اعاده حیثیت چیست؟

گروه جامعه خبرگزاری آنا- مسعود عمرانی، وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس مسائل حقوقی؛ اصطلاح اعاده حیثیت یا ادعای شرف به معنای بازگرداندن وضع افراد به علت تنزل حیثیت و موقعیت اجتماعی ناشی از طرح شکایت ناروا به حالت سابق است. برخی مواقع شرایطی پیش می آید که شخصی تحت عنوان متهم، مورد تعقیب قضایی قرار گرفته و یا حتی به مدتی ناچارا بازداشت شود. اما پس از گذشت مدتی و تکمیل روند تحقیقات، دادگاه به این نتیجه می رسد که فرد مورد نظر بی گناه بوده است. در این قبیل موارد هیچ گونه سوء سابقهای برای فرد در نظر گرفته نمیشود، اما ممکن است دیگر اعتبار و احترام اولیه را در جامعه و محل کار خود نداشته باشد. به همین دلیل قانون، راه حلی به نام «اعاده حیثیت» را پیش بینی کرده تا فرد بتواند آبرو و شرف خود را برگردانده و به این ترتیب خسارت مادی آن شخص جبران شده و همچنین منزلت اجتماعی او نیز برگردد. عناصر قانونی اعاده حیثیت را در این لینک بخوانید.

انواع اعاده حیثیت

طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از این که به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود»

موضوع اعاده حیثیت ممکن است در حالتهای گوناگونی مطرح شود که انواع آن را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

اشخاصی میتوانند درخواست اعاده حیثیت کنند که مرتکب جرمی نشده باشند و بیگناهی آن ها برای دادگاه اثبات شده باشد. افرادی که جرمی مرتکب شده و به خاطر ارتکاب جرم از بعضی از حقوق اجتماعی خود محروم گشتهاند، نمیتوانند پس از اتمام مجازات خود، مطالبه اعاده حیثیت از دادگاه کنند. جهت بازگرداندن شرافت اشخاص، آگهی در رسانهها و روزنامهها منتشر میگردد که نشان دهنده صحت اعتبار معنوی این افراد خواهد بود.

اعاده حیثیت در محل کار؛برای کارمندان ادارات یا مستخدمین افراد که در هنگام خدمت مرتکب تخلف اداری، انضباطی یا انتظامی شده اند کاربرد دارد. تنبیه هایی نظیر تنزل رتبه یا کاهش حقوق در نظر گرفته شده است. جهت از بین بردن آثار این قبیل محکومیت ها، اعاده حیثیت اداری و انتظامی پیش بینی شده است.

اعاده حیثیت قانونی؛ علاوه بر این که برای مرتکبین برخی از جرائم، مجازات در نظر گرفته می شود، ممکن است به عنوان مجازات تبعی، این افراد از برخی از حقوق اجتماعی نیز در مدت مشخص محروم شوند. اعاده حیثیت قانونی به این معنا است که پس از گذشت مدت مذکور این افراد می توانند بدون حکم مرجع قضایی از حقوق محروم شده خود استفاده کنند.

اعاده حیثیت قضایی؛ هنگامی که فرد علیرغم تعقیب قضایی و چه بسا بازداشت، تبرئه می شود، در این صورت می تواند اقدام به درخواست اعاده حیثیت از دادگاه مربوطه نماید.

اعاده حیثیت خاص؛ برخی مواقع فردی به خاطر اشتباهات خود مرتکب جرم های متعددی شده و به حیثیت و آبروی خود صدمه وارد می کند. این فرد پس از تحمل مجازات قانونی خود باید خود را اصلاح و حیثیت و آبروی از دست رفته را بازگرداند. اعاده حیثیت نیاز به شاکی خصوصی دارد پس با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت علیه فرد مزبور می توان به این کار مبادرت ورزید.

اعاده حیثیت عام؛ برخی مواقع ضرر و زیانی که به آبرو و شرافت فرد وارد میشود به خاطر تهمت یا افترای دیگران یا اشتباهات قاضی رخ می دهد. به همین دلیل این فرد، این امکان را دارد که با درخواست اعاده حیثیت از دادگاه ضرر و زیان مادی و معنوی وارد شده را درخواست کرده و حیثیت و آبروی خود را برگرداند.

امروزه با آگاهی مردم نسبت به حقوق شهروندی خود، میزان شکایت های مرتبط با اعاده حیثیت بیشتر شده است. اگر تصمیم به اقدام قانونی در این زمینه دارید بهتر است در ابتدا از یک مشاوره حقوقی دریافت کنید و پس از آن اقدام مقتضی را انجام دهید.

