در جلسات خانگی قرآن رفتار افراد مومنانه باشد/هیچ جایی نیست که نشود در آن قرآن خواند
به گزارش خبرنگار حوزه دین و آیین گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، ساده‌ترین، تأثیرگذارترین و در دسترس‌ترین محافل قرآنی، جلسات خانگی هستند. همه ما از دوران کودکی خاطره شیرین حضور در این جلسات را داشته‌ایم اما در چند سال گذشته به دلیل تغییرات اجتماعی و فرهنگی، گسترش فضای مجازی و تغییر سبک زندگی، کمتر شاهد برقراری چنین جلساتی بوده‌ایم. در این راستا یک مجموعه مردمی با حضور علاقه‌مندان به قرآن کریم از سال گذشته به دنبال این است تا جلسات خانگی را احیا کند و امسال در ماه بهار قرآن، این فعالیت‌ها در قالب پویش ستاره‌های زمین رقم خورد. پویش مردمی «ستاره‌های زمین» یک دعوت عمومی است تا در پرتو آن فرهنگ قرآن‌خوانی دسته‌جمعی احیا و فراگیر شود.
به همین مناسبت با حجت‌الاسلام سید مصطفی حسینی کارشناس مذهبی و دبیر پویش مردمی ستاره‌های زمین به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
ارتباط خانه و مسجد ارتباطی دوسویه است
آنا: شاید برای برخی این شبهه برایشان پیش بیاید که اصولاً چرا جلسات خانگی قرآن را باید احیا کرد؟ به عبارت دیگر به‌صورت طبیعی دوره جلسات خانگی گذشته و باید به فکر قالب‌های جدید بود. نظر شما در این باره چیست؟
حجت‌الاسلام حسینی: دین مبین اسلام توجه بسیار ویژه‌ای به کانون خانه و محل اجتماع خانواده دارد و خانواده را به‌نوعی مهم‌ترین عضو و عنصر در جامعه می‌داند. از این جهت نه‌تنها در بحث برپایی جلسات خانگی قرآن بلکه مبدا بسیاری از کنش‌ها و رفتارها، خانه و خانواده است. «فی بیوتٍ أذِن الله أن ترفع و یذکر فیه اسمه» موضوع خانه بسیار مهم است و به‌نوعی می‌شود گفت که ارتباط خانه و مسجد ارتباطی دوسویه است. لذا تأکید فراوانی را در روایات به خواندن قرآن در خانه‌ها می‌بینیم؛ پیامبر(ص) می‌فرمایند:«نَوّرا بیوتکم بتلاوت القرآن»؛ خانه‌های‌تان را با خواندن قرآن نورانی کنید و آن را نسبت به آیین‌های مذهبی و دینی تعطیل نکنید. «کما فعلتِ الیهود و نصارا» آن‌گونه که یهود و نصارا عمل کردند، شما اینگونه نباشید؛ چراکه آن‌ها فقط در کنیسه و کلیسا آیین‌های مذهبی‌شان را برگزار می‌کنند. و باز روایات فراوانی که خواص خواندن قرآن را در خانه نشان می‌دهد «البیتُ الذی یقرأ فیه القرآن» خانه‌ای که در آن قرآن خوانده شود، خیر و برکتش افزایش پیدا می‌کند.
با وجود اینکه سبک زندگی و اقتضائات زندگی تغییر پیدا کرده، در عین حال هنوز هم می‌شود گفت یکی از آسان‌ترین و در دسترس‌ترین قالب‌ها برای انس با قرآن، همین جلسات خانگی است.در این جمع‌های ایمانی علاوه بر اینکه رفتار مذهبی شکل می‌گیرد، به فکر دیگر مومنین و محرومان نیز هستند و یکی از کارکردهای جلسات خانگی قرآن همین رفتارهای اجتماعی است که در قالب صندوق‌های قرض‌الحسنه، کمک به محرومین، مستضعفان و دیگر عرصه‌های اجتماعی که مورد تاکید آیین اسلام هست، اختصاص پیدا می‌کند.
