نسل آینده دانشگاه‌ها کدامند؟/ وقتی خروجی میز «آینده‌پژوهی آموزش عالی ایران» کتاب می‌شود
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ لاله قلی‌پور- نقش نهادهای اجتماعی در تحقق توسعه کشورها انکارناپذیر است. شناخت و آگاهی نسبت به شرایط آینده تعلیم و تربیت، نیاز اساسی سیاست‌گذاران و مدیران عالی این نهاد مهم است که از طریق مطالعات آینده‌پژوهی پاسخ داده می‌شود.
آینده‌پژوهشی دانشی است بین‌رشته‌ای و مستقل که به شکلی روشن و هدفمند به مطالعه آینده می‌پردازد و تصاویری از آینده را در اختیار ما قرار می‌دهد تا در زمان حال، بر اساس این تصاویر بتوانیم به‌صورت کارآمدتری تصمیم‌گیری کنیم. این دانش منعکس می‌کند که چگونه از دل تغییرات امروز، واقعیت فردا تولد می‌یابد و از آنجا که رویکردی نوآورانه و آینده‌پژوهانه در آموزش عالی ضرورت دارد ازاین‌رو میز آینده‌پژوهی آموزش عالی توسط موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی از سال ۱۳۹۳ تاکنون با برگزاری ۳۵ پنل مختلف به ارائه مدل‌های عملیاتی برای آینده‌پژوهی در دانشگاه‌ها در راستای ایجاد تغییرات آینده‌نگرانه در آموزش عالی اهتمام می‌ورزد.
کتاب دوجلدی جدید مقصود فراست خواه با عنوان «آینده‌پژوهی آموزش عالی و دانشگاه در ایران؛ مبانی و سناریوها» گزارش ۳۰ پنل مختلف از پنل اول تا پنل سی‌ام و درباره آینده‌پژوهی آموزش عالی در ایران است. جلد نخست این مجموعه شامل گزارش پانزده پنل و جلد دوم نیز گزارش پانزده پنل دیگر است.
آینده‌نگری تعاملات میان دانشگاه و محیط پیرامون به کمک مطالعات فرهنگی و اجتماعی ممکن می‌شود
در دیباچه کتاب آینده‌پژوهی آموزش عالی و دانشگاه در ایران، مبانی و سناریوها آمده است؛ دانشگاه‌ها امروزه در اثر چرخش‌های فرهنگی و اجتماعی در عصر حاضر دستخوش تغییراتی شدند و این تغییرات موجب ظهور مفاهیم تازه‌ای در مطالعات آموزش عالی، علم و فناوری شده است.
ایفای نقش مؤثرتر آموزش عالی در ترسیم آینده کشور نیازمند بهره‌گیری از ظرفیت علوم انسانی و کاربست راهبردهای آن در عرصه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری است
در این بستر جهانی در سال‌های اخیر مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری نه‌تنها موردتوجه واقع‌شده بلکه در نظام شناخت آینده‌نگری آموزش عالی اهمیت محوری پیداکرده است. فهم چالش‌های پیش روی آموزش عالی و انتظارات از آن با تکیه بر مؤلفه‌های درونی و بیرونی نظام علم، وضعیت فعلی و آینده‌نگری تعاملات میان دانشگاه و محیط پیرامون به مدد مطالعات فرهنگی و اجتماعی ممکن می‌شود و از این طریق می‌توان راهبردهای تعادل‌بخش میان کار ویژه‌های دانشگاه با نیازهای اجتماعی و بازار کار ارائه داد.
بر این اساس مطالعات آموزش عالی و علم برای شناخت وضعیت موجود، ارزیابی تعاملات آن با جامعه، فرهنگ و ایفای نقش مؤثرتر آموزش عالی در ترسیم آینده کشور است و نیازمند بهره‌گیری از ظرفیت علوم اجتماعی و علوم انسانی و کاربست راهبردهای آن در عرصه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری است.