شرایط اعاده حیثیت

انواع اعاده حیثیت شرایطی دارد که در صورت تحقق آن ها می توان مطالبه خسارت کرد. در ادامه بهصورت مختصر به این شروط اشاره میکنیم:

اگر به خاطر شکایت دروغین یک شخص به فرد دیگری ضرر مادی یا معنوی وارد شده باشد، شخص این امکان را دارد که با ثابت کردن زیان های وارد شده به خود و با معرفی فرد وارد کننده ضرر به دادگاه در حالتی که حکم دادگاه به نفع او صادر شود خسارات خود را درخواست کند.

اگر اثبات گردد که قاضی دادگاه با هدف و به شکلی عمدی در رسیدگی به پرونده شخص کوتاهی کرده است.

تفاوت اعاده حیثیت با عفو عمومی؛ عفو عمومی ممکن است قبل از هر محکومیتی اعطاء شود در صورتی که در اعاده حیثیت باید یک محکومیت قطعی وجود داشته باشد. بعلاوه غیر از موارد استثنایی لازم است که مجازات اصلی کاملاً به موقع اجرا گذارده شده باشد. اعاده حیثیت عطف به گذشته (عطف به ما سبق) نمی‌شود تا موجب فراموشی جرمی که ارتکاب شده بشود تنها اثر آن نسبت به آینده است و موجب می‌شود که آثار قضائی بعضی از نتایج محکومیت را قطع کند. برای اطلاع از مفهوم عطف به ما سبق این مطلب را مطالعه کنید.

علل تأسیس این دو نهاد یعنی اعاده حیثیت و عفو عمومی یکسان نیست زیرا هدف اعاده حیثیت این است که محکوم را در اصلاح کردن خود تشویق نماید و سیرت نیک او را پس از انقضاء مجازات پاداش دهد. اعاده حیثیت باعث احیاء اخلاقی شخصی می‌شود که در معرض محکومیت عادلانه قرار گرفته و شایستگی او را برای خدمت به اجتماع فراهم می‌سازد.

تفاوت اعاده حیثیت با اعاده حقوق اجتماعی؛ در قانون مجازات اسلامی شخصی که محکوم شده است در شرایط خاصی مشمول محرومیت‌های اجتماعی می‌شود، اما با گذشت زمان معینی این محرومیت‌ها از بین می‌رود. آیا این موضوع هم عنوان اعاده حیثیت دارد یا خیر؟ اعاده حیثیت در علم حقوق و در مفاهیم اجتماعی در واقع مربوط به افرادی می‌شود که مرتکب جرم نشده و بی‌گناهند و بی‌گناهی آنها نیز اثبات شده است. به عبارت دیگر موضوع اعاده حیثیت در خصوص مجرمان مطرح نمی‌شود. درباره مجرمان وضعیت دیگری پیش می‌آید وضعیتی که از آن تحت عنوان اعاده حقوق اجتماعی یاد می‌شود.

قانونگذار ارتکاب برخی از جرایم را موجب محرومیت مرتکبان آنها از حقوق اجتماعی دانسته است. محرومیتی که با گذشت مدت زمان مشخص از ارتکاب جرم یا اجرای مجازات از مجرم زدوده می‌شود. به عبارت دیگر مجرمانی که به دلیل ارتکاب جرایم خاص از حقوق اجتماعی خود محروم شده‌اند با گذشت زمان خاصی مجددا دارای همان حقوق از دست رفته خواهند شد. بنابراین در اینجا اعاده حیثیت به آن معنایی که قبلا مورد توضیح قرار گرفت مفهوم پیدا نمی‌کند، بلکه حالت دیگری تحت عنوان اعاده حقوق اجتماعی مطرح می‌شود.

طرح شکایت

کسانی که قربانی طرح شکایت واهی شده‌اند و حیثیت آنها لکه دار شده است معمولا به دنبال راهی هستند که به بهترین روش ممکن حیثیت خود را احیا کنند، و افترا زننده را به سزای عمل خود برسانند. همچنین شخص با مراجعه به دادسرا و طرح شکواییه با عنوان توهین و افترا (اعاده حیثیت) می‌تواند از حقوق خود دفاع نماید زیرا طبق ماده۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) موضوع از مصادیق افترا است و شخص مفتری به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد. روی این لینک کلیک کنید و درباره جرم توهین و افترا مطلب کاملی را در همین سایت بخوانید.

افرادی که مورد شکایت قرار می گیرند بعد از این که بیگناهی آنها ثابت شد باید به دادگاه شکایت برده و تقاضا کند که فرد مقابل، مورد مجازات و یا تعقیب قرار گیرد. فرد مقابل به دادگاه احضار می شود و میتواند از خود دفاع کند و اگر برای فرد ثابت شود که او برای انجام کار سوء نیت داشته است برای سایر رسیدگی ها، پرونده وی به دادگاه ارسال خواهد شد.

انتهای پیام/۴۱۷۴/