پس نه‌تنها این قالب، قالب کهنه‌ای نیست بلکه در هر دوره و زمان بسته به اقتضائات، کارکردهای خودش را خواهد داشت. کما اینکه ما اگر بخواهیم کارکرد جلسات خانگی را در همین ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته مرور کنیم می‌بینیم یکی از مبادی پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی همین محافل و شبکه خانگی بود که اغلب در قالب جلسات قرآن برگزار می‌شد و محل تجمع انقلابیون بود. در دوران دفاع مقدس همین جلسات به قرارگاهی برای پشتیبانی جبهه‌های حق علیه باطل تبدیل شد. هرگاه سیل، زلزله و عوامل طبیعی ضرری به افراد رساند همین جلسات و محافل خانگی بودند که به حمایت برخاستند. پس در واقع این جلسات خانگی این قابلیت را دارند که بتوانند خدمات خودشان را به حسب اقتضائات هر دوره ارائه کنند.
پویش ستاره‌های زمین محدودیتی ندارد
آنا: مخاطبان «پویش ستاره‌های زمین» چه کسانی هستند؟
حجت‌الاسلام حسینی: مخاطبان این پویش فراگیر است و به‌نوعی همه اقشار جامعه را دربر می‌گیرد. هیچ محدودیتی ندارد و یکی از جذابیت‌های جلسات خانگی هم همین تنوعی است که در آن وجود دارد. جلساتی که به صورت تخصصی یا عمومی و برای اقشار مختلف در نظر گرفته می‌شود و به‌حسب تقاضا، میل و نیاز مخاطب، محتوای مورد نیاز هم برای آن جلسه تأمین می‌شود، با حضور مربی مناسب آن جلسه و در این زمینه هم پس یک تنوع بسیار قابل توجهی را در این موضوع مشاهده می‌کنیم.
آنا: اصولا ما چند مدل جلسه قرآن خانگی یا دوره قرآن داریم؟
حجت‌الاسلام حسینی: تعدادی از جلسات، خانوادگی و بین اقوام و خویشاوندان برگزار می‌شود و با ابتکار و خلاقیت‌هایی که مسئولان و بانیان جلسه دارند، برای هر کدام از اقشار آن برنامه‌ای را در نظر می‌گیرند. جلساتی هم هست که به‌صورت اختصاصی برای بانوان و یا آقایان برگزار می‌شود. ما جلسات عمومی و اختصاصی داریم، جلساتی را داریم که ممکن است محور، خواندن قرآن و روخوانی باشد؛ افرادی که مبتدی هستند در این جلسه قرائت قرآن را یاد می‌گیرند. افرادی هم که پیشرفت کرده‌اند، در جلسه تجوید، صوت و لحن، فنون قرائت قرآن را یاد می‌گیرند. اگرچه این‌ها منافاتی هم ندارد و درصد قابل توجهی از جلسات عمومی قرآن را داریم که هم قرائت است، هم جلسه فهم و ترجمه و طبق بودجه‌بندی که در جلسه صورت گرفته به هر کدام از این مباحث بخشی اختصاص داده شده است.
اما جلساتی را هم شاهد هستیم که جلسات قرآن و عترت است و صرفاً به موضوعات قرآنی بسنده نکرده و معارف اهل بیت(ع) در کنار معارف قرآنی مطرح می‌شود. در قالب‌هایی چون آموزش معارف اهل بیت(ع)، مطالب روایی، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و همچنین موضوعات انس با معارف اهل بیت(ع) و برپایی آیین‌های مذهبی در مناسبت‌های مختلف که از جمله آن‌ها می‌توان به روضه‌های خانگی هم اشاره کرد، بسیاری از روضه‌های خانگی در گذشته در قالب همین جلسات قرآن برگزار می‌شد، هم آموزش قرآن بود، هم در مناسبت‌های مختلف، در شهادت‌ها، در ولادت‌ها، نام و یاد اهل بیت(ع) در آن‌جا احیا می‌شد.
