انجام پژوهش‌های کاربردی در راستای حل مسائل کشور ضرورت دارد/ طرح «پایش آزاد» متمرکز بر تحقیقات مسئله محور

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ لاله قلی‌پور- پژوهش، مطالعه‌ای نظام‌مند برای دستیابی به هدف و عملی مشخص است و بر تأمین سعادت و رفاه همگان تأکید می‌کند. آنچه مسلم است پژوهش‌ها باید نیازهای علمی و فنّاوری کشور را برطرف و تولید ثروت کنند در این راستا یکی از وظایف مهم پژوهشی دانشگاه، شناخت نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی کشور و معرفی امکانات علمی، تحقیقاتی و توانایی بالقوه دانشگاه به جامعه است درنتیجه دانشگاه در حل مسائل کشور جایگاه ویژه دارد و با ایجاد رابطه متوازن و پویا بین جامعه، صنعت، دانشگاه و دولت، می‌توان با جلب اعتماد و مشارکت دانشگاهیان در شناسایی و حل مسائل اساسی کشور اقدام کرد و به همان میزان که تقاضا برای ورود به دانشگاه و یا دریافت خدمات آموزشی و پژوهش افزایش می‌یابد، انتظارات نسبت به دریافت خروجی‌های مناسب نیز بیشتر می‌شود.

در این خصوص فرمایش مقام معظم رهبری در رابطه بااهمیت و اهتمام پژوهش بسیار مهم است «هدف پژوهش دو چیز است: یکی رسیدن به مرجعیت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فنّاوری، دوم حل مسائل کنونی و آیندهٔ کشور.» ایشان همواره به عملی شدن پژوهش‌ها تأکید دارند و معتقدند که پژوهش و تحقیق باید به میدان عمل وارد شود و از کنج کتابخانه‌ها بیرون بیاید. فرمایش ایشان حجت را بر جامعه اندیشگاهی و دانشگاهی کشور تمام می‌کند.

در ادامه سازوکارهای کاربردی کردن پژوهش‌های علمی از سوی وزارت علوم دولت سیزدهم برای پیاده‌سازی در دانشگاه‌های دولتی و همچنین طرح پایش آزاد در دانشگاه آزاد اسلامی در راستای حل مسائل کشور موردبررسی قرار می‌گیرد.

وزارت علوم، از آغاز دوره جدید در دولت سیزدهم، فعالیت‌های متعددی را سرلوحه امور خود قرار داده که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها تمرکز بر احیای مرجعیت و دیپلماسی علمی ایران با به ثمررساندن برنامه‌هایی همچون راه‌اندازی معاونت فناوری و نوآوری، صندوق علوم، تحقیقات و فناوری و نظام ایده‌ها و نیازها است.

حوزه پژوهش، فناوری و نوآوری (تأسیس معاونت فناوری و نوآوری)

ایجاد شغل برای افراد دارای تحصیلات عالیه با تکیه‌ بر علم و فناوری مقدور و میسر است. از سوی دیگر، رشد و توسعه فناوری و نوآوری در جامعه از طریق مراکز علمی، پژوهشی و فناوری به‌منظور تولید محصولات باارزش و افزایش تأثیرگذاری آن در ابعاد مختلف زندگی مردم، به‌ویژه در حوزه اشتغال‌زایی و اقتصادی از وظایف محوله به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.

از ابتدای دوره جدید موضوع تأسیس معاونت فناوری و نوآوری به‌منزله یک دستور کار جدی در وزارت عتف مطرح شد. سازمان امور اداری و استخدامی کشور با حمایت ویژه ریاست جمهوری پس از تهیه طرح توجیهی، مکاتبات و پیگیری‌های لازم، با ایجاد «معاونت فناوری و نوآوری» در ساختار وزارت عتف، در تاریخ ۳۰ آبان ۱۴۰۰ موافقت کرد. با ایجاد این معاونت جدید، مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری و شهرک‌های علمی- تحقیقاتی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان هماهنگ و هم‌افزا مدیریت خواهند شد و گام‌های مؤثری باهدف تولید ثروت از دانش برداشته خواهد شد.

