در طول این سال‌ها با برگزاری رویدادهایی همچون جشنواره بین‌المللی فارابی تلاش‌های زیادی در زمینه معرفی دقیق این شخصیت در مجامع دانشگاهی داشته است.

بیشتر بخوانید:

۶ سریال دانشجویی تلویزیون که ماندگار شدند

ضعف آشکار سریال‌های سیما در ذائقه‌سازی

قصه‌گویی به سبک شرقی در «هزاردستان» علی حاتمی

هنرمندان آشنا با مباحث فلسفی زیاد نیستند

حجت‌الاسلام غلامی در ابتدا با ذکر این مسئله که این موسسه، مرکزی دانشگاهی است و مخاطب عام ندارد، درباره عدم آشنایی مردم عادی با شخصیت‌های تاریخی اظهار کرد: طبیعی است که مخاطبان موسسه ما بیشتر دانشگاهی‌ها اعم از دانشجویان، اساتید و محققان باشند. اما مدتی است که در اینجا و دیگر موسساتی که در حوزه علوم انسانی کارهای پژوهشی انجام می‌دهند، برنامه‌هایی شکل گرفته با هدف ارتباط با عامه مردم، اهالی فرهنگ و فرهنگ دوستان با اندیشمندان و متفکران ایرانی است. در این برنامه‌ها تلاش می‌شود که به طور ویژه مباحث فلسفی و حکمت اسلامی به زبان ساده و حتی با استفاده از هنر در اختیار مردم قرار بگیرد و برای ارتباط بین نظریه‌پردازان و اصحاب فکر و اندیشه با مردم فرصتی ایجاد شود.

وی افزود: در غرب این موضوع سابقه طولانی‌تری دارد و ما حتی در آنجا فلسفه برای کودک هم داریم که مفصل روی آن کار شده است، اگرچه در ایران هم چند سالی است به این حوزه ورود شده. به هر صورت این جزو برنامه‌های ما قرار گرفته، هرچند عمر خیلی طولانی ندارد اما امیدوار هستیم سال‌های آینده بتوانیم پایمان را از این محدوده بیرون بگذاریم و حداقل با اهالی فرهنگ که جمعیت‌شان در کشور خیلی زیاد است، این مباحث را در میان بگذاریم و بازخورد بگیریم.

رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به اهمیت همکاری هنرمندان برای پیشبرد اهداف این مجموعه، اظهار کرد: ما در موسسه این مسئله را در دستور کار قرار دادیم، هرچند چون باید از هنر و ادبیات به وفور استفاده شود برای این کار، همکاری اهالی هنر و ادبیات بسیار ضرورت دارد و اساتید دانشگاه و محققان به تنهایی نمی‌توانند چنین مسئله‌ای را محقق کنند.

وی ادامه داد: مشکلی که در این میان وجود دارد این است که در بین اهالی ادبیات و هنر کسانی که به طور ویژه به بحث‌های فلسفی آشنایی کافی داشته باشند، انگشت‌شمار هستند و همین باعث می‌شود از همکاری و مشارکت در این زمینه خیلی هم استقبال نشود.

حجت‌الاسلام غلامی در پایان سخنانش با ارائه راهکارهایی برای شکل‌گیری پیوند هنرمندان با موسسات علمی و فرهنگی عنوان کرد: باید کارگاه‌ها و برنامه‌هایی با حضور اهالی ادبیات و هنر ترتیب داده شود تا این افراد مواجهه‌شان با مسائل فکری گسترش و عمق پیدا کند. ما چنین ابتکاری تا به حال نداشتیم که کارها و گفت‌وگوهای کارگاهی با هنرمندان انجام دهیم، ولی چه بسا این مسئله‌ای که مطرح کردید، ما را به سمت این ببرد که مقداری در این زمینه بیشتر کار کنیم. نخستین گام برای شروع حرکت در این عرصه نیز این است که پیوندی بین عالمان و هنرمندان برقرار شود.

در بین هنرمندان فعال در هنرهای نمایشی (سینما، تئاتر، تلویزیون) و همینطور نویسندگان معاصر چهره‌های فراوانی وجود دارند که از تجربه و علم کافی برای خلق آثار هنری مختلف در رابطه با اندیشمندان و شخصیت‌های تاریخی برخوردارند، هنرمندانی که شاید فقط کمی انگیزه و یک مسیر هموار برای تولید نیاز دارند. در گذشته این فضا را در اختیار برخی از آن‌ها قرار گرفته و نتیجه تولیداتشان در زمینه آثار تاریخی (از شخصیت‌های علمی، ملی و مذهبی) کاملا مشخص است و می‌توان پیش‌بینی کرد که اگر بار دیگر چنین فضایی ایجاد شود، باز هم تلویزیون می‌تواند یک اثر تاریخی دیگر را به فهرست سریال‌های ماندگارش اضافه کند.

در سینما هم باید جدیتی در این زمینه به خرج داد و از ویژگی‌های تکنیکی و فنی هنر هفتم استفاده کرد و این ژانر را روی پرده سینماها نیز کشاند. چنین سوژه‌هایی بدون شک پروژه‌های عظیمی محسوب می‌شوند که می‌توان روی استقبال مخاطب از آن‌ها حساب کرد.

انتهای پیام/۴۱۷۳/