آنا: ختم انعام هم جزئی از جلسات قرآن خانگی است؟
حجت‌الاسلام حسینی: بله، یعنی این‌جور نیست که جلسه قرآن صرفاً جلسه‌ای باشد که باید ختم کل قرآن در آن انجام شود یا حتماً آموزش یک بخش خاصی از قرآن در آن موردتوجه قرار گیرد. همین مراسم‌های ختم انعام، ختم یاسین و جزخوانی ماه رمضان جزئی از جلسات قرآن خانگی محسوب می‌شوند به شرط اینکه توجه به معارف قرآنی در این جلسات پررنگ باشد و به دور از برخی از انحرافات و کارهای بدعت‌گونه که ممکن است در برخی از جلسات سربزند، صورت بگیرد. حتی کتابخوانی قرآنی هم جز دیگری از اسن جلسات هستند؛ یعنی جلسه‌ای برگزار شود که در آن کتاب‌های قرآنی که مثلاً از شهید مطهری به جا مانده، کتاب‌های قرآنی علامه جعرفی، علامه طباطبایی، علامه جوادی آملی، علامه مصباح یزدی، کتاب‌های قرآنی رهبر معظم انقلاب، به صورت دوره‌ای خوانده می‌شود.
لزوم برقراری ارتباط میان جلسات قرآن و روضه‌های خانگی
آنا: روضه‌های خانگی چطور؟
حجت‌الاسلام حسینی: با یک برنامه‌ریزی می‌شود ارتباط خوبی را بین جلسات قرآن و روضه‌های خانگی برقرار کرد و اساساً لازم است بر اساس توصیه پیامبر(ص) که فرمودند: «إنّی تارک فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی» که دو میراث گرانقدر به‌نام قرآن و اهل بیت را در میان ما به ودیعه گذاشتند و فرمودند که این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند و قرآن و اهل بیت(ع) یک نور و حقیقت واحد هستند و به هیچ عنوان جدایی‌پذیر نیستند. ما حتماً بایستی توجه داشته باشیم که اهل بیت(ع) مفسران قرآنند، مبیّن قرآنند، قرآن مجسم و ناطق هستند، اینکه ما بخواهیم قرآن را تفسیر به رأی کنیم و از معارف اهل بیت(ع) در فهم آن استفاده نکنیم، مسیر درستی نخواهد بود. اینکه صرفاً بخواهیم از احادیث استفاده کنیم و در کنارش از قرآن استفاده نکنیم، این هم باز مسیری است که مورد تأیید اهل بیت(ع)، نبی مکرم اسلام و قرآن نیست و باید به این نکته توجه داشته باشیم. اگر این توجه باشد یک ارتباط خوبی می‌توان بین جلسات خانگی قرآن و روضه‌های خانگی برقرار کرد.
آنا: آیا شما به دنبال آسیب‌شناسی و رفع آفت‌های احتمالی در جلسات خانگی هم هستید؟
حجت‌الاسلام حسینی: ما دائماً در جلساتی که با فعالان و مربیان جلسات خانگی داریم یا تربیت مربی‌هایی که برای جلسات خانگی برگزار می‌کنیم این موضوع را مورد اشاره قرار می‌دهیم و اساساً اگر یک جلسه، جلسه واقعی قرآن باشد حتماً بایستی این کارکرد را داشته باشد که رفتار اعضای جلسه رفتاری مؤمنانه باشد و فضا و پاتوقی برای غیبت و رفتارهای ناشایست و کارهایی که مورد تأیید قرآن نیست، نباشد.
آنا: یکی از مواردی که شما در نشست خبری تاکید کردید بحث آموزش در پویش ستاره‌های زمین بود، در این مورد هم لطفا توضیح می‌دهید.
حجت‌الاسلام حسینی: ما هم دوره‌های تربیت مربی و هم گاهی محافلی را برای فعالان جلسات خانگی در فضای مجازی برگزار می‌کنیم. همایش‌های استانی را با حضور فعالان قرآنی در ماه مبارک رمضان داریم؛ آن هم با حضور چند صد نفر از فعالان قرآنی که زمینه‌ای برای انتقال تجربیات و آموزش مربیان باشد. منابع آموزشی در اختیارشان قرار می‌گیرد و محتوایی که در قرارگاه جلسات خانگی صورت می‌گیرد در فضاهای ارتباطی با جلسات خانگی از سایت و صفحاتی که در فضای مجازی دارد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهیم.