راه‌اندازی نظام ایده‌ها و نیازها («نان») باهدف توسعه تحقیقات نیاز محور در وزارت عتف

نظام ایده‌ها و نیازها («نان») به دنبال طرح اولیه ارائه‌شده از سوی وزیر علوم و با تشکیل تیم راهبردی و اجرایی برای تحلیل و بررسی نیازمندی‌های کشور، طراحی اولیه شد. این نظام برای همرسانی نیازها و ایده‌ها در سطح جامعه طراحی‌شده است و با همسوسازی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های ارشد و دکتری به کاربردی کردن و توسعه تحقیقات نیاز محور و باهدف ارتقای بهره‌وری و استفاده حداکثری از توان نخبگان خواهد پرداخت.

برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای صورت گرفته است که هیچ‌گونه بار مالی و تشکیلاتی به دولت تحمیل نشود، زیرا سامانه «نان» به‌وسیله پایگاه موجود استنادی جهان اسلام (ISC) تأسیس می‌شود و ساختار سازی جدیدی انجام نخواهد شد.

بیشتر بخوانید:

• لزوم ایجاد جریان ملی دانش در کشور با اجرای طرح پایش آزاد در دانشگاه آزاد اسلامی


• تلاش طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی برای حل مسائل صنعتی کشور


• شناسایی ظرفیت‌ها و استعدادهای حل مسئله در «طرح پایش»

طراحی و راه‌اندازی اتاق‌های فکر شانزده‌گانه (اندیشکده) در وزارت عتف با شعار «فکر از حکیمان، اجرا با حاکمان»

بررسی کارشناسی برای ایجاد اتاق‌های فکر در این وزارت در دوره جدید آغاز شد و از طریق رایزنی با حدود ۳۰۰ نفر از نخبگان و صاحب‌نظران آموزش عالی کشور و حوزه‌های مرتبط، با محوریت معاون فناوری و نوآوری فعلی وزیر علوم، این اتاق‌های فکر تشکیل و سازمان‌دهی و رونمایی از این اتاق‌های فکر نیز در روز ۶ آذر ۱۴۰۰ انجام شد.

هدف از ایجاد و راه‌اندازی این اتاق‌های فکر، گفتمان بین دانشمندان و سیاست‌مداران، رصد علمی نیازها و کاهش فاصله علم تا عمل و ارائه راه‌کارهای اجرایی برای مسائل و امور مختلف در وزارت عتف و آموزش عالی برای ارتقای بهره‌وری و کیفیت اهداف عالیه آن است.

عناوین اتاق‌های فکر شانزده‌گانه ایجادشده در وزارت عتف سیاست‌گذاری علم، کاربردی سازی پژوهش، سیاست‌گذاری فناوری، آموزش هدفمند، اقتصاد آموزش عالی، دیپلماسی و مرجعیت علمی، اجتماعی و فرهنگی، تحول علوم انسانی، اسلامی شدن دانشگاه‌ها، جوانان و نخبگان، ایثارگران، ارزیابی برنامه‌ها و اسناد فرادستی، سنجش و انگیزش، شفافیت و تعارض منافع، رسانه و فضای سایبر، خیرین و مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان است.

امریه پسادکتری

به‌منظور استفاده از پتانسیل دانش‌آموختگان مقطع دکتری و استفاده بهینه از پتانسیل نیروی متخصص درزمینهٔ انجام پروژه‌های نیاز محور صنایع مختلف، به‌ویژه صنایع نظامی، دفاعی و امنیتی، طی جلسات متعدد با ستاد کل نیروهای مسلح مقرر شد از ظرفیت دانش‌آموختگان دکتری به‌مثابه امریه پسادکتری برای رفع مشکلات کشور بهره‌گیری شود.