نسل‌های آینده‌نگاری علم و دانشگاه کدامند؟
مؤلف در بخشی از جلد اول کتاب در نظام علمی و دانشگاهی پرداخته و در این زمینه می‌نویسد: «معمولاً از چهار نسل آینده‌نگاری علم و دانشگاه بحث می‌شود. نسل نخست به دهه ۲۹ قرن بیست برمی‌گردد که به‌طور خاص شامل کنجکاوی‌های دانشمندان برای کارهای آینده خود بود در نسل دوم که از دهه ۶۰ ظهور یافت، همکارهای دانشگاه و صنعت در این موضوع به میان آمد.»
بیشتر بخوانید:
- مختصات دانشگاه سازگارشونده با محیط و جامعه چیست؟
- آینده‌پژوهی چگونه به خلق آینده می‌انجامد؟
- سیاست‌گذاری آموزشی باید بر اساس تحول در مشاغل آینده باشد
وی می‌افزاید: «نسل سوم در دهه ۹۰ به میان آمد و موضوع آینده‌نگاری علم و دانشگاه معطوف به ابعادی فراتر از دانشگاه و صنعت شد و خط مشی‌های دولت‌ها، جامعه و توسعه پایدار نیز وارد این مبحث شد. از سده ۲۱ شاهد پدید شدن نسل چهارمی هستیم که به‌مراتب به موضوع با نگاه کلی‌نگرتر و شبکه‌ای‌تر؛ در سطوح ملی، منطقه‌ای، بین‌المللی، فناوری‌های سخت و نرم، علوم پایه و فنی و اجتماعی، فناوری‌های سبز، ذی‌نفعان اجتماعی، نهادهای مدنی و غیردولتی، ابعاد حقوقی و فرهنگی و مانند آن نگریسته می‌شود.»
فهم چالش‌های پیش روی آموزش عالی و انتظارات از آن با تکیه بر وضعیت فعلی و آینده‌نگری تعاملات میان دانشگاه و محیط پیرامون به مدد مطالعات فرهنگی و اجتماعی ممکن می‌شودهدف از راه‌اندازی میز «آینده‌پژوهی آموزش عالی» چه بوده است؟
فراستخواه درجایی از این کتاب درباره میز آینده‌پژوهشی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی می‌نویسد: «این میز ساختاری گفت‌وگویی به‌منظور مسئله‌گشایی و دستورگشایی برای سیاست‌گذاری، دانشگاهیان و ذی‌نفعان مختلف اجتماعی آموزش عالی دارد که با رویکرد آینده‌اندیشی و با سازوکار هم‌اندیشی در موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تأسیس شده است.»
وی اهداف این میز را نیز ۶ هدف عمده دانسته و می‌نویسد: « هدف اول، شناخت کلیدی‌ترین روندها و تحولات محیطی و درونی نظام کلان آموزش عالی ایران، دوم، شناخت مهم‌ترین مسئله‌ها و چالش‌های جاری و پیش روی نظام کلان آموزش عالی ایران، سومین هدف، شناخت نحوه سازگاری خلاق نظام کلان آموزش عالی ایران با تحولات محیط‌های آشوبناک و پیچیده، هدف چهارم کوشش برای فهم وضع مطلوب افق آینده و ارائه راهبردهایی برای مواجهه با مسائل و چالش‌های نظام کلان آموزش عالی ایران، پنجمین هدف، کمک به ذی‌نفعان اجتماعی برای کشف و خلق آینده مطلوب آموزش عالی و هدف شِشُم نیز فراهم کردن ادراکی از آینده آموزش عالی و آموزش عالی آینده برای بهره‌گیری از آن در سیاست‌گذاری‌های خرد، میانی و کلان آموزش عالی است.»
تاکنون ۳۵ پنل از پنل‌های میز آینده‌پژوهی آموزش عالی برگزار شده و از این تعداد ۳۰ پنل در کتاب دوجلدی فراستخواه منتشرشده است. پنل‌های منتشرشده شامل پنل افتتاحیه میز آینده‌پژوهی آموزش عالی ایران، پنل دوم ویژه‌برنامه ششم توسعه، پنل سوم، سناریونویسی و تنظیم راهبردها، پنل چهارم، آینده بین‌المللی شدن آموزش عالی در جهان، پنل پنجم، جهان متحول، دانشگاه ایرانی و آینده یاددهی – یادگیری، پنل ششم، آینده منابع مالی آموزش عالی و پنل هفتم نیز آینده گسترش آموزش عالی در ایران است.