بیشتر بخوانید:
- احیای جلسات خانگی در ماه بهار قرآن/ راه‌اندازی ستاد مردمی «ستاره‌های زمین» در ۲۵۰ شهرستان
- «قرآن، کتاب امید و آرامش» شعار نمایشگاه قرآن امسال شد/ ارائه ۸۰ نوآوری و کار خلاقانه قرآنی در مصلی امام خمینی (ره)
- پلتفرم «قرآن آنلاین» رونمایی شد/ لذت بهره‌مندی از کلام خدا در سامانه برخط ترتیل قرآن با نوای قاریان مطرح جهان اسلام
استقلال جلسات خانگی قرآن نباید از بین برود
آنا: نمونه‌هایی داشتیم که کمک نهادهایی مثل سازمان تبلیغات یا دارالقرآن‌ها یا وزارت ارشاد به آن جلسه قرآن نه تنها پیشرقت به دنبال نداشته بلکه آن را تضعیف یا حتی منحل کرده است، برای اینکه پویش ستاره‌های زمین چنین اشکالی را ایجاد نکند چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟
حجت‌الاسلام حسینی: یکی از نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد، مردمی ماندن این نوع جلسات است. یعنی اگر این جلسه با اهتمام و پشتیبانی خود مردم و بدون هیچ‌گونه بودجه‌ای برگزار شود، این حرکت عظیم شکل خواهد گرفت اما اگر این کار را معطل و متوقف بودجه‌های دولتی، نهادی و ... کردیم، کم‌کم آن اراده‌ه، علاقه‌های شخصی و مردمی کاسته خواهد شد.
در عرصه اقامه عزای سیدالشهدا این اهتمام و اراده مردمی بوده که این حرکت عظیم را صدها سال برپا داشته است. در موضوع قرآن هم این موضوع بایستی مردمی باقی بماند و ما هم به‌عنوان خادمان کوچک قرآن در قرارگاه جلسات خانگی به‌هیچ‌عنوان تلاش نکردیم که وعده‌ای دهیم یا در این زمینه جوری کار کنیم که استقلال جلسات خانگی از بین برود. تشویقات و تمهیداتی هم صرفاً معنوی است که به نوعی آن انگیزه مومنین برای اقامه جلسات خانگی تقویت شود. با هماهنگی و همکاری که بین آستان‌های مقدس صورت گرفته آن پرچم متبرک به اسم جلسات خانگی در اختیار برخی جلساتی که سابقه و ثبات بیشتری پیدا کرده‌اند قرار می‌گیرد.
تاثیر فضای مجازی و برنامه‌های متنوع در جذب جوانان و نوجوانان
آنا: برای اینکه جوانان هم از این جلسات بهره‌مند شوند چه فرهنگ‌سازی لازم است؟ آیا فضای مجازی در این راستا موثر است؟چه باید کرد؟
حجت‌الاسلام حسینی: در خصوص جذب جوانان و نوجوانان به این جلسات، یقیناً فضای مجازی مؤثر است، اگر بزرگ‌ترها اهتمام داشته باشند. اساساً یکی از کارکردهای جلسات خانگی همین است. فضای حسینیه، حرم، مسجد، هیئت و... بسیار مهم است اما اغلب این‌طور نیست که همه اعضای خانواده برای حضور در مسجد یا سایر اماکن مذهبی التزام داشته باشند. وقتی که جلسه در خانه برگزار می‌شود، یکی از کارکردهایش مشارکت اعضای خانواده در آن بود. پدر، مادر، دختر، پسر هر کدام به نوعی در برگزاری این جلسه مشارکت می‌کردند.
اگر تنوعی در این جلسات خانگی در نظر گرفته شود، برنامه‌های متنوع و جذاب و بر اساس نیاز مخاطب باشد جوان و نوجوان با شرکت در این جلسات این را می‌فهمد که نکته‌ای به معلوماتش افزوده شده است، ضمن اینکه برنامه‌ها فقط آموزشی نباشد؛ گاهی برای اعضای این جلسه برنامه‌های اردو، تفریحی و ورزشی پیش‌بینی شود. هر مجموعه‌ای که بتواند این نیاز انسان به کارهای جمعی را تأمین کند، انسان به آن گرایش پیدا خواهد کرد که گاهی اوقات متأسفانه ما چون در فضاهای مذهبی این زمینه را فراهم نمی‌کنیم، جوان و نوجوان ما جذب فضاهای دیگر و گاهی اوقات ناسالم می‌شوند.
