فقر اقتباس ادبی در آثار سینمای ایران/ باغ عفیف‌آباد جور «سووشون» را کشید!
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، کتاب «سووشون»، رمانی نوشته سیمین دانشور، همسر جلال آل احمد است که اولین بار در سال ۱۳۴۸ به انتشار رسید. این کتاب یکی از پرمخاطب‌ترین رمان‌های فارسی است و تا سال ۱۳۹۵ بیشتر از ۵۰۰ هزار نسخه از آن فروش رفته و به چند زبان ترجمه شده است. این رمان جاودان به زندگی خانواده‌ای ایرانی در زمان اشغال کشور توسط نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. داستان در شیراز می‌گذرد؛ شهری که یادآور تصاویری از تخت جمشید، شاعران بزرگ، صوفی‌ها و کوچ‌نشینانی است که در گستره‌ای از هیاهوها، فراز و نشیب‌های تاریخی زندگی کرده‌اند. زری، همسر و مادری جوان است که علاوه بر مواجهه با آرزوی داشتن یک زندگی خانوادگی سنتی و نیاز برای یافتن هویت فردی، تلاش می‌کند تا به طریقی با همسر کمال‌گرا و سخت‌گیر خود کنار آید. دانشور در این کتاب با نثر جذاب و دلپذیر خود، تم‌ها و استعاره‌های فرهنگی را به کار می‌گیرد. رمان سووشون، اثری منحصر به فرد است که چارچوب‌ها و محدودیت‌های زمانه خود را می‌شکند و نام خود را به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین آثار برای درک تاریخ معاصر ایران مطرح می کند.
پرونده‌ای که هنوز هم بسته نشده!
نوشا عبدالله‌زاده، فیلمنامه‌نویس ایرانی و برنده بهترین فیلمنامه اقتباسی از سی‌امین جشنواره فیلم کودک و نوجوان در دی‌ماه سال ۱۳۹۸ عنوان کرده بود که مشغول نگارش فیلمنامهای بر اساس رمان معروف «سووشون» است. وی همچنین گفته بود که حق اقتباس سووشون را از لیلی ریاحی، خواهرزاده و فرزندخوانده مرحوم سیمین دانشور دریافت کرده است. قرار بود این فیلمنامه در ۲۰ قسمت نوشته شود، اما با گذشت دو سال هنوز هیچ خبری از این فیلمنامه نشد و خبرها حاکی از آن است که کارگردان دیگری مشغول تولید فیلمی از شبکه نمایش خانگی با اقتباس از این رمان است.
فقر اقتباس ادبی در آثار سینمای ایران
اگر به تاریخ سینمای کشورمان توجه کنیم، فیلم‌های کمی وجود دارند که از دل اقتباس ادبی جان گرفته‌اند؛ «اینجا بدون من» بهرام توکلی، «داش آکل» مسعود کیمیایی، «شازده احتجاب» بهمن فرمان‌آرا، «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی و... این آثار فاخر با داستان‌های مفید و تاثیرگذار خود همچنان در سینمای ایران می‌درخشند. تا امروز از رمان سووشون فقط یک اقتباس صورت گرفته، آن هم در تئاتر و نمایشی با همین نام که سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ به صحنه رفت. در واقع سیمین دانشور تا زنده بود جز یک بار اجازه نداد کسی از این رمان برای ساخت هیچ نمایش، فیلم یا سریالی اقتباس کند. او درخواست کارگردان‌های بسیاری را رد کرد و فقط یک بار راضی شد و مجوز اقتباس از سووشون را به منیژه محامدی داد.
در این سال‌های اخیر رد و پای اقتباس از آثار ادبی در سریال‌های شبکه نمایش خانگی دیده می‌شود؛ نرگس آبیار کارگردان سینما کشورمان تاکنون فیلم‌هایی همچون «شیار ۱۴۳»، «شبی که ماه کامل شد» و «ابلق» را کار کرده است. این کارگردان جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی جشن حافظ را نیز دریافت کرده است. وی قرار است اولین سریال خود را در شبکه نمایش خانگی بر اساس رمان معروفی از سیمین دانشور بسازد؛ «سووشون» استعاره‌ای از بیداری و مقاومت است، سریال آبیار هم بی‌ربط با آن نیست و درباره کنشگری اجتماعی خواهد بود.
نقش اصلی «سووشون» به طباطبایی رسید
سریال سووشون در مهرماه ۱۴۰۰ به تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی وارد مرحله تولید شده است. بهنوش طباطبایی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون پس از فیلم سینمایی «رد خون» در هیچ اثر سینمایی حضور نداشته است. وی تاکنون در سریال‌های نمایش خانگی هم نقش‌آفرینی نکرده بود. خبرها حاکی از آن است که در اولین تجربه خود در این پلتفرم با نرگس آبیار به‌عنوان نقش اصلی سریال «سووشون» به توافق رسیده است.
بهنوش طباطبایی با بازی در فیلم‌های «سیانور»، «ماجرای نیمروز» و «ردخون» سیمای متفاوتی از بازیگری خود را ارائه داد و سریال سووشون را می‌توان در ادامه مسیر نقش‌های متفاوت این بازیگر جوان قلمداد کرد.
بیشتر بخوانید:
- «بی‌نشان‌های ارس»؛ حکایت اسطوره‌هایی که گمنام ماندند اما تا پای جان ایستادگی کردند
- «آخر داستان»؛ گریزی از یک تلخی بیپایان/ قصه‌ای که درگیر کلیشه‌های تکراری نشد
- مرگ تدریجی یار مهربان در بازار مکاره کتاب‌های قاچاق/ این ارزانی واقعاً بی‌حکمت نیست!