پنل هشتم، آینده ارزشیابی کیفیت آموزش عالی در ایران، پنل دهم، جذب دانشجو در آموزش عالی غیرانتفاعی، پنل یازدهم، تأملی درباره شاخص‌های کمّی و کیفی روند علم در ایران؛ برای درکی بهتر از آیندهٔ آن، پنل دوازدهم، ضرورت تمرکززدایی و آینده حکمروایی خوب در آموزش عالی با تأکید بر ظرفیت‌های خودتنظیمی مناطق در کشور و آمایش منطقه‌ای سرزمین و پنل سیزدهم نیز شبکه منطقه‌ای دانشگاه‌ها در کشور، ضرورت تفویض اختیار ساختاری به مناطق دانشگاهی و ارتقای سطح خودتنظیمی مناطق و استقلال دانشگاهی است.
بیشتر بخوانید:
اندیشکده‌ها در ارتباط با حاکمیت، دانشگاه و جامعه نقش‌آفرینی می‌کنند
پنل چهاردهم، آینده برنامه ملی ایران برای یادگیری مداوم، پنل پانزدهم، آینده‌اندیشی سیاست‌های برمی‌گزینی در پذیرش دانشجو و پیامدهای آن، پنل شانزدهم، آینده دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی ایران در رقابت‌های جهانی چه می‌شود، پنل هفدهم نیز آینده علوم محض و بنیادی در ایران؛ ماشین شغل ساز و بنگاه سودآور یا نهاد علمی معناساز و دانش‌گستر است.
دانشگاه‌ها امروزه در اثر چرخش‌های فرهنگی و اجتماعی در عصر حاضر دستخوش تغییراتی شدند و این تغییرات موجب ظهور مفاهیم تازه‌ای در مطالعات آموزش عالی، علم و فناوری شده استپنل هجدهم، آینده کلاس درس دانشگاهی ایران از منظر فناوری‌های نوظهور اطلاعات و اینترنت همراه، پنل نوزدهم، آینده‌اندیشی درباره دوره‌های دکتری آموزش عالی با تأکید بر پژوهش‌های نظام آموزش عالی، پنل بیستم، آینده علوم و آموزش‌های ریاضی در ایران و پنل بیست و یکم نیز نقش ملی دانشگاه‌ها در شرایط پیش روی کشور است.
پنل بیست و دوم، آینده مؤسسات پژوهشی کشور با تأکید بر ارزیابی آن‌ها؛ مفاهیم، روش‌ها و تجارب جهانی، پنل بیست و سوم، آینده تأثیر اجتماعی دانشگاه در ایران، پنل بیست و چهارم، آینده آموزش عالی فنی و حرفه‌ای با توجه به تحولات نوپدید در ایران و جهان، پنل بیست و پنجم، فضای مجازی و آینده آموزش عالی و پنل بیست و ششم نیز مدیریت دانش و مستندسازی تجارب در دانشگاه‌های آینده است.
پنل بیست و هفتم، آینده منابع مالی دانشگاه با تأکید بر ضرورت تنوع‌بخشی به منابع، پنل بیست و هشتم، تحلیل سناریوهای عبور دانشگاه ایرانی از شرایط کرونایی و تحریمی، پنل بیست و نهم، بررسی آینده دانشگاه‌ها در برنامه هفتم توسعه و پنل سی‌ام نیز پیشران‌ها و بازدارنده‌های آتی دانشگاه در دهه ۱۴۰۰؛ آینده‌اندیشی برای دوره برنامه هفتم است.
به گزارش آنا، این ۳۰ پنل جزء پنل‌های برگزار شده میز آینده‌پژوهی آموزش عالی ایران است. هر یک از پنل‌ها در بخش‌های آینده پرونده آینده‌پژوهی به‌تناوب بررسی می‌شود.
انتهای پیام/۴۱۶۷/پ
انتهای پیام/