هیچ جایی نیست که نشود در آن قرآن خواند
آنا: بیلبوردهای تبلیغاتی پویش ستاراه‌های زمین اغراق آمیز نیست؟ به‌خصوص آن بیلبوردی که دو فضانورد در فضا در حال خواندن قرآن هستند.
حجت‌الاسلام حسینی: پیوست گرافیکی که برای این پویش طراحی شد قرار بود در یک فضاهای کاملاً عمومی اکران شود. یک وقتی مخاطب ما افرادی هستند که در مسجد، دارالقرآن و مؤسسات قرآنی حضور دارند، افرادی که خودشان سابقه انس با قرآن را دارند. گاهی هم ما با عموم مردمی که شاید حتی انس روزانه و فردی هم با قرآن نداشته باشند می‌خواهیم صحبت کنیم. ما به جای اینکه بیاییم مستقیم مسئله جلسه خانگی قرآن را مطرح کنیم، بر اساس مشورتی که با صاحبنظران و کارشناسان مذهبی و هنری و رسانه‌ای داشتیم بحث جمع کوچک قرآنی را مورد توجه قرار داریم، به این منظور که هیچ جایی نیست که نشود در آن قرآن خواند چرا که معمولا گره ذهنی بزرگی در اذهان وجود دارد که اصلاً مگر می‌شود در این وضعیت روزگار و حتی در آپارتمان‌های کوچک و شرایط سخت رفت و آمد اینگونه جلسات را برگزار کرد؛ بنابراین برای اینکه این گره ذهنی باز شود و این کار تسهیل شود، بحث جمع کوچک قرآنی را محور قرار دادیم.
بر اساس سناریویی که طراحی شد، در مجموعه‌ای با هشت پوستر، چهارتا از این پوسترها به ایده‌هایی تقریباً شگفت‌انگیز اختصاص پیدا کرد، دو نفری که بالای کوه قرآن می‌خوانند، افرادی که در زیر دریا قرآن می‌خوانند، در فضا قرآن می‌خوانند. ایده‌هایی هم در شرایط عادی تهیه شد، مثلاً خانواده‌ای که قرآن می‌خوانند، افرادی که در محل کارشان قرآن می‌خوانند. در هرصورت «الذین یذکرون الله قیاماً و قُعوداً و علی جنوبهم» مومنین در هر حالی ذکر خدا را دارند، قرآن هم که بالاترین ذکر است و به ما توصیه شده که در احوالات مختلف، قرآن را بخوانید.
البته شاید کمی اغراق یا مبالغه را در این پوسترها شاهد باشیم. این هم بر اساس همان فنون تبلیغاتی انجام شده است، چون نوع عملکرد ما موجب شده نمایش صرف قرآنی، رحلی، محرابی و قاری، آن‌قدری برانگیزاننده نباشد و نظر را در اکران شهری جلب نکند. برای یک شخصی که در خودروی شخصی خودش نشسته و دارد با سرعت مسیری را پیمایش می‌کند. اما این‌ها به گونه‌ای طراحی شد که مقداری شگفت‌انگیزتر به نظر برسد تا برای لحظاتی نظر جلب کند، سؤالی را در ذهن مخاطب به وجود بیاورد و حالا اگر آن‌قدری برای او مهم بود، ارتباط برقرار کند و موضوع این پویش را در صفحات مجازی دنبال کند در نتیجه کم‌کم با این مقوله آشنا شده و ارتباط پیدا می‌کند.
آنا: در آخر اگر نکته‌ای را لازم می دانید بفرمایید.
حجت‌الاسلام حسینی: ان‌شاءالله با اقبالی که مخاطب به این پویش نشان می‌دهد و با دغدغه‌هایمان بتوانیم حول محور قرآن تجمعی را در خانه‌هایمان درست کنیم. در این روزگار نیاز داریم که روحمان از منبعی سرشار تغذیه کند که آن قرآن است و در این دوره‌ای که غفلت‌هایمان بیشتر شده، استفاده از آموزه‌های حیاتبخش قرآن برای اصلاح سبک زندگی‌مان، برای یافتن آرامش روحی و معنوی نیاز است.
انتهای پیام/۱۱۰/
انتهای پیام/