پایان جشنواره قصه‌گویی با طعم اینترنت و زیر سایه کرونا/ رویدادی که قوّت گرفته اما نیازمند توجه بیشتر است
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سنت قصه‌گویی قدمتی به اندازه عمر انسان دارد و در ادوار زمانی گوناگون و در اقوام مختلف، ابزاری مهم در جهت تعلیم و تربیت محسوب می‌شود. در دوران معاصر و رشد چشمگیر علم یافته‌های پژوهشی بر کارکردهای قصه‌گویی اعم از رشد مهارت‌های اجتماعی، رعایت حقوق دیگران، حس دوست داشتن دیگران، ایجاد نگرش مثبت، مهارت سازگاری و ده‌ها مورد دیگر صحه گذاشت و از اهمیت آن کم نشد بلکه مورد تایید مضاعف قرار گرفت.
حلول «قصه‌جو» در کالبد «جُستارنویسی» جشنواره بیست و سوم
بیست‌وسومین جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که از بیست و پنجم آذرماه ۱۴۰۰ به دبیری محمد گودرزی دهریزی آغاز شده بود، شب گذشته و همزمان با شب یلدا با برگزاری آیین اختتامیه به پایان رسید. با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، این جشنواره به‌صورت ترکیبی برگزار شد. حضور قصه‌گویان، منتقدان و داوران در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان به‌صورت آنلاین برای مخاطبان برگزار شد. این دوره از جشنواره چندین تغییر اساسی را تجربه کرد. اولین تغییر آن تفکیک بخش‌های جشنواره بود؛ بر این اساس، بخش بین‌الملل در روزهای بیست و پنجم و بیست و ششم آذرماه و بخش آیینی و سنتی این جشنواره نیز روز بیست و هفتم آذر برگزار شد. قصه‌گویان بخش ملی هم در نهایت در روزهای بیست و هشتم و بیست و نهم آذرماه روی صحنه رفتند.
در بخش داوری دو گروه داوری حضور داشتند که گروهی از آن‌ها به ارزیابی می‌پرداختند و گروه دیگر هم به‌عنوان منتقد قصه‌گویی قصه‌ها را می‌دیدند و در پایان هر روز نقد و بررسی انجام می‌شد. امسال در این جشنواره برای اولین بار، قصه‌ها به زبان اشاره اجرا شد. در جشنواره منطقه‌ای قصه‌گویی، اجرای زنده مجازی رقم خورد. به این ترتیب که قصه‌گویان در منطقه خود برنامه‌هایشان را اجرا کردند و داوران در تهران اجرای آن‌ها را می‌دیدند. این شکل از اجرا باعث شد که قصه‌ها از طریق مجازی در طیف گسترده پخش شده و مخاطب وسیع داشته باشد. از سوی دیگر، ارتباط قصه‌گویان با داوران دوطرفه بود، آن‌ها با قصه‌گوها و قصه‌گوها با داوران صحبت می‌کردند و تصاویر همدیگر را می‌دیدند. در بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی برای نخستین بار بخشی با عنوان «خارج از مسابقه» ایجاد شده بود.
این دوره از جشنواره با ادوار قبل متفاوت بود. در دوره‌های قبل در مرحله استانی آثار اجرا می‌شدند، برگزیده‌ها انتخاب و در مرحله نهایی رقابت می‌کردند و تقدیر به عمل می‌آمد اما در جشنواره امسال روند آن متفاوت بود، تمام آثار به صورت فیلم ارسال شد. صاحبان فیلم‌های برگزیده در مرحله نهایی جشنواره به صورت زنده قصه‌های خود را اجرا کردند.
بخش دیگر قسمت غیررقابتی جشنواره بود. در تمام طول دوره داوری، افرادی بودند که آثار ویژه‌ای داشتند که در شرایط فرم، اجرای آن‌ها گنجانده نشده بود، اگرچه این دسته جزء برگزیدگان نبودند اما به توصیه داوران به جشنواره آمدند و فقط اجرا داشتند.