بدین منظور هماهنگی لازم با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای تأمین حقوق این افراد به‌اندازه یک‌سوم حقوق پژوهشگران پسادکتری عادی به‌عمل‌آمده است که این اقدام به‌منظور گسترش تحقیقات نیاز محور و بهره‌وری از زمان و منابع انسانی متخصص صورت می‌گیرد.

مرجعیت و دیپلماسی علمی

دیپلماسی قوی علمی در حوزه آموزش عالی برای احراز مقام مرجعیت علمی و تقویت و ارتقای شخصیت مقام علمی کشور باهدف تبدیل‌شدن جمهوری اسلامی ایران به قطب علمی جهانی- منطقه‌ای مدنظر قرارگرفته و برنامه‌ریزی لازم برای نمایه‌سازی بین‌المللی سالانه پنج درصد از مجلات علمی کشور در دستور کار است. تقدیر و تشویق اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان به مشارکت علمی و فناوری با گروه‌های بین‌المللی نیز موردنظر است.

شناسایی افراد، گروه‌ها، دانشکده‌ها، آزمایشگاه‌ها و قطب‌های علمی مرجع همسو با مرجعیت علمی نیز مدنظر قرارگرفته است و از افراد توانمند در این زمینه برای الگوسازی در هفته پژوهش تقدیر به‌ عمل خواهد آمد. جذب دانشجویان خارجی به‌ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ازجمله برنامه‌های تقویت دیپلماسی علمی است. ضمناً یکی از اتاق‌های فکر شانزده‌گانه نیز به این امر اختصاص‌یافته است.

پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی بر اساس طرح استاد محور

برای کاربردی کردن پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری و تلاش به‌منظور رفع مشکلات جامعه، سعی بر آن است که پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی با تأکید بر زمینه تخصصی استادان راهنما صورت گیرد؛ یعنی به‌جای انتخاب دانشگاه، انتخاب مستقیم استاد از طریق سازمان سنجش صورت پذیرد که این اقدام منجر به برقراری عدالت آموزشی و پژوهشی خواهد شد که این موضوع در زمان حاضر در حال بررسی کارشناسی است.

طرح «پایش آزاد» به‌عنوان یک مرجع پژوهشی بر تحقیقات مسئله محور متمرکز است

دانشگاه آزاد اسلامی در طول چندین سال اخیر با تغییر رویکرد آموزشی و پژوهشی به دنبال رسیدن به دانشگاه کارآفرین و سرآمد است و در این راستا طرح پایش آزاد در سال ۱۳۹۷ با دستور دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در دستور کار قرار داد و طرحی به‌عنوان یک مرجع پژوهشی، متمرکز بر تحقیقات مسئله محور است. این طرح با تشکیل گروه‌های تحقیقاتی برای حل مسائل صنعتی کشور ایجادشده است ولی با توجه به نوپا بودن نیازمند تکمیل شدن است.

طرح پایش آزاد برخاسته از نگاه مسئله محوری به چالش‌های کلان کشور است و این رویکرد هم برای دستگاه‌های اجرایی و نهادهای سیاست‌گذاری مفید بوده و هم زمینه ارائه خدمات بیشتر از طریق دانشگاه را ایجاد کرده و با کاربردی شدن پژوهش‌ها، زمینه افزایش توان اقتصادی را نیز فراهم کرده و بانک اطلاعات پایه‌ای بزرگی را ایجاد می‌کند.

معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی متولی ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان این دانشگاه استاین طرح برای حل مسائل و چالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های مختلف شامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با استفاده از موجودیت دانشگاه و پتانسیل اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مثمر ثمر بوده است. اجرای برنامه پایش با مدیریت مأموریت گرای تولید علم و هدفمند کردن پژوهش، تحولی در کارآمدی نظام علمی و اداره کشور پدید آورد.