- پلتفرم‌های اینترنتی مروج بازار مکاره کتاب‌های قاچاق/ جسم کم‌جان یار مهربان را از شر آثار اصل‌نما نجات دهیم
باغ عفیف‌آباد شیراز؛ لوکیشن «سووشون»
آن‌طور که اعلام شده باغ عفیف‌آباد لوکیشن سریال سووشون است. باغ عفیف‌آباد یا گلشن از آثار تاریخی شهر شیراز، در محله عفیف‌آباد در بلوار ستارخان قرار دارد و هم‌اکنون در اختیار ارتش است. در این باغ تاریخی یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های ارتش خاورمیانه وجود دارد. این باغ از املاک شخصی ایل ذوالقدر، حاکم فارس در زمان صفویه بوده و نمونه کاملی از هنر گل‌کاری ایرانی است که با شماره ۹۱۳ و در سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. سازنده عمارت باغ، میرزا علی‌محمدخان قوام‌الملک دوم است که در سال ۱۲۸۴ ه.ق آن را ساخت. این مجموعه شامل یک کاخ سلطنتی، موزه سلاح‌های قدیمی و یک باغ ایرانی است که برای بازدید همگانی فراهم هستند.
میراث فرهنگی شیراز جور «سووشون» را کشید!
اخباری در فضای مجازی دست به دست می‌شوند حاکی از اینکه برای ساخت سریال «سووشون» در کنار بنای تاریخی باغ عفیف‌آباد شیراز ساخت‌وساز می‌کنند. برخی نیز معتقدند که به جای این کار باید از بناهای تاریخی متروکه، همانند عمارت باغ سالاری که حالا در اختیار آموزش و پرورش است، استفاده کرد.
مرجان حاجی‌رحیمی، خبرنگار حوزه میراث فرهنگی با انتشار عکس‌های زیر نوشت: «باغ عفیف‌آباد شیراز یکی از باغ‌های تاریخی این شهر به شمار می‌رود که در روزهای اخیر ساخت سازه‌ای چسبیده به دیوار کوشک باغ، اعتراض کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخته است.»
دفاعیه مدیرکل میراث فرهنگی در حواشی انتخاب باغ عفیف‌آباد
محسن‌نژاد، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در واکنش به این تصاویر، بیان کرده است: «در پی دلسوزی مردم شیراز و دوستدار فرهنگ و تاریخ، امروز در باغ عفیف‌آباد حضور یافتم و سازه پیشنهادی را از نزدیک دیدم. این سازه موقتی و برای ساخت یک فیلم تاریخی ساخته شده است. هیچ ضربه و آسیبی نمی‌زند گرچه در این سازه از اسکلت بنایی استفاده شده، اما بدون فوندانسیون است و به شکل پرتابل است و فاصله لازم هم با بنا رعایت شده و در پایان پروژه نیز باید توسط تهیه کنندگان و با نظارت به‌صورت ایمن جمع‌آوری می‌شود.»
این در حالی است که کارشناسان مرمت و معماری ساخت بنایی با سیمان و آجر را سازه پرتابل نمی‌دانند. سازه پرتابل سازه‌ای است که با پیچ و مهره نصب شود. این را نیز نباید فراموش کرد که ساخت این بنا نزدیک عمارت قاجاری برای این ساختمان تاریخی تنش‌زاست و لرزش‌ها و سنگینی قابل تاملی به این بنای تاریخی وارد می‌کند. تخریب آن نیز که احتمالا با پیکور و بیل مکانیکی است، این تنش را چندبرابر می‌کند. اوایل دی ماه امسال، سید احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران ساخت فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی تاریخی را با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی و همینطور آسیب‌های مستقیم و غیرمستقیم فیلمبرداری در موزه‌ها و اماکن تاریخی ممنوع و غیرضروری دانسته و گفته بود: «فیلمبرداری و عکاسی در بناها و ابنیه تاریخی و موزه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود که هریک شرایط خاص خودش را دارد زیرا که به هرحال در بازدید از موزه اخلال ایجاد می‌کند و عکاسی و فیلمبرداری باید به گونه‌ای باشد که مانع بازدید نشود!»
در سرزمینی قصه‌خیز زندگی می‌کنیم
با این حال؛ در سینمای جهان، اقتباس رکنی اساسی در ساخت فیلم و سریال است. این مقوله تا حدی اهمیت دارد که در مراسم اسکار از فیلمنامه اقتباسی تقدیر می‌شود. هر کتاب یا رمان معروفی که مورد اقبال عموم جامعه قرار می‌گیرد، زمانی‌که به فیلم یا سریال تبدیل می‌شود، مؤلفه‌های مهم دیگری از جمله اقبال مخاطب، کنجکاوی درباره آن، هدف ژانر و در نهایت تبدیل یک اثر ادبی به فیلمنامهای جذاب را به دنبال دارد.
سینمای ایران نیز از این دایره خارج نیست و نگاهی به تاریخ سینما نشان می‌دهد که آثاری بر اساس رمان‌های معروف ایرانی یا خارجی ساخته شده است. ما در سرزمینی قصه‌خیز زندگی می‌کنیم، در ادبیات ایران زمین داستان‌های بسیاری وجود دارد که بتوان از آن‌ها برای ساخت فیلم و سریال استفاده کرد. چه خوب که فیلم‌سازان به این سمت حرکت کنند. با این کار در واقع ادبیات به کمک سینما می‌شتابد.
انتهای پیام/۱۱۰/پ
انتهای پیام/