قصه‌گویی به زبان اشاره برای اولین بار با هدف استفاده کودکان با نیاز ویژه در این دوره از جشنواره رقم خورد. پژوهش‌های مرتبط با قصه‌گویی در قالب «جُستارنویسی» هم رشته جدیدی است که به روند جشنواره وارد شد. این بخش جدید موضوع جشنواره را صرفاً از قصه‌گویی خارج کرد و به پژوهش در قصه و قصه‌گویی تبدیل کرد. از مجموع جُستارنویسی که امتیاز بالا گرفتند، کتابی به‌نام «قصه‌جو» تدوین شده که در اختتامیه جشنواره ۲۳ ام منتشر شد. این جشنواره دو بخش اصلی و الحاقی داشت، بخش اصلی همان بخش‌هایی که در آن قصه‌گویی اتفاق می‌افتد که شامل قصه‌گویی بین‌المللی، ملی، آیینی و سنتی، قصه‌گویی به زبان اشاره، نودثانیه‌ای و صوتی یا پادکست بود.
تمرین زندگی با قصه‌گویی
علم روان‌شناسی قصه‌گویی را روشی درمانی می‌داند و مراکز فرهنگی و مهدهای کودک آن را به جدیت دنبال می‌کنند. علی خانجانی، داور بیست‌وسومین جشنواره قصه‌گویی در گفت‌وگویی که پیش از این با خبرنگار آنا داشت، اصلی‌ترین هدف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را ترویج فرهنگ قصه‌خوانی دانسته و می‌گوید: «در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که به قصه‌گویی خداوند اشاره دارد. در فرهنگ ملی ما هم از دوره ساسانیان و حتی پیشتر برای مردم در کوه و برزن قصه روایت می‌شد. همچنین قصه‌گویی یک واسطه موثر در امر تعلیم و تربیت خلاقیت کودکان و نوجوانان در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته و رشته‌های دانشگاهی با عنوان قصه‌گویی به دانشگاه‌ها راه پیدا کرده است. با قصه‌گویی تجسم ذهنی کودکان تقویت می‌شود و شاهد پرورش نسلی خلاق و مدبر خواهیم بود. در دنیای قصه‌ها قهرمان داستان با مشکلات مختلف مواجه می‌شود، برای حل آن‌ها تدبیر و راه چاره پیدا می‌کند و با آن مشکلات می‌جنگد تا به هدف خود برسد و این می‌تواند الگوی خوبی برای کودکان باشد. قصه‌گویی تمرین زندگی است و هر انسان زنده‌ای اعم از کوچک و بزرگ به آن محتاج است.»
ضرورت قهرمان‌سازی در قصه‌های کودکانه
با گسترش فضای مجازی، کودکان و نوجوانان با الگوهای غیرایرانی ارتباط بهتری برقرار کرده‌اند و اسطوره‌های ایران را نمی‌شناسند. در این راستا مهدی اکبرزاده، مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگویی با خبرنگار آنا عنوان کرد: «در حال حاضر کودکان و نوجوانان ما می‌توانند کتاب‌هایی را به زبان انگلیسی از رسانه‌های خارجی دریافت کنند که برخی از آن‌ها مصداق هجمه فرهنگی هستند. با فرهنگ‌سازی قهرمان‌هایی را به کودکان و نوجوانان معرفی می‌کنیم که با سبک زندگی ایرانی اسلامی هماهنگی دارد و به صورتی غیرمستقیم آن‌ها را وارد زندگی‌شان خواهیم کرد.»
بیشتر بخوانید:
- بیست و سومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی آغاز شد
- ۸۰ قصه‌گو در جشنواره بیست و سوم روی صحنه می‌روند/ «جُستارنویسی»؛ بخش جدید جشنواره قصه‌گویی برای تقویت پژوهش‌های علمی
- اضافه شدن بخش جدید به جشنواره قصه‌گویی/ شانس مجدد برای قصه‌گوهایی که بیرون ماندند
علاقه قصه‌گویان خارجی به حضور در دیار شهرزاد قصه‌گو
جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از پنج قاره دنیا شرکت‌کننده داشت، این نشان‌دهنده استقبال جهانی بوده است. در جشنواره بیست و سوم، بیست و یک قصه‌گوی خارجی به مرحله نهایی راه پیدا کردند که آثار خود را به‌صورت مجازی ارائه دادند. ۸۱ قصه ایرانی و خارجی به مرحله نهایی راه پیدا کرده است. به گفته خانجانی «اجشنواره قصه‌گویی کانون در دنیا با اعتبار خوبی شناخته شده و قصه‌گویان خارجی علی‌رغم تداخل با برنامه‌های خودشان با توجه به ماه ژانویه و کریسمس اما سعی می‌کنند خودشان را به جشنواره‌های ما برسانند. یکی از دلایل رغبت قصه‌گویان خارجی به جشنواره‌های قصه‌گویی ایران علاوه بر شرکت در جشنواره‌ای معتبر، این است که می‌خواهند به سرزمین و دیار شهرزاد بیایند، به جایی که بخش عمده‌ای از قصه‌های دنیا از آن‌جا الهام گرفته است. ما بایستی قدر این نعمت را بدانیم زیرا که داستان‌ها و حکایت‌های بسیاری داریم.»
یکی از نقدهای وارد بر شیوه برگزاری این جشنواره به تفاوت بین شیوه مجازی و اجرای زنده بر می‌گردد. با توجه به شرایط همه‌گیری ویروس کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، قصه‌گویان خارجی با ضبط ویدئو اجرای خود را به نمایش در آوردند. در حالی که قصه‌گویان داخلی با اجرای زنده قدرت مانور بیشتری برای ارتباط با مخاطب داشتند. البته نمی‌توان به برگزارکنندگان خرده گرفت زیرا که با وجود شرایط محدود کننده ویروس کرونا امکان حضور فیزیکی آن‌ها بالاجبار در جشنواره برای هنرمندان خارجی مقدور نبود. اگر از زاویه دیگری به آن بپردازیم این ماجرا یک جنبه مثبت برای قصه‌گویان خارجی داشت و آن اینکه از قبل اجرای خود را ضبط کرده و ممکن است چندین بار فیلمبرداری کرده باشند تا بهترین نتیجه اجرا را برای مخاطبان به نمایش بگذارند اما قصه‌گویان ایرانی به صورت زنده بر روی سن اجرا می‌کردند.
یکی از نکات قابل جالب توجه بیست‌وسومین جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دکور متمایز آن بود، در این دکور از الگوهای غیرایرانی نیز استفاده شده بود که برای برخی از شرکت‌کنندگان سوال برانگیز بود، محمد گودرزی دهریزی، دبیر جشنواره در پاسخ به خبرنگار آنا «طراحان دکور برای بیست‌وسمین دوره این جشنواره ایده‌هایی را ارائه دادند، توسط کانون بررسی شد البته خودم هم پیش ایده‌هایی به آن‌ها داده بودیم. می‌خواستیم دکور فقط بوی سنت ایرانی را ندهد، مدرن‌تر باشد و جامعیت جشنواره را به‌خوبی نشان دهد. این جشنواره دارای بخش‌های آیینی سنتی، ملی، بین‌المللی و زبان اشاره و... است. این دکور سمبل‌ها و نمادهایی را به نمایش گذاشت که بین‌المللی بودن آن را نشان می‌داد. پینوکیو نماینده بخش قصه‌های بین‌المللی، کمان رستم بخش آیینی و سنتی، حتی باکس‌های خالی نشان از بی‌نهایت بودن دنیای قصه‌ها دارد. در این بین کتاب «شاهنامه» نیز به چشم می‌خورد که آیین کهن ایرانی را به تصویر می‌کشد.»
ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی از سنین کم‌تر برای کودک و نوجوان اهمیت بسیاری دارد زیرا که داستان قوه تجسم‌سازی و خلاقیت آن‌ها را بالا می‌برد. از سویی دیگر تعلیم و تربیت آن‌ها با شیوه قصه و داستان تاثیر بیشتری را به همراه دارد. جشنواره‌های قصه‌گویی کانون پرورش فکری یکی از رویدادهایی است که جایگاه مهم قصه در زندگی کودک و نوجوان را نشان می‌دهد. امید است این جشنواره‌ها همچنان به قوت خود ادامه داده و شاهد برگزاری دوره‌های آتی آن باشیم.
انتهای پیام/۱۱۰/پ
انتهای پیام/