مسئله محوری مأموریت معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی با دیدگاهی استراتژیک در حوزه آموزش عالی، معاونت فناوری و نوآوری خود را از معاونت پژوهش جدا کرد و این اقدام، منطق جالبی برای سه مقوله علم (دانستن حقایق)، فناوری (به کارگیری علم برای حل یک مسئله) و نوآوری (اختراع یا ترکیب چند فناوری برای دسترسی به روش، مدل یا محصولی که پیش از این وجود نداشته) است. این تعاریف، مرزهای بین علم، فناوری و نوآوری را مشخص می‌کنند، فناوری در دل علم تعریف می‌شود، به عنوان مثال دانش ما حرکت چرخ‌های آسیاب بادی و مسئله، نحوه گرفتن انرژی از آب برای تبدیل به برق است که باید برای رسیدن به آن، کاری روی علم انجام گیرد، اما محصولاتی مثل موبایل یا اینترنت و فضای مجازی ترکیب چند نوع فناوری برای خلق موضوعی جدید است که به آن نوآوری می‌گوییم.

داشتن علم ارزش است، فناوری نیاز امروز و نوآوری، آینده‌ساز و نیاز فردا را حل می‌کند بنابراین علم، فناوری و نوآوری سه مقوله جدا از هم هستند که هر کدام به پژوهش و آموزش‌های خاص خود نیاز دارند.

پژوهش در علم به مقاله می‌رسد، پژوهش در فناوری منتج به تحقیقات صنعتی می‌شود و پژوهش در نوآوری، محصول جدیدی را به ارمغان می‌آورد. عدم تفکیک سه مقوله علم، فناوری و نوآوری از یکدیگر باعث شده که با مدیریت‌های مختلف، سیستم‌های مختلف هم تغییر کنند و گاهی یک بخش مورد توجه بیشتر قرار گیرد و بخشی دیگر کمتر توجه شود چرا که در آن زمان به تفکیک این مقوله احساس نیاز نمی‌شده است، اما دانشگاه آزاد اسلامی برای جداسازی بخش‌های علم، فناوری و نوآوری اقدام کرد و درحال حاضر معاونت فناوری و نوآوری از دیگر معاونت‌ها جدا شده است.

در ابتدای کار مباحث ایجابی و ماهیتی این معاونت شرح داده شد تا مصوبه تشکیل معاونت از هیئت امناء دانشگاه اخذ گردد و پس از اخذ مجوز در اواخر سال ۱۳۹۷، معاونت فناوری و نوآوری از خرداد ۱۳۹۸ کار خود را به صورت رسمی آغاز کرد. چارت سازمانی معاونت طراحی و پس از اخذ مصوبه هیئت امناء دانشگاه در شهریورماه سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را به بکارگیری نیروی انسانی توانمند در زمینه تولید محصول، تجاری سازی و تولید ثروت از علم و فناوری آغاز کرده است.

معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی با هدف تحول در این دانشگاه و تبدیل آن به دانشگاهی فناور و افزایش اثرات اقتصادی و اجتماعی آن بر معیشت مردم راه اندازی شد. این معاونت دارای ویژگی‌هایی نظیر نقش فعال و برجسته در حل مشکلات مناطق مختلف کشور و توسعه کسب و کارهای دانش بنیان مبتنی بر مزیت‌های مناطق، تبدیل شدن به مرجع اصلی توسعه فناوری و کسب و کارهای دانش بنیان در کشور در حوزه‌های اولویت دار، متولی ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه است.

به گزارش آنا، مسئله محوری و علت‌یابی باید اساس کار پژوهشگران باشد تا بتوانند راهکارهای مناسب را به جامعه، تولیدکنندگان و صنعتگران ارائه کنند لذا باید دانشگاه‌ها به دانشجویان طرح سؤال را بیاموزند و به آن‌ها آموزش دهند که با مسئله محوری می‌توانند در رفع چالش‌ها مؤثر باشند. نمونه موفقان طرح پایش آزاد است و با توجه به رویکرد وزارت علوم در دولت سیزدهم نمونه موفق دانشگاه آزاد اسلامی به دیگر دانشگاه‌ها نیز تسری می‌یابد.

انتهای پیام/۴۱۶